Кыргыздар отурукташкан Тажикстандын Жергетал, Мургап жана Согду облусунун 60тан ашуун мектептеринде окуу-тарбия иштери 1992-жылдан кийин өтө эле солгундап кеткен. Окуу куралдарынын жана мугалимдердин жетишпегендиги тууралуу көп эле жолу айтылса да бул маселеге али да болсо олуттуу маани берилбей келатат. Эгер билим берүү тармагына сергек, камкор мамиле жасалбай турган болсо, бул аймактагы улан-кыздар билимсиз болуп калаары бышык. Андай ойду айтып келаткандардын бири - Тажикстандагы кыргыздардын балдарына 40 жылдан бери билим берип келаткан, эмгек сиңирген ардагер мугалим, Чоңкыргыз айылынын тургуну Сайло Назаров:
- Советтер Бирдиги тарагандан кийин Тажикстанда уруш-талаш болуп, ошонун айынан көптөгөн кыйынчылыктарга дуушар болдук. Уруштун билим берүү тармагына тийгизген тескери таасири азыркыга чейин биздин тынчыбызды алып келет. Ошонун кесепетинен мугалимдердин көбү башка иштерди аркалап, окутуучу кадрлар жетишпей калды.
Эгер бул маселеге астейдил көңүл бурулбаса Тажикстандагы кыргыздардын балдары өнүп-өспөй калышы мүмкүн. Ал тууралуу Сайло Назаров мындай пикирин айтты:
- Мен буга байланыштуу бир мисал келтирейин. Дамбырачы деген айылдан бир жердешибиздин уулу кызмат өтөш үчүн аскерге барат. Үйүнө кат жөнөтөйүн десе, эч нерсе жазалбай мукурайт. Ал кызмат кылган бөлүктө өзүнөн башка кыргыз балдар жок экен. Анан өзбек, тажик балдарга жалдырап, үйүнө кат жаздырыптыр. Мына ошондо гана ал билимсиз калганына өкүнүп, атасына нааразылык билдирген сөздөрдү жаздырып жөнөткөн экен.
Кыргыздар көбүрөөк отурукташкан Жергетал районундагы 50дөн ашуун орто жана башталгыч мектептердин басымдуу бөлүгү эларалык уюмдардын колдоосу менен ремонттолуп бүткөн. Жергиликтүү бийлик бул маселеге жакшы көңүл бурганы көрүнүп турат. Бирок кыргыз тилиндеги окуу куралдарынын жетишсиздигинен улам жана мамлекет тарабынан окутуучуларга төлөнүүчү эмгек акынын өлчөмү өтө эле аз болгондуктан, жогорку билимдүү кадрлардын көпчүлүгү мектептерде иштебей коюп жатышат. Бул - жергиликтүү бийликтин тынчын көптөн бери алып келатат.
Айтор, жергеталдыктар тынчсыздангандай, эгерде Тажикстандын, өзгөчө, Кыргызстандын Билим берүү министрликтери кыргыз тилиндеги билим берүү тармагында тезинен олуттуу иш-чараларды жүзөгө ашырбаса, анда тажикстандык кыргыздардын сабаттуулук деңгээли мындан ары ого бетер төмөндөй бериши ыктымал.
- Советтер Бирдиги тарагандан кийин Тажикстанда уруш-талаш болуп, ошонун айынан көптөгөн кыйынчылыктарга дуушар болдук. Уруштун билим берүү тармагына тийгизген тескери таасири азыркыга чейин биздин тынчыбызды алып келет. Ошонун кесепетинен мугалимдердин көбү башка иштерди аркалап, окутуучу кадрлар жетишпей калды.
Эгер бул маселеге астейдил көңүл бурулбаса Тажикстандагы кыргыздардын балдары өнүп-өспөй калышы мүмкүн. Ал тууралуу Сайло Назаров мындай пикирин айтты:
- Мен буга байланыштуу бир мисал келтирейин. Дамбырачы деген айылдан бир жердешибиздин уулу кызмат өтөш үчүн аскерге барат. Үйүнө кат жөнөтөйүн десе, эч нерсе жазалбай мукурайт. Ал кызмат кылган бөлүктө өзүнөн башка кыргыз балдар жок экен. Анан өзбек, тажик балдарга жалдырап, үйүнө кат жаздырыптыр. Мына ошондо гана ал билимсиз калганына өкүнүп, атасына нааразылык билдирген сөздөрдү жаздырып жөнөткөн экен.
Кыргыздар көбүрөөк отурукташкан Жергетал районундагы 50дөн ашуун орто жана башталгыч мектептердин басымдуу бөлүгү эларалык уюмдардын колдоосу менен ремонттолуп бүткөн. Жергиликтүү бийлик бул маселеге жакшы көңүл бурганы көрүнүп турат. Бирок кыргыз тилиндеги окуу куралдарынын жетишсиздигинен улам жана мамлекет тарабынан окутуучуларга төлөнүүчү эмгек акынын өлчөмү өтө эле аз болгондуктан, жогорку билимдүү кадрлардын көпчүлүгү мектептерде иштебей коюп жатышат. Бул - жергиликтүү бийликтин тынчын көптөн бери алып келатат.
Айтор, жергеталдыктар тынчсыздангандай, эгерде Тажикстандын, өзгөчө, Кыргызстандын Билим берүү министрликтери кыргыз тилиндеги билим берүү тармагында тезинен олуттуу иш-чараларды жүзөгө ашырбаса, анда тажикстандык кыргыздардын сабаттуулук деңгээли мындан ары ого бетер төмөндөй бериши ыктымал.
