Линктер

ЧУКУЛ КАБАР!
28-Март, 2024-жыл, бейшемби, Бишкек убактысы 21:25

КУРМАНБЕК ОСМОНОВ: «КЫРГЫЗСТАНДА РЕФЕРЕНДУМДУН МӨӨНӨТҮН УЗАРТУУНУН КАЖЕТИ ЖОК»


Кыргызстандагы референдумга Европа Коопсуздук жана Кызматташтык уюму баш болгон эл аралык байкоочулар катышпайт. Ушуга байланыштуу бир катар эл аралык уюмдар өткөн аптанын этегинде референдум мөөнөтүн узартуу сунушун киргизген билдирүүлөрдү таратышкан. Кыргыз бийлиги айрым эл аралык уюмдардын дооматтары референдумдун мөөнөтүн узартууга негиз болуп бербей турганын билдирди.

Кыргызстанда 2-февралда өтө турган жалпы элдик референдумга Европа Коопсуздук жана Кызматташтык уюму баш болгон эл аралык байкоочулар байкоо жүргүзүшпөйт. Борборшайлооком мунун себебин чакыруунун бир айга кеч берилгендиги менен түшүндүрдү. Мындай мамиле демократиялык өнүгүү жолун тандап алган өлкөгө таандык эмес көрүнүш экендигин бир катар эл аралык уюмдар өткөн апта этегинде тараткан кабатыр билдирүүсүндө белгилешти. Европа Коопсуздук жана Кызматташтык уюмунун адам укуктары жана демократиялык институттар боюнча бюросунун билдиришинче, Кыргызстан референдумду чукул жарыялоо менен, олуттуу саясий окуяга байкоо жүргүзүүгө даярдык көрүүгө мүмкүндүк берген жок. Ушуга үндөш билдирүүнү ЕККУнун туруктуу кеңешинин 23-январдагы отурумунда АКШ элчисинин орун басары Дуглас Дэвидсон жасады. ЕККУ бюросу менен АКШнын демократиялык институту өз билдирүүлөрүндө референдумду кийинкиге жылдырууну сунушташкан.

Бул жагынан эл аралык коомчулук өкүлдөрүнүн көз караштары Кыргызстандагы оппозициялык күчтөрдүкү менен дал келүүдө. Ал эмес бул маселе эки тараптуу бейформал жолугушууларда да талкууланган жайы бар. «Арнамыс» партиясынын штаб башчысы Эмил Алиев айрым уюмдардын көз караштарын мындайча белгиледи:

- Биз Кыргызстанда өткөргөн бейформал жолугушууларда, чет жак менен пикир алмашуу учурларында да бир катар эл аралык уюмдар ушундай жол менен кантип жарандардын эркин билүү мүмкүн болсун деп, ишенбөөчүлүктөрүн билдиришти.

Бирок, расмий бийликтин көз карашында, референдумду кийинкиге жылдырууга эч кандай негиз жок. 28-январда өткөн маалымат жыйынында биринчи вице-премьер-министр, юстиция министри Курманбек Осмонов мындай деп айтты:

- Референдумду мындан ары жылдырыштын кажети жок. Сентябрь айынан бери Конституциялык Кеңеште талкууланды, андан кийин эки жарым ай бою жалпы элдик талкуу болду, эксперттик топ иштеди. Ушул мезгил ичинде Конституциялык өзгөрүштөргө кызыккан адамдар айтчусун айтып, дечүсүн деди. Бул бир жагы. Экинчиден, февралдын орто ченинен кийин эле жазгы талаачылык иштери башталат. Бул референдум же башка иш чараларды өткөрүүгө ыңгайсыз мезгил. Үчүнчү дагы бир себеби, аны жашырыштын кажети жок, оппозициялык күчтөр жаз келери менен өздөрүнүн кыймылын жандандыра баштайт.

Оппозиция болсо бийликтин мындай көз карашын колдобойт, шашма референдумду бийлик атайын жеке кызыкчылыктарды көздөп өткөрүп жатат деген ишенимде. Маселен, «Жаңы Кыргызстан» партиясынын башчысы Досбол Нур уулунун айтымында, референдумду шашылыш өткөрүүнүн артында расмий бийликтин саясий оюну турат:

- Эмне үчүн шашылып атабыз? Мунун артында саясий оюн турат. Оппозиция эмес, бийликтин оюну турат. Президент баш болгон бийлик өз көз карашын бекемдөө аракетин жасоодо.

Досбол Нур уулунун пикиринче, азыр бийлик элдин каалоосу менен эсептешпей туруп, добуш бересиң деп элди жарга такап жатат.

Дагы бир жагдай - ЕККУ бюросу кабатырланткан маселенин бири катары Кыргызстанда Конституциянын долбооруна кошумча түзөтүү референдумга 13 күн калганда киргизилгендигин белгилеген. Уюм муну демократиянын нормаларына сыйбаган көрүнүш катары санаса, Швейцарияга иш сапар менен барып жаңы кайткан вице-премьер министр Жоомарт Оторбаевдин айтымында, эл аралык донор уюмдар конституциялык реформага байланыштуу көз карашын дал ушул Президенттин абсолюттук ветосуна жана жарандардын даттануу мүмкүнчүлүгүнө байланышкан түзөтүүдөн кийин жакшы жагына өзгөрттү:

- Иш жүзүндө ушул эки өзгөртүү кырдаалды жумшартты жана талкуу мыйзамдын прогрессивдүүлүгү тууралуу жүрө баштады.

Курманбек Осмоновдун айтымында, референдумга ЕККУ баштаган эл аралык байкоочулар катышпаганы менен, саясий иш чарага эл аралык уюмдардын жергиликтүү өкүлдөрү, чет өлкөлөрдөн келген жана жергиликтүү байкоочулар арбын катышаары күтүлүүдө. Ал эми эл аралык байкоочулардын катышпай коюшу «Демократиянын аралчасы» атыккан Кыргызстанга залакасын тийгизбейт. Биринчи вице-премьер министр Курманбек Осмонов:

- Жабыркабайт.Тескерисинче, момундай Конституциялык реформа жүргүзүлүп жатканы үчүн Кыргызстандын Демократиялык аброю бекемделет.

Биринчи вице-премьердин оюнча, эл аралык уюмдардын сунуштарын Кыргызстандын кабыл алышынын же албай коюушунун мыйзамга кайчы келер өөнү жок.
  • 16x9 Image

    Бурулкан Сарыгулова

    "Азаттык" радиосунун Бишкек кеңсесинин баш редактору. Кыргыз Мамлекеттик улуттук университетинин журналистика факультетин бүтүргөн.

XS
SM
MD
LG