Владимир Путин менен Эмомали Рахмоновдун 4-июнда Сочидеги жолугушуусунда эки өлкөнүн ортосундагы экономикалык жана аскердик тармактардагы кызматташууларга байланыштуу бир топ маселелер талкууланган. Сүйлөшүүлөрдүн натыйжасында Орусиянын чегарачыларынын Тажикстандын Ооганстан менен чектеш аймактарындагы күзөт кызматы 2006-жылга чейин узартыла турган болду. Ал эми буга чейин расмий Дүйшөмбү Москвадан орусиялык чегара отряддарын 2005-жылдын 1-июлуна чейин чыгарып кетүүнү талап кылып келген. Орус президенти менен жолугушуудан мурда Эмомали Рахмонов парламентке жылдык кайрылуу менен чыгып сүйлөп, чегараны кайтаруу маселеси тууралуу:
- Тажикстан көз карандысыз өлкөнүн белгиси катары бардык чекараларын өзүнүн көзөмөлүнө алат,- деген эле.
Путин менен Рахмоновдун оозеки макулдашууларына ылайык жакын арада Тажикстан Орусиянын аскердик бөлүктөрүнүн жайгашуусу үчүн атайын жер бөлүп бермекчи. Ошондой эле, Орусиянын куралдуу аскер күчтөрүнүн менчигине космос мейкиндигине байкоо жүргүзүүчү оптикалык электрондук комплекс бекер өткөрүлүп берилет. Буга чейин тажик өкмөтү бир эле ушул комплекстин ижарасы үчүн Орусиядан 50 млн. АКШ долларын талап кылып келген. Ал эми Москва, өз кезегинде, Дүйшөмбүнүн мындай кадамдарына жооп катары Тажикстандын Орусияга болгон 300 млн. АКШ доллары өлчөмүндөгү карызын кече тургандыгын билдирди. Орусиянын ири энергетика компаниялары болсо Тажикстандын ГЭСтерин куруу боюнча долбоорлорду ишке ашырууга жардам көрсөтүп, инвестиция салышат.
Серепчилер Рахмоновдун Орусия менен мындай алакаларды түзүүгө баргандыгын ар кандай баалашууда. Алардын айрымдары бул - Тажикстандын эл аралык беделине терс таасир тийгизет дешсе, кээ бир серепчилер Орусия Кыргызстандан кийинки экинчи аскердик базасын Тажикстанда ачууга даярданууда деген болжолдорун билдиришүүдө. Айрым эл аралык саясий адистер болсо Рахмоновдун мындай кадамына таң калып жатышкандыгын жашырышкан жок. Алардын божомолунда президент Рахмонов мындай чечимди АКШнын Тажикстанга көргөзгөн каржылык жардамдарынын жетишсиздигинен улам жасап, нааразычылыгын көрсөттү.
Тажикстандагы саясатчылардын негизги бөлүгү Эмомали Рахмоновдун мындай кадамын колдоп чыгышты. Мисалы, Тажикстандын Ислам партиясынын башчыларынын бири Мухиддин Кабири Орусиянын ар кайсы аймак, шаарларындагы миллиондон ашуун тажикстандык эмгек мигранттарын депортациялоо маселеси буга чейин улам көтөрүлүп келсе, эми бул проблема оң чечилет деп ишенет:
- Буга чейин Дүйшөмбү Москвадан космостук станциясы үчүн ири өлчөмдөгү акча талап кылганда Орусияда тажик мигранттарына каршы катаал чабуул башталган эле. Натыйжада, Орусиядагы жүздөгөн тажикстандык эмгек мигранттары кыйын абалга дуушар болушкан. Менин пикиримде, мындан ары алардын абалына коркунуч туулбайт.
Жергиликтүү саясий аналитиктердин бир бөлүгү болсо Рахмонов орус чегара кызматынын иштөө мөөнөтүн узартуу менен алдыдагы президенттик шайлоодо Москванын колдоосуна ээ болуу максатын көздөп жатат деген пикирде. Мындай көз карашын жергиликтүү серепчилердин бири Шокиржон Хакимов ортого салды:
- Орус чегарачыларынын Тажикстанда калуу мөөнөтүн узартуу өлкөдөгү келээрки президенттик шайлоого байланыштуу болду. Рахмоновдун бийлиги үчүн президенттик шайлоодо Москванын колдоосу зарыл. Ошондуктан, алар ушундай кадамга барууга аргасыз болушту.
Тажикстанда 2006-жылы президенттик шайлоо, ал эми кийинки жылы парламентке тандоо өтөт.
- Тажикстан көз карандысыз өлкөнүн белгиси катары бардык чекараларын өзүнүн көзөмөлүнө алат,- деген эле.
Путин менен Рахмоновдун оозеки макулдашууларына ылайык жакын арада Тажикстан Орусиянын аскердик бөлүктөрүнүн жайгашуусу үчүн атайын жер бөлүп бермекчи. Ошондой эле, Орусиянын куралдуу аскер күчтөрүнүн менчигине космос мейкиндигине байкоо жүргүзүүчү оптикалык электрондук комплекс бекер өткөрүлүп берилет. Буга чейин тажик өкмөтү бир эле ушул комплекстин ижарасы үчүн Орусиядан 50 млн. АКШ долларын талап кылып келген. Ал эми Москва, өз кезегинде, Дүйшөмбүнүн мындай кадамдарына жооп катары Тажикстандын Орусияга болгон 300 млн. АКШ доллары өлчөмүндөгү карызын кече тургандыгын билдирди. Орусиянын ири энергетика компаниялары болсо Тажикстандын ГЭСтерин куруу боюнча долбоорлорду ишке ашырууга жардам көрсөтүп, инвестиция салышат.
Серепчилер Рахмоновдун Орусия менен мындай алакаларды түзүүгө баргандыгын ар кандай баалашууда. Алардын айрымдары бул - Тажикстандын эл аралык беделине терс таасир тийгизет дешсе, кээ бир серепчилер Орусия Кыргызстандан кийинки экинчи аскердик базасын Тажикстанда ачууга даярданууда деген болжолдорун билдиришүүдө. Айрым эл аралык саясий адистер болсо Рахмоновдун мындай кадамына таң калып жатышкандыгын жашырышкан жок. Алардын божомолунда президент Рахмонов мындай чечимди АКШнын Тажикстанга көргөзгөн каржылык жардамдарынын жетишсиздигинен улам жасап, нааразычылыгын көрсөттү.
Тажикстандагы саясатчылардын негизги бөлүгү Эмомали Рахмоновдун мындай кадамын колдоп чыгышты. Мисалы, Тажикстандын Ислам партиясынын башчыларынын бири Мухиддин Кабири Орусиянын ар кайсы аймак, шаарларындагы миллиондон ашуун тажикстандык эмгек мигранттарын депортациялоо маселеси буга чейин улам көтөрүлүп келсе, эми бул проблема оң чечилет деп ишенет:
- Буга чейин Дүйшөмбү Москвадан космостук станциясы үчүн ири өлчөмдөгү акча талап кылганда Орусияда тажик мигранттарына каршы катаал чабуул башталган эле. Натыйжада, Орусиядагы жүздөгөн тажикстандык эмгек мигранттары кыйын абалга дуушар болушкан. Менин пикиримде, мындан ары алардын абалына коркунуч туулбайт.
Жергиликтүү саясий аналитиктердин бир бөлүгү болсо Рахмонов орус чегара кызматынын иштөө мөөнөтүн узартуу менен алдыдагы президенттик шайлоодо Москванын колдоосуна ээ болуу максатын көздөп жатат деген пикирде. Мындай көз карашын жергиликтүү серепчилердин бири Шокиржон Хакимов ортого салды:
- Орус чегарачыларынын Тажикстанда калуу мөөнөтүн узартуу өлкөдөгү келээрки президенттик шайлоого байланыштуу болду. Рахмоновдун бийлиги үчүн президенттик шайлоодо Москванын колдоосу зарыл. Ошондуктан, алар ушундай кадамга барууга аргасыз болушту.
Тажикстанда 2006-жылы президенттик шайлоо, ал эми кийинки жылы парламентке тандоо өтөт.
