- Сейитбек мырза, айыл өкмөтүнүн аймагында жашаган кыргыздардын жашоо-шарты, социалдык-экономикалык абалы тууралуу кеп салып берсеңиз?
- Айыл өкмөтүнүн аймагында бардыгы болуп 9202 адам жашайт. Анын 6944ү кыргыздар, 2206сы тажиктер. Ырасын айтканда, биз Кыргызстандан алыста жашасак да, Тажикстанда өзүбүздү башка улуттун өкүлү деп сезбейбиз. Анткени, бул жердеги кыргыздар менен тажиктер VI-VII кылымдардан бери чогуу отурукташып, ынтымакта жашап келишкен. Алар бири-бирине кыз берип, кыз алып дегендей, достуктун доорун сүрүшкөн. Көптөгөн каада-салт, үрп-адаттарыбыз бир. «Сен кыргыз», «сен тажик» деп бөлалбайбыз. Аймагыбызда 7 мектеп бар. Мектептерибиздеги окуу тарбия иштери эки тилде - кыргыз жана тажик тилдеринде жүргүзүлөт. Айрым мугалимдерибиз кыргызча да, тажикче да сабак бере алышат. Мектептердин дээрлик бардыгы капиталдык ремонттон өткөн. Мугалимдер азыр маяналарын өз убагында алып жатышат. Окуучулар менен мугалимдерге мамлекет тарабынан жардам берилүүдө. Маселен, президентибиздин жарлыгынын негизинде аз камсыз болгон окуучуларга 6 сомониден көмөк көрсөтүлөт. Ал эми мугалимдерге болсо, электр энергиясы үчүн бир жылга 7 сомониден төлөнөт. Мындан тышкары кээ бир эл аралык уюмдардын эсебинен мектептердеги бардык окуучуларга күн сайын ысык тамак уюштурулган. Мугалимдерге болсо, эл аралык уюмдар тарабынан ун, май, күрүч, туз жана башка азык-түлүктөр берилүүдө. Кыскасы, окуу тарбия ишинин натыйжалуу болушу үчүн колдон келишинче камкордук көрүлүүдө.
- Эми окуу куралдары тууралуу айтып берсеңиз? Биздин угушубузга караганда, бул маселе көп жылдардан бери чечилбей келаткансыйт. Ал тууралуу ата-энелер менен мугалимдер көп жолу сөз кылышты.
- Сөзүңүздө калет жок. Бирок, мында бир нерсени эске алууга туура келет. Мисал үчүн ар бир мамлекеттин өзүнүн окуу программасы, бул жааттан жүргүзгөн өзүнүн саясаты бар. Демек, Кыргыз жумуруяты менен Тажик жумуруятынын окуу программасы бири биринен айырмаланат. Окуу куралдарынын жетишпеген себеби мына ушундан улам десе да болот. Маселен, Кыргызстандан алып келинген окуу куралдарынын бардыгы эле Тажикстандын программасына ылайык келе бербейт. Бул – бир. Экинчи себеби - бул Кыргызстанда окуу куралдарын басып чыгаруу иши азыр таптакыр башкача болуп жаткандыгында деп ойлойм. Ал жакта китеп чыгарыш үчүн атайын заказ берилиши керек экен. Айтор, мурдараак заказ берилсе гана китеп чыгарылышы мүмкүн. Ырас, Кыргызстандан сатып келген учурда деле китеп жетишпейт деген ойдомун. Анткени, азыркы базар экономикасынын шартында бардыгы эсеп-кысабы менен болуп жатканын эске алууга туура келет. Каражат жагынан көп кыйынчылыктарыбыз бар. Ошондой болсо да, районубуздун жетекчилери дүйнө кыргыздарынын экинчи курултайына барышканда, жумуруяттын тийиштүү жетекчилери «окуу куралдар маселесин чечебиз, бул жагынан кам санабаңыздар» деп убада беришиптир. Биз азыр мына ошону күтүп турабыз. Кыргызстан бул жааттан көмөк көрсөтсө, чын дилибизден ырахмат айтабыз. Эки жумуруяттын тийиштүү министрликтери окуу курал, кадр маселелерин биргелешип чечип турушса жакшы болор эле.
- Эми ички жана тышкы миграция жөнүндө да айта кетсеңиз?
- Чындыгында улуттук араздашуу башталгандан кийин тажикстандык көп кыргыздар тарыхый мекенибиз - Кыргызстанга ооп кетишти. Бирок, алардын көпчүлүгү кайра келишет деген пикирдебиз. Себеби - Кыргызстанды биз башка мамлекет деп эсептебейбиз. Ал өлкөдө да, бул өлкөдө да эркин жашап, эркин иштеп, илгертен бери ошого көнүп калган биздин эл. Айыл өкмөтүнүн кыштактарынан 64 үй-бүлө көчүп кетишкен. Биз алардын үй-жайларына да, бак-шагына да тийген жокпуз. Себеби, качан да болсо, туулуп өскөн жерлерине кайра келишет деген ойдобуз.
- Айыл өкмөтүнүн аймагында бардыгы болуп 9202 адам жашайт. Анын 6944ү кыргыздар, 2206сы тажиктер. Ырасын айтканда, биз Кыргызстандан алыста жашасак да, Тажикстанда өзүбүздү башка улуттун өкүлү деп сезбейбиз. Анткени, бул жердеги кыргыздар менен тажиктер VI-VII кылымдардан бери чогуу отурукташып, ынтымакта жашап келишкен. Алар бири-бирине кыз берип, кыз алып дегендей, достуктун доорун сүрүшкөн. Көптөгөн каада-салт, үрп-адаттарыбыз бир. «Сен кыргыз», «сен тажик» деп бөлалбайбыз. Аймагыбызда 7 мектеп бар. Мектептерибиздеги окуу тарбия иштери эки тилде - кыргыз жана тажик тилдеринде жүргүзүлөт. Айрым мугалимдерибиз кыргызча да, тажикче да сабак бере алышат. Мектептердин дээрлик бардыгы капиталдык ремонттон өткөн. Мугалимдер азыр маяналарын өз убагында алып жатышат. Окуучулар менен мугалимдерге мамлекет тарабынан жардам берилүүдө. Маселен, президентибиздин жарлыгынын негизинде аз камсыз болгон окуучуларга 6 сомониден көмөк көрсөтүлөт. Ал эми мугалимдерге болсо, электр энергиясы үчүн бир жылга 7 сомониден төлөнөт. Мындан тышкары кээ бир эл аралык уюмдардын эсебинен мектептердеги бардык окуучуларга күн сайын ысык тамак уюштурулган. Мугалимдерге болсо, эл аралык уюмдар тарабынан ун, май, күрүч, туз жана башка азык-түлүктөр берилүүдө. Кыскасы, окуу тарбия ишинин натыйжалуу болушу үчүн колдон келишинче камкордук көрүлүүдө.
- Эми окуу куралдары тууралуу айтып берсеңиз? Биздин угушубузга караганда, бул маселе көп жылдардан бери чечилбей келаткансыйт. Ал тууралуу ата-энелер менен мугалимдер көп жолу сөз кылышты.
- Сөзүңүздө калет жок. Бирок, мында бир нерсени эске алууга туура келет. Мисал үчүн ар бир мамлекеттин өзүнүн окуу программасы, бул жааттан жүргүзгөн өзүнүн саясаты бар. Демек, Кыргыз жумуруяты менен Тажик жумуруятынын окуу программасы бири биринен айырмаланат. Окуу куралдарынын жетишпеген себеби мына ушундан улам десе да болот. Маселен, Кыргызстандан алып келинген окуу куралдарынын бардыгы эле Тажикстандын программасына ылайык келе бербейт. Бул – бир. Экинчи себеби - бул Кыргызстанда окуу куралдарын басып чыгаруу иши азыр таптакыр башкача болуп жаткандыгында деп ойлойм. Ал жакта китеп чыгарыш үчүн атайын заказ берилиши керек экен. Айтор, мурдараак заказ берилсе гана китеп чыгарылышы мүмкүн. Ырас, Кыргызстандан сатып келген учурда деле китеп жетишпейт деген ойдомун. Анткени, азыркы базар экономикасынын шартында бардыгы эсеп-кысабы менен болуп жатканын эске алууга туура келет. Каражат жагынан көп кыйынчылыктарыбыз бар. Ошондой болсо да, районубуздун жетекчилери дүйнө кыргыздарынын экинчи курултайына барышканда, жумуруяттын тийиштүү жетекчилери «окуу куралдар маселесин чечебиз, бул жагынан кам санабаңыздар» деп убада беришиптир. Биз азыр мына ошону күтүп турабыз. Кыргызстан бул жааттан көмөк көрсөтсө, чын дилибизден ырахмат айтабыз. Эки жумуруяттын тийиштүү министрликтери окуу курал, кадр маселелерин биргелешип чечип турушса жакшы болор эле.
- Эми ички жана тышкы миграция жөнүндө да айта кетсеңиз?
- Чындыгында улуттук араздашуу башталгандан кийин тажикстандык көп кыргыздар тарыхый мекенибиз - Кыргызстанга ооп кетишти. Бирок, алардын көпчүлүгү кайра келишет деген пикирдебиз. Себеби - Кыргызстанды биз башка мамлекет деп эсептебейбиз. Ал өлкөдө да, бул өлкөдө да эркин жашап, эркин иштеп, илгертен бери ошого көнүп калган биздин эл. Айыл өкмөтүнүн кыштактарынан 64 үй-бүлө көчүп кетишкен. Биз алардын үй-жайларына да, бак-шагына да тийген жокпуз. Себеби, качан да болсо, туулуп өскөн жерлерине кайра келишет деген ойдобуз.
