Линктер

ЧУКУЛ КАБАР!
20-Апрель, 2024-жыл, ишемби, Бишкек убактысы 09:32

ИРАН БАЙТАКТЫСЫН БАШКА ШААРГА КӨЧҮРӨБҮ?


Иранда өлкөнүн борборун Тегерандан башка шаарга көчүрүү маселеси астейдил карала баштады. Ирандын телеканалы аркылуу чыгып сүйлөп, улуттук жогорку коопсуздук кеңешинин башчысы Хасан Рохани Бамдагы зилзаладан соң өкмөт бул планга чындап көңүл бурганга аргасыз болгонун моюнга алды. Жергиликтүү эксперттердин эсептеринде, борборду Тегерандан башка шаарга которуу үчүн бери эле дегенде жыйырма жылдай убакыт керек болот.

Хасан Рохани болочокто борбор шаар болгону кайсы калаанын талапкерлиги каралып жатканын айткан жок. Бирок байкоочулар арасында буга Исфахан баарынан ылайыктуу деген пикирлер айтылууда. Исфахан 1788-жылга чейин Ирандын байтак шаары болуп турган. Борборду Тегерандан башка калаага которуу идеясы болсо мындан чейрек кылымдай илгери пайда болуп, 1991-жылы өкмөттүк деңгээлде талкууланган. Бирок мамлекеттик бир катар органдардын каршылыгынан улам бу план күн тартибинен алынып калган. Бамдагы зилзала эми Иранда көптөрдүн көзүн ачкандай болду. Мындан жыйырма жыл илгери Тегерандын жана анын жака-бакасындагы райондордун сейсмикалык жагдайын иликтеп чыгып, атайын эмгек жарыялаган профессор Мануэл Бербериан борбор калаа жер алдындагы чоң жараканын огунда жайгашканын аныктаган. Бербериан 1976-жылы Кытайда Тангшандагы зилзаладан болжол боюнча жарым миллиондой адам кыргын тапканын эске салды. Он эки миллиондон ашуун калкы бар Тегеранда эмне болорун ким билет, деп айтты ал. Муну болжолдош оңой, бирок иш жүзүндө бу анык кыямат кайым болмок.

Тегеранга бир ирет, 1830-жылы ушундай апаат келген. Ошондогу зилзилада 45 миңдей киши кырылган. Тегеран университетинин профессору Бахрам Акашехтын эсептеринде, борбор шаарда Рихтер өлчөмү боюнча алты-жети баллга жете жер титиреши толук мүмкүн. Эгер кокус Тегеранда Бамдагыдай зилзала болсо, шаар өзү өлүм-житимге көмүлүп калышы ыктымал, деп кошумчалады Акашех. Япониядагы эл аралык кызматташтык агенттиги жети баллга жеткен жер титрөөдөн Тегерандын 80, ал эми ирандык адистер – дээрлик 90 проценти кыйрап каларын болжолдошот.

Профессор Акашех президент Мохаммад Хатамиге атайын кат жазып, борборду өлкөнүн ортоңку райондоруна көчүрүүнү сунуш кылды. Бу пикирди профессор Бербериан жөн көргөн жок. Биринчиден, бул иш өтө кыйын жана кымбат. Экинчиден, элеттеги Табриз, Машад, Шираз же башка кайсы шаар болбосун, Тегерандан эч кандай артыкчылыгы жок, анткени бүткүл Ирандын өзү сейсмикалык активдүү зонада турат. Бербериан эң дурус жол деп Тегерандагы имараттарды, айрыкча коомдук жайларды инженердик жактан бекемдөөнү эсептейт. Профессор Акашех болсо мындай шартта шаардагы имараттарды түгөл кайра куруп чыкканга туура келет деген көз карашта. Бу дегеле мүмкүн эмес. Кымбат жана кыйын болсо да борборду акырындап көчүрө берүү зарыл, ошондо гана, Акашехтин ишениминде, Тегеранды күтүүсүз кыяматтан сактап калганга болот.

Өкмөттүн өкүлү Рамезанзаде шаарда олуттуу иштер жасалып жатканын, айрыкча табигый газ куурларынын коопсуздугун камсыз кылуу иштери башталганын кабарлады. Бирок Тегеранды зилзаладан толук коопсуз жайга айлантуу үчүн али көп убакыт керек, деп кошумчалады өкмөт өкүлү.

XS
SM
MD
LG