Буга чейин чоң салтанаттар менен белгиленип келген «Манас» эпосунун 1000 жылдыгы, Оштун 3000 жылдыгы сыяктуу мааракелер президенттик шайлоонун алдында өткөрүлгөндүктөн көпчүлүк саясатчылар аны саясый өнөктүк катары карап келишкени жашыруун эмес. Ошондуктан Кыргыз мамлекеттүүлүгүнүн 2200 жылдык салтанатына карата да айрым саясатчылар сак-сактоо менен карап жатышат. Ал эми бийликтегилер ушул маараке аркылуу элди ойготуп, анын идеологиялык багытына көбүрөөк кызыкдар болуп жаткандай. Бийлик менен элдин ортосундагы жараканы жакындатып, элди патриоттуулукка үндөө менен алардын ишенимине ээ болууга умтулуп жатканын көпчүлүк байкоочулар ырасташууда. Аны бийлик өкүлдөрү өздөрү да танышпайт.
Мааракени өткөрүү боюнча Акүйдүн жооптуу адамы Осмонакун Ибраимов салтанат эң оболу идеологиялык максатты көздөөрүн ар убак айтып келет.
- Кыргыз мамлекеттүүлүгүнүн 2200 жылдык мааракеси биздин чоң тарыхый окуя. Биз жалаң өзүбүздүн патриотизмди көтөрүш, элибиздин кандай эл экендигин ачып көрсөтүш, мына мамлекеттүүлүк жылынын эң негизги идеологиялык максаты, анын зор мааниси, чоң милдети, вазийпасы менимче ушул болот го деп ойлойм.
Ал эми айрым сурамжылоолор карапайым калк алдыдагы мааракеден анчалык кабары жоктугун, анын оорчулугу элге, жыргалы бийликтегилерге тиерин айтып четте байкоочу катары калып жатканын бышыктоодо. Көпчүлүк тарых күйөрмандары бул маараке эң алдын кыргыз эли өз тарыхын тереңирээк үйрөнүүгө салымын кошот деген ишенимде.
Дастан Сарыгулов сыяктуу коомдук ишмерлер бийлик өкүлдөрү эң оболу өзүлөрү элге үлгү болуп, өткөн замандагы журт башкарган инсандардын акыл-насааттарын эске албайт, алардын учкул сөздөрүн пайдаланбайт деген пикирин айтышат:
- Эмне үчүн ошол эл башында, бийлик башында жүргөн адамдар биздин байыркы бабаларыбыздан калган нускалуу сөздү айтпайт. Кубат бий, Мойт аке, Сарт аке, Садыр аке, Кыдыр аке, Чыныке бий, Медет датка, Нусуп бий жана башка канча улуу адамдар өткөн биздин тарыхта, ошолордун улуу сөздөрүн эмне үчүн айтпайт?
Көпчүлүк тарыхчы-аалымдар бул мааракенин тарых илимине тийгизип жаткан жагымдуу таасирин белгилешип, ошол жагын кубатташат. Эгемендүүлүк жылдарында тарых илимине, аны окуп үйрөнүүгө карата мамлекет кайдигер карап келгени, ушул мааракенин шылтоосу менен тарыхты бурмалап, ар дайым бийликтин каш-кабагына жараша тарыхты жазып келген айрым тарыхчылар баштагы көз карашын түп-тамырынан өзгөрткөнү, азыр таптакыр башка тарыхчыга айланганы маараке алдында эч кимди деле таң калтырбай калды.
Совет доорунда тарыхка текебер мамиле жасап келген мурдагы партиялык кызматкерлер эл алдында өз жаңылыштыктарын мойнуна алып жатканы мааракенин дурус жагы экенин танууга болбос. Ал тууралуу Кыргызстан Компартиянын Ьорбордук комитетинин мурдагы кызматкери, учурдагы Жусуп Баласагын атындагы Кыргыз Улуттук университетинин ректору Аскар Какеевдин пикирин угуп көрсөк:
- Совет мезгилинде бүгүнкүдөй эркин ойлоо, эркин сүйлөө, эркин изилдөө болгон эмес. Ошол мезгилде, тоталитаризм мезгилинде мен ал убакта коммунист катарында, ошол коммунисттердин эң бир борбору болгон Борбордук комитетте иштеген элем. Ошол мезгилде айрым ойлорду айтууга тыюу салынган. Анын ичинде кыргыздардын жазмасы болгон эмес деп, кыргыздардын мамлекети болгон эмес деп, Кыргыз улуу державасы бу эфемердик нерсе деп келгенбиз.
Ошентип, коомчулукта Кыргыз мамлекеттүүлүгүнүн 2200 жылдыгын белгилөөнү кубаттагандар да, ага кайдигер карагандар да бар. Коомчулукту кооптондурган бир гана жагдай – «бул салтанаттын артында катылып жаткан саясый оюн жокпу?” деген суроо. Айрым жергиликтүү саясатчылардын пикиринде, буга чейинки олуттуу мааракелер ар дайым президенттик шайлоонун алдында өтүп, элдин маанайын бийлик ээси үчүн жагымдуу жакка буруу аракеттеринин биринен болуп келген.
Мааракени өткөрүү боюнча Акүйдүн жооптуу адамы Осмонакун Ибраимов салтанат эң оболу идеологиялык максатты көздөөрүн ар убак айтып келет.
- Кыргыз мамлекеттүүлүгүнүн 2200 жылдык мааракеси биздин чоң тарыхый окуя. Биз жалаң өзүбүздүн патриотизмди көтөрүш, элибиздин кандай эл экендигин ачып көрсөтүш, мына мамлекеттүүлүк жылынын эң негизги идеологиялык максаты, анын зор мааниси, чоң милдети, вазийпасы менимче ушул болот го деп ойлойм.
Ал эми айрым сурамжылоолор карапайым калк алдыдагы мааракеден анчалык кабары жоктугун, анын оорчулугу элге, жыргалы бийликтегилерге тиерин айтып четте байкоочу катары калып жатканын бышыктоодо. Көпчүлүк тарых күйөрмандары бул маараке эң алдын кыргыз эли өз тарыхын тереңирээк үйрөнүүгө салымын кошот деген ишенимде.
Дастан Сарыгулов сыяктуу коомдук ишмерлер бийлик өкүлдөрү эң оболу өзүлөрү элге үлгү болуп, өткөн замандагы журт башкарган инсандардын акыл-насааттарын эске албайт, алардын учкул сөздөрүн пайдаланбайт деген пикирин айтышат:
- Эмне үчүн ошол эл башында, бийлик башында жүргөн адамдар биздин байыркы бабаларыбыздан калган нускалуу сөздү айтпайт. Кубат бий, Мойт аке, Сарт аке, Садыр аке, Кыдыр аке, Чыныке бий, Медет датка, Нусуп бий жана башка канча улуу адамдар өткөн биздин тарыхта, ошолордун улуу сөздөрүн эмне үчүн айтпайт?
Көпчүлүк тарыхчы-аалымдар бул мааракенин тарых илимине тийгизип жаткан жагымдуу таасирин белгилешип, ошол жагын кубатташат. Эгемендүүлүк жылдарында тарых илимине, аны окуп үйрөнүүгө карата мамлекет кайдигер карап келгени, ушул мааракенин шылтоосу менен тарыхты бурмалап, ар дайым бийликтин каш-кабагына жараша тарыхты жазып келген айрым тарыхчылар баштагы көз карашын түп-тамырынан өзгөрткөнү, азыр таптакыр башка тарыхчыга айланганы маараке алдында эч кимди деле таң калтырбай калды.
Совет доорунда тарыхка текебер мамиле жасап келген мурдагы партиялык кызматкерлер эл алдында өз жаңылыштыктарын мойнуна алып жатканы мааракенин дурус жагы экенин танууга болбос. Ал тууралуу Кыргызстан Компартиянын Ьорбордук комитетинин мурдагы кызматкери, учурдагы Жусуп Баласагын атындагы Кыргыз Улуттук университетинин ректору Аскар Какеевдин пикирин угуп көрсөк:
- Совет мезгилинде бүгүнкүдөй эркин ойлоо, эркин сүйлөө, эркин изилдөө болгон эмес. Ошол мезгилде, тоталитаризм мезгилинде мен ал убакта коммунист катарында, ошол коммунисттердин эң бир борбору болгон Борбордук комитетте иштеген элем. Ошол мезгилде айрым ойлорду айтууга тыюу салынган. Анын ичинде кыргыздардын жазмасы болгон эмес деп, кыргыздардын мамлекети болгон эмес деп, Кыргыз улуу державасы бу эфемердик нерсе деп келгенбиз.
Ошентип, коомчулукта Кыргыз мамлекеттүүлүгүнүн 2200 жылдыгын белгилөөнү кубаттагандар да, ага кайдигер карагандар да бар. Коомчулукту кооптондурган бир гана жагдай – «бул салтанаттын артында катылып жаткан саясый оюн жокпу?” деген суроо. Айрым жергиликтүү саясатчылардын пикиринде, буга чейинки олуттуу мааракелер ар дайым президенттик шайлоонун алдында өтүп, элдин маанайын бийлик ээси үчүн жагымдуу жакка буруу аракеттеринин биринен болуп келген.
