Линктер

ЧУКУЛ КАБАР!
29-Март, 2024-жыл, жума, Бишкек убактысы 16:54

АКШнын ЭКСПЕРТТЕРИ ТҮНДҮК КОРЕЯНЫН ЯДРОЛУК КОМПЛЕКСИН БАРЫП КӨРҮШТҮ


Жыргалбек Касаболотов, Прага Түндүк Кореянын ядролук комплекстери эл аралык коомчулуктун көңүл борборунда болуп, АКШ өңдүү чоң мамлекеттердин баш ооруткан көйгөйүнө айланганы жакшы маалым. Расмий Пхеньян АКШнын бул программаны токтотуу тууралуу сунушуна моюн толгоп, өзүнө ылайык эсептеген шарттарын коюп келген. Ал тургай узак убакыт бою түндүк кореялыктар АКШнын эксперттерине бул комплекстерге кирүүгө уруксат беришкен эмес. Бирок жакында Стенфорд университетинин профессору Жон Люис баштаган америкалык эксперттер Пхеньяндын уруксаты менен Түндүк Кореянын ядролук комплекстеринде болуп, андагы жасалып жаткан иштерди өз көзү менен көрүп кайтышты.

Түндүк Кореянын Йонбендеги ядролук борборун барып көргөн америкалык делегациянын мүчөлөрү ал жерге узак убакыттан бери баш баккан алгачкы чет элдик атуулдар болду окшойт. Анткени Йонбенден Атомдук энергетика боюнча эл аралык агенттиктин (МАГАТЭ) инспекторлору Пхеньяндын талабы боюнча чыгып кеткенине бир жылдан ашты. Түндүк Кореяга бул жолу барган делегация расмий деп эсептелген жок. Бул тууралуу ишембиде Бээжинде ушул делегациянын мүчөсү, АКШнын Стенфорд университетинин профессору Жон Люис билдирди. Делегациянын курамында Сенаттын эки кеңешчиси, АКШнын Түндүк Кореядагы мурдагы өкүлү жана ядролук куралдар боюнча адис болгон. Алар Түндүк Кореяда баш-аягы беш күн жүрүп, Бээжинге кайтып келишти.

Делегациянын мүчөлөрү Йонбенде көргөндөрүн ачыкка чыгаруудан баш тартышты, бирок Түндүк Кореянын Тышкы иштер министрлиги аларга каалаган жерин барып көрүүгө уруксат бергенин айтып беришти. Стенфорд Люистин айтымында, делегациядагылар өлкөнүн Коргоо жана Тышкы иштер министрликтеринин өкүлдөрү, экономисттер жана окумуштуулар менен жолугушкан. Люис эч кандай так маалымат айткан жок, бирок америкалык делегациянын иш сапары Түндүк Кореянын ядролук программасы менен чектелбей турганын кыйытып өттү. Ал эми делегациянын башка бир мүчөсү Сек Хекердин билдиргенине караганда, алар көргөн-билген маалыматтардан жакында АКШнын өкмөтү кабардар болууга тийиш.

- Биз көптөгөн обьектилерди, анын ичинде Йонбендеги обьектилерди көрдүк. Бул иш сапарыбызда Түндүк Кореянын биз менен жолугушкан өкүлдөрү биз менен астейдил кызматташып жатышты. Профессор Люис айткандай, биз тапкан-эткен маалыматыбызды кийинчерээк бөлүшөбүз, бирок тилекке каршы, азырынча анте албайбыз, - деди Хекер.

АКШнын көз карашында, Түндүк Корея Йонбенде ядролук курал чыгарууга аракет көрүүдө. Ошол себептүү Вашингтон менен Пхеньян бир жылдан ашуун убакыт бою бул программанын тегерегинде кепке келе элек. Жалпысынан Түндүк Корея массалык кыргын салуучу курал-жарак боюнча америкалык же эл аралык адистерди өз өлкөсүнө киргизүүгө көшөрүп каршы чыгып, бирок кийинчерээк макулдук берген биринчи өлкө эмес. Ирактагы акыркы согуш да бир чети “Саддам Хусейнде массалык кыргын салуучу куралдар бар” деген маалыматтардын шылтоосу менен башталган. Америкалыктар Иракка кирген соң көптөн кийин, жакында эле АКШнын мамлекеттик катчысы Колин Пауэлл Иракта андай маалыматты тастыктаган далилдер дале болсо табыла электигин моюнга алды. Ливия болсо жыл этегинде өзүнүн ядролук программасын ачыкка чыгарып, андан баш тартканын жарыялаган. Бирок анын программасы баштапкы стадияда гана болгонун, андан бул өлкөнүн азыркыдай экономикалык шартында ядролук курал жасалып деле жарытпасын адистер айтышууда. Ошону эсепке алганда Ливиянын ядролук программадан эмне үчүн баш тартканы негизинен түшүнүктүү. Ал эми Түндүк Кореянын ядролук программасы канчалык даражада мыкты экени азырынча так эмес, бирок Йонбенге барган делегациянын ачык маалымат берүүдөн баш тартканы көп нерседен кабар берет. Эгер Түндүк Кореянын программасы чынында эле ошончолук олуттуу болсо, Пхеньян менен соодалашуу Вашингтон үчүн мындан ары кыйыныраак болушу ыктымал. Анткени Түндүк Корея америкалык адистерди Йонбенге киргизген менен, өзүнүн ядролук программасын бир тараптуу токтотуу жөнүндө азырынча ооз ача элек.

XS
SM
MD
LG