Тажикстандын борбор калаасы Дүйшөмбүдө “Жамал жана компания” жеке фирмасынын үстүнөн “Мыйзамсыз банк иштерин жүргүзгөн” жана “алдоо жолу менен акча топтогон” деген доо коюлуп, кылмыш иши козголгон. Фирмага акчасын алдаткан жүздөгөн аманатчылар фирманын директору Жамшид Сияев жана анын эки кызматташынын үстүнөн бейшембиде ишин уланткан сот жараяны өтүп жаткан Тажикстандын Жогорку Сотунун алдына чогулушту.
Карапайым калктын акча каражатын алдап алуу үчүн шылуундар эң жөнөкөй ыкма колдонгон. “Жамал жана компания” кардарларга жөнөкөй айнек шуруларды жипке тизип келүү кызматын сунуш кылып, күрөөгө акчаларын алып калган. Алгачкы жолу кардарлардын кызыгуусун арттыруу үчүн, жипке тизип келген шурулар үчүн дурус акы төлөгөн. Кимде-ким фирмага алдын ала көбүрөөк акчалай аманат калтырып, шуруну алып кетип, аны жипке тизсе, ал кардар башкаларга караганда эбегейсиз зор пайда көрөөрүн айтып азгырышкан. Жыйынтыгында мындай алдамчылык тузагына 54 миңге жакын тажик атуулдары кириптер болгон. Фирма алардын эсебинен кеминде 41 миллионго жакын доллар өлчөмүндө каражат чогулткан. Акчасын алдаткан аманатчылардын көпчүлүгү-аялдар жана жакырчылыкка белчесинен баткан адамдар. Айрымдары карыздап алган акыркы каражатына чейин, айрымдары үй-жайын сатып 20 миң долларга чейинки каражатты “Жамал жана компанияга” күрөөгө койгон экен. Тажик аялдарынын “Жамал жана компанияга” бөөдө жерден алдаткан каражатын кайтарып алуу мүмкүнчүлүгү деле бүдөмүк. Компаниянын үстүнөн козголгон сот иши кийинки аптага жылдырылды.
Мына ушундай алдоо ыкмасы аркылуу 700дөн ашуун Кыргызстан атуулдарын “шуру тиздирип” каражат топтоп, мыйзамсыз иш жүргүзгөн Бишкектеги “Уорлд Интерпрайс” жеке фирмасынын үстүнөн да быйыл апрель айында кылмыш иши козголгон. Бир айдын ичинде эле бул алдамчы фирма кардарлардын 3 миллион сомдон ашык каражатын чогултуп алган. Бишкек шаардык ички иштер органы текшерүүгө ала баштаганда, фирманы негиздеген Низами Абдуллаев аттуу адам фирманын бүткүл иш кагаздарын алып качып кеткен. “Уорлд Интерпайс”фирмасынын чоо-жайын иликтей келгенде, Низами Абдуллаев Тажикистандан качып келип, Бишкекте баш пааналаганы аныкталган. Аны менен чогуу иштешкен 25 жаштагы азербайжан атуулу Мирахмед Гасановдун үстүнөн жума күнү Бишкек шаарынын Биринчи май райондук сотунда сот жараяны жүрүп, сот “жалган ишкердүүлүк жүргүзгөндүгү үчүн” Мирахмед Гасановду 3 жылга шарттуу түрдө кести. Гасановдун адвокаты Сергей Манукяндын айтымында:
- Гасановду Кыргыз Республикасынын кылмыш кодексинин 82-беренесине ылайык “жалган ишкердүүлүк жүргүзгөндүгү” үчүн колонияга 3 жылга кести. Анын кылмышы жок экенине мен ишенем. Анын паспортун бирөөлөр пайдаланып фирма түзгөн. Биздин мыйзамга ылайык ишкана же фирма түзүүчү ишкананын кызматкерлери үчүн жоопко тартылбайт. Гасановдун наамына түзүлгөн фирманы Абдуллаев деген бирөө жетектеп жүрүп кийин качып кеткен. Ал азыр издөөгө алынууда. Анын канчалык күнөөсү бар, сот гана чечет.
1990-жылдары Албанияда жана Орусияда нечендеген шылуундар жалган фирма, компания жана банк түзүү жолу менен элди алдап, азгырып, каражат топтошкон. Алардын тажрыйбасы Борбордук Азияда кайталанып жатканы “өткөндүн өкүнүчтүү сабактарын” тиешелүү бийлик органдары, карапайым калк этибарга албагандыгын айгинелейт.
Карапайым калктын акча каражатын алдап алуу үчүн шылуундар эң жөнөкөй ыкма колдонгон. “Жамал жана компания” кардарларга жөнөкөй айнек шуруларды жипке тизип келүү кызматын сунуш кылып, күрөөгө акчаларын алып калган. Алгачкы жолу кардарлардын кызыгуусун арттыруу үчүн, жипке тизип келген шурулар үчүн дурус акы төлөгөн. Кимде-ким фирмага алдын ала көбүрөөк акчалай аманат калтырып, шуруну алып кетип, аны жипке тизсе, ал кардар башкаларга караганда эбегейсиз зор пайда көрөөрүн айтып азгырышкан. Жыйынтыгында мындай алдамчылык тузагына 54 миңге жакын тажик атуулдары кириптер болгон. Фирма алардын эсебинен кеминде 41 миллионго жакын доллар өлчөмүндө каражат чогулткан. Акчасын алдаткан аманатчылардын көпчүлүгү-аялдар жана жакырчылыкка белчесинен баткан адамдар. Айрымдары карыздап алган акыркы каражатына чейин, айрымдары үй-жайын сатып 20 миң долларга чейинки каражатты “Жамал жана компанияга” күрөөгө койгон экен. Тажик аялдарынын “Жамал жана компанияга” бөөдө жерден алдаткан каражатын кайтарып алуу мүмкүнчүлүгү деле бүдөмүк. Компаниянын үстүнөн козголгон сот иши кийинки аптага жылдырылды.
Мына ушундай алдоо ыкмасы аркылуу 700дөн ашуун Кыргызстан атуулдарын “шуру тиздирип” каражат топтоп, мыйзамсыз иш жүргүзгөн Бишкектеги “Уорлд Интерпрайс” жеке фирмасынын үстүнөн да быйыл апрель айында кылмыш иши козголгон. Бир айдын ичинде эле бул алдамчы фирма кардарлардын 3 миллион сомдон ашык каражатын чогултуп алган. Бишкек шаардык ички иштер органы текшерүүгө ала баштаганда, фирманы негиздеген Низами Абдуллаев аттуу адам фирманын бүткүл иш кагаздарын алып качып кеткен. “Уорлд Интерпайс”фирмасынын чоо-жайын иликтей келгенде, Низами Абдуллаев Тажикистандан качып келип, Бишкекте баш пааналаганы аныкталган. Аны менен чогуу иштешкен 25 жаштагы азербайжан атуулу Мирахмед Гасановдун үстүнөн жума күнү Бишкек шаарынын Биринчи май райондук сотунда сот жараяны жүрүп, сот “жалган ишкердүүлүк жүргүзгөндүгү үчүн” Мирахмед Гасановду 3 жылга шарттуу түрдө кести. Гасановдун адвокаты Сергей Манукяндын айтымында:
- Гасановду Кыргыз Республикасынын кылмыш кодексинин 82-беренесине ылайык “жалган ишкердүүлүк жүргүзгөндүгү” үчүн колонияга 3 жылга кести. Анын кылмышы жок экенине мен ишенем. Анын паспортун бирөөлөр пайдаланып фирма түзгөн. Биздин мыйзамга ылайык ишкана же фирма түзүүчү ишкананын кызматкерлери үчүн жоопко тартылбайт. Гасановдун наамына түзүлгөн фирманы Абдуллаев деген бирөө жетектеп жүрүп кийин качып кеткен. Ал азыр издөөгө алынууда. Анын канчалык күнөөсү бар, сот гана чечет.
1990-жылдары Албанияда жана Орусияда нечендеген шылуундар жалган фирма, компания жана банк түзүү жолу менен элди алдап, азгырып, каражат топтошкон. Алардын тажрыйбасы Борбордук Азияда кайталанып жатканы “өткөндүн өкүнүчтүү сабактарын” тиешелүү бийлик органдары, карапайым калк этибарга албагандыгын айгинелейт.
