Учурда Кыргызстан боюнча 500дөй адам СПИД илдетине чалдыгып, каттоодо турушат. Акыркы кезде бул оору Чуй облусунун аймактарына да таралууда. Азыр облус боюнча 70 адам каттоодо. Кыргызстандын башка облустарында 1991-жылдан тартып эле СПИДден коргонуу борборлору ачылып, иш-чаралар жүргүзүлүп келет. Бирок Чүй облусу борбор калаага жакын жайгашкандыктан СПИД илдетинен алдын алуучу борборлор 2003-жылга чейин ачылган эмес. Соңку кезде облуста аталган илдетке чалдыккандар көбөйүп кеткендиктен, 2003-жылы Токмок шаарында СПИДден коргонуу борбору ачылды. Ошол борбордун кызматкери Балкабек Исраиловду кепке тарттык:
- Азыр өзүнүздөр билгендей республикага ВИЧ/СПИД оорусу жайылып жатат. Ошого байланыштуу быйыл губернатордун чечими менен Чүй облусттук СПИД борбору ачылган. Азыр Чүй облусу боюнча 70 адам каттоодо турат. Ошонун ичинен үчөө СПИД оорусунан каза табышты. СПИДге чалдыккандардын 90% баңгилер болуп эсептелет. Ал эми жашына карай турган болсок эң улуусу 46 жашта, эң кичүүсү 18 жашта. Ал эми райондор боюнча маалымат берчү болсок, эң эле көп катталгандар Ысыката районунда болуп жатат. Андан кийин Жайыл району, Аламүдүн району жана Токмок шаары.
- Балкабек мырза, каттоодо турган адамдар кандай жол менен бул илдетке кабылышкан? Дегеле бул илдет Чүйдө кандай жол менен тарап жатат?
- СПИД илдети менен ооругандардын 90% баңгилер болгондуктан, бул оору ийне аркылуу жугуп жатат. Оору негизинен үч жол менен жугат. Биринчиден - ийне аркылуу, аны кан аркылуу деп коёбуз, экинчи жолу - жыныстык жол менен, үчүнчүсү, энеден балага жугат, тагыраак айтканда, эне кош бойлуу кезинде балага жугат. Бизде бул ооруну жугузгандардын басымдуу бөлүгү ийне менен жугузгандар.
- Азыркы күндө ушул көйгөйдү чечүү үчүн кандай иш-чаралар жүрүп жатат?
- Токмок шаарында «Аян - Дельта» деген өкмөттүк эмес уюм бар. Алар менен биригип, баңгилерге ийне алмаштырып берүү ишин жүргүзүп жатабыз. Мисалы, 2002-жылы 28 оору катталса, быйыл 18 оору катталды. Азыркы күндө ар бир мекемеде, ар бир мектептерде профилактикалык иштерди катуу жүргүзүп жатабыз.
Ушул кезге чейин СПИДден алдын алуу борбору Чүйдө болбогондуктан облуста бул илдет күчөп кеткен. Жогоруда биз сөз кылган борбор жакында эле мектептер арасында «Биз – СПИД оорусуна каршыбыз» деген темада атайын сүрөт конкурсун уюштурушкан. Мындан ары да ушундай иш-аракеттер улана бермекчи. Айтмакчы, СПИДден коргонуу тууралуу китепчелерди жана баракчаларды мектепке таратуунун кажети жоктугун, анткени ал китептер балдардын моралдык жактан бузулуусуна түрткү болоорун айтып, нааразычылык билдирген ата-энелер да бар. Аларга да борбор тарабынан түшүндүрүү иштери жүргүзүлүүдө.
- Азыр өзүнүздөр билгендей республикага ВИЧ/СПИД оорусу жайылып жатат. Ошого байланыштуу быйыл губернатордун чечими менен Чүй облусттук СПИД борбору ачылган. Азыр Чүй облусу боюнча 70 адам каттоодо турат. Ошонун ичинен үчөө СПИД оорусунан каза табышты. СПИДге чалдыккандардын 90% баңгилер болуп эсептелет. Ал эми жашына карай турган болсок эң улуусу 46 жашта, эң кичүүсү 18 жашта. Ал эми райондор боюнча маалымат берчү болсок, эң эле көп катталгандар Ысыката районунда болуп жатат. Андан кийин Жайыл району, Аламүдүн району жана Токмок шаары.
- Балкабек мырза, каттоодо турган адамдар кандай жол менен бул илдетке кабылышкан? Дегеле бул илдет Чүйдө кандай жол менен тарап жатат?
- СПИД илдети менен ооругандардын 90% баңгилер болгондуктан, бул оору ийне аркылуу жугуп жатат. Оору негизинен үч жол менен жугат. Биринчиден - ийне аркылуу, аны кан аркылуу деп коёбуз, экинчи жолу - жыныстык жол менен, үчүнчүсү, энеден балага жугат, тагыраак айтканда, эне кош бойлуу кезинде балага жугат. Бизде бул ооруну жугузгандардын басымдуу бөлүгү ийне менен жугузгандар.
- Азыркы күндө ушул көйгөйдү чечүү үчүн кандай иш-чаралар жүрүп жатат?
- Токмок шаарында «Аян - Дельта» деген өкмөттүк эмес уюм бар. Алар менен биригип, баңгилерге ийне алмаштырып берүү ишин жүргүзүп жатабыз. Мисалы, 2002-жылы 28 оору катталса, быйыл 18 оору катталды. Азыркы күндө ар бир мекемеде, ар бир мектептерде профилактикалык иштерди катуу жүргүзүп жатабыз.
Ушул кезге чейин СПИДден алдын алуу борбору Чүйдө болбогондуктан облуста бул илдет күчөп кеткен. Жогоруда биз сөз кылган борбор жакында эле мектептер арасында «Биз – СПИД оорусуна каршыбыз» деген темада атайын сүрөт конкурсун уюштурушкан. Мындан ары да ушундай иш-аракеттер улана бермекчи. Айтмакчы, СПИДден коргонуу тууралуу китепчелерди жана баракчаларды мектепке таратуунун кажети жоктугун, анткени ал китептер балдардын моралдык жактан бузулуусуна түрткү болоорун айтып, нааразычылык билдирген ата-энелер да бар. Аларга да борбор тарабынан түшүндүрүү иштери жүргүзүлүүдө.
