Линктер

ЧУКУЛ КАБАР!
29-Март, 2024-жыл, жума, Бишкек убактысы 06:21

ӨЗБЕКСТАНДЫН ЖАЗА ӨТӨӨ ЖАЙЛАРЫНДАГЫ АБАЛ БУУнун ӨКҮЛДӨРҮ ТАРАБЫНАН ТЕКШЕРИЛЕТ.


Азиза Турдуева, Прага Өзбекстандагы жаза өтөө жайларындагы абал менен таанышууга Бириккен Улуттар Уюмунун алдындагы Кыйноолорго каршы комитеттин өкүлү Тое Ван Бовен дүйшөмбүдө Ташкентке келди. Анын бул иш сапары Өзбекстанда кыйноолор жөнүндөгү маалыматтар соңку мезгилде көбөйүп кеткендигине байланыштуу болду.

24-ноябрда Бириккен Улуттар Уюмунун атайын өкүлү Өзбекстанга өлкөнүн жаза өтөөчү мекемелериндеги ырайымсыз кыйноолор менен адамдардын өлүмүнө байланыштуу маалыматтарды иликтөө үчүн келди. Ушул эле күнү ал Өзбекстандын тышкы иштер министри Абдулазиз Камилов менен жолугушту. Тышкы иштер министрлигинин басма сөз өкүлү Кодир Юсуповдун маалыматында, жолугушууда демократия жана адам укуктары жаатындагы эки тараптуу кызматташуу жөнүндө пикир алмашуулар болду. Ошону менен бирге, БУУнун Кыйноолорго каршы комитети күч колдонуу органдары тарабынан болгон кыйноолор жөнүндөгү маалыматтар акыркы күндөрү көбөйүп бараткандыгына байланыштуу тынчсыздануусун билдирди.

Өзбекстан Кыйноолорго каршы эл аралык Конвенцияга 1995-жылы кошулган. Бирок, Конвенциянын «кыйноо фактыларын аныктоо максатында эл аралык тергөөчүлөр өлкөдө иликтөө жүргүзө алат» деген бөлүгүнө өлкө кол койгон эмес. Ошондуктан, жагдайды изилдөө үчүн Бириккен Улуттар Уюмунун Кыйноолорго каршы комитетинин өкүлдөрү алгач өзбек өкмөтүнүн малыматына таянышат.

Келерки эки аптада Ван Бовен Өзбекстандагы түрмөлөрдү кыдырып, расмий бийлик өкүлдөрү, укук коргоочулар жана жаза өтөө жайларында жабыркаган адамдар менен жолугушат.

Көпчүлүк укук коргоочулардын пикири боюнча, өлкөдөгү пенитенциардык система ички иштер министрлигинин карамагынан юстиция министрлигине өткөрүлүп берилиши зарыл. «Абактык системаны ички иштер министрлигинин карамагынан юстиция министрлигине өткөрүү - өтө маанилүү маселе. Эгерде бул маселе чечиле турган болсо, менин оюмча, Өзбекстан түрмөлөрүндөгү камактагылардын абалы жакшырып, кыйноолор, уруп-токмоктоолор эки эсеге азаят эле. Азыр болсо жагдай оор. Милиция органдары коопсуздук органдарынан да, юстиция министрлигинен да өзүнүн ырайымсыз мамилеси менен айырмаланат. Бул менин да башыман өткөн. Ур-токмокчул милициядан да далай жапа чектим», - дейт Өзбекстандын Көз карандысыз укук коргоо уюмунун башчысы Михаил Ардзинов.

Көз карандысыз укук коргоо уюмунун маалыматы боюнча, учурда Өзбекстандын жаза өтөө жайларында 62 миң адам кармалууда. Алардын ичинен 6500гө жакын адам саясий жана диний көз караштары боюнча камалган. Диний көз караштары үчүн жазага тартылгандардын 4200ү –«Хизбут-Тахрир» уюмунун мүчөлөрү, ал эми 1300 адам - ваххаббийлер катары айыпталгандар. 2000-жылы Өзбекстандын түрмөлөрүндө отурган адамдардын саны 80 миң адамды түзгөн.

Өзбекстандагы укук коргоо уюмдарынын маалыматтарына караганда, өлкөдөгү түрмөлөрдө кыйноолордун катаал ыкмалары колдонулат. Маселен, жакында эле, жаза өтөө жайларынын биринде Изатулло Момунов аттуу адам муунтуп өлтүрөлгөн. Ал эми, убактылуу абакта отурган Искандер Кудайбергеновдун эжеси Дилбар Кудайбергенованын айтымында болсо, анын иниси электр тогу менен кыйналган. Анын сот иши башталаар алдында ага дайыма күчтөп ийне сайышчу. Натыйжада Искендер Кудайбергенов сот залына жакшы укпай, өзүн эс-мас сезип келип жатты. Мындан бир нече апта мурда негизинен «Хизбут-Тахрир» диний уюмуна мүчө деген доо менен жазалангандар отурган Каракалпакстандагы «Жашлык» түрмөсүнөн Ташкенттин чет жакасында жайгашкан «Жанги Ота» абагына 100 адам которулду. Бул которуу «Жашлык» түрмөсүндөгү кыйноолорго байланыштуу арыздардын көбөйүп кетишинен улам болду.

Өлкөдөгү укук коргоочулар Өзбекстанга келген Улуттар Уюмунун өкүлүнө түрмөлөрдөгү кыйноолор жөнүндөгү абалды ачык-айкын айтууну көздөшүүдө. Укук коргоочулар Бириккен Улуттар Уюмунун өкүлдөрүнүн Өзбекстанга келип түрмөлөрдөгү жагдайлар менен таанышуусу өлкөдөгү жаза өтөө жайларындагы эркинен ажыратылган адамдарга карата кыйноо ыкмаларын колдонууну кандайдыр бир деңгээлде азайтат го деп үмүттөнүшүүдө.

XS
SM
MD
LG