АКШда аялдарга боюнан алдырууга тыюу салынган, ошондуктан аборт маселеси кээде абдан жогорку саясий деңгээлде талкууланат, бир топ коомдук уюмдар болсо аялдардын укугун коргоп, бойдон алдырууга уруксат берүү үчүн күрөшөт. Ошондой эле адам түйүлдүгүн изилдөө тармагында дагы өлкөдө көптөгөн чектөө бар жана бул маселе дагы жогорку деңгээлде такай талкууланып келет, президент Жорж Буш болсо 2001-жылы андай изилдөөлөргө өкмөттүк каражат бөлүүнү чектеп койгон.
Адам түйүлдүгү эркек жана аялдын эки уячасынын бириккенинен пайда болот жана ал жалгыз бир уячадан кийин түйүлдүктүн сөөк, булчуң, териси өсүп чыгат. Бирок кайсы бир мезгилге чейин түйүлдүктүн уячалары бир-биринен айырмаланбайт жана алардын кайсынысынан кийин сөөк же булчуң өнүгөөрүн билүү мүмкүн эмес. Өзүндө ошондой бардык болочок мүмкүнчүлүктөрдү камтыган уячаларды илимде өзөк уяча деп атайт жана окумуштуулар алардан көптөгөн жаңы дары жасоого жетишти. Илимпоздордун пикиринде, ал өзөк уячаларды изилдөөнү улантса, карылардын алжыганын же диабет дартын айыктыра ала турган дарыларды чыгарса болот.
Бирок мамлекет андай изилдөөлөргө бир топ чек койгон, анткени өзөк уячаларды алуу үчүн түйүлдүктү жок кылуу керек. Өн төрт күндөн ашкан түйүлдүктү жок кылуу адам өлтүрүүгө барабар деп эсептелинет жана бул маселе аялдардын боюнан алдыруу проблемасы менен байланыштуу. Президенттик үчүн азыр күрөшүп жаткан сенатор Жон Керри менен азыркы президент Жорж Буш ортосундагы телетаймаш учурунда дагы өзөк уячаларды изилдөө маселеси козголду жана эки талапкер тең андай илимий-изилдөө иштерине мамлекеттик казынадан каражат бөлүнөөрү тууралуу билдирди. Буштун айтымында, андай иштерге 25 миллион долларга чейин ажыратылышы мүмкүн, Керри болсо 100 миллион доллар убада кылды.
Бирок, эгерде Калифорниядагы референдумда штаттын калкы өзөк уячаларды изилдөөнү кеңейтүүнү колдосо, андай изилдөө иштерине Калифорниянын бюджетинен үч миллиард долларга чейин каражат бөлүнүшү мүмкүн. Мынчалык көп акча баары бир кийин кайтарылат. Мисал үчүн, өзөк уячалардан мурда "Ксалатан" деп аталган көз дарысы чыгарылган жана ага төрт миллион доллар корогон. Бирок кийин бул дары сатыла баштаганда, андан мамлекеттик казынага салык түрүндө эле төрт миллиондон алда канча көп каражат түшкөн.
Илим таануучу Роналд Бэйлинин айтымында, өзөк уячаларды изилдөө иштери азыр саясатка такалууда: "Маселе толугу менен башынан тартып саясатташкан жана аборт маселеси менен байланышкан. Мунун бары - саясат. Менин оюмча, мындай изилдөөлөргө каршы чыккандар келечектен коркот. Тилекке каршы, президент Буш дагы ошондойлордун пикирин колдойт. Алар илимден жана илимий прогресстен коркот".
Бэйлинин айтымында, мындан 25-30 жыл мурда Америка коому жасалма урукташтырууга да каршы чыгып келген, бирок илим андайларга баары бир моюн бербейт. Андан тышкары, мындай изилдөөлөр баары бир башка мамлекеттерде жүргүзүлүп жатат жана азыр дүйнөдө жашаган эки миллион адам - жасалма урукташтыруудан жарыкка келгендер.
Адам түйүлдүгү эркек жана аялдын эки уячасынын бириккенинен пайда болот жана ал жалгыз бир уячадан кийин түйүлдүктүн сөөк, булчуң, териси өсүп чыгат. Бирок кайсы бир мезгилге чейин түйүлдүктүн уячалары бир-биринен айырмаланбайт жана алардын кайсынысынан кийин сөөк же булчуң өнүгөөрүн билүү мүмкүн эмес. Өзүндө ошондой бардык болочок мүмкүнчүлүктөрдү камтыган уячаларды илимде өзөк уяча деп атайт жана окумуштуулар алардан көптөгөн жаңы дары жасоого жетишти. Илимпоздордун пикиринде, ал өзөк уячаларды изилдөөнү улантса, карылардын алжыганын же диабет дартын айыктыра ала турган дарыларды чыгарса болот.
Бирок мамлекет андай изилдөөлөргө бир топ чек койгон, анткени өзөк уячаларды алуу үчүн түйүлдүктү жок кылуу керек. Өн төрт күндөн ашкан түйүлдүктү жок кылуу адам өлтүрүүгө барабар деп эсептелинет жана бул маселе аялдардын боюнан алдыруу проблемасы менен байланыштуу. Президенттик үчүн азыр күрөшүп жаткан сенатор Жон Керри менен азыркы президент Жорж Буш ортосундагы телетаймаш учурунда дагы өзөк уячаларды изилдөө маселеси козголду жана эки талапкер тең андай илимий-изилдөө иштерине мамлекеттик казынадан каражат бөлүнөөрү тууралуу билдирди. Буштун айтымында, андай иштерге 25 миллион долларга чейин ажыратылышы мүмкүн, Керри болсо 100 миллион доллар убада кылды.
Бирок, эгерде Калифорниядагы референдумда штаттын калкы өзөк уячаларды изилдөөнү кеңейтүүнү колдосо, андай изилдөө иштерине Калифорниянын бюджетинен үч миллиард долларга чейин каражат бөлүнүшү мүмкүн. Мынчалык көп акча баары бир кийин кайтарылат. Мисал үчүн, өзөк уячалардан мурда "Ксалатан" деп аталган көз дарысы чыгарылган жана ага төрт миллион доллар корогон. Бирок кийин бул дары сатыла баштаганда, андан мамлекеттик казынага салык түрүндө эле төрт миллиондон алда канча көп каражат түшкөн.
Илим таануучу Роналд Бэйлинин айтымында, өзөк уячаларды изилдөө иштери азыр саясатка такалууда: "Маселе толугу менен башынан тартып саясатташкан жана аборт маселеси менен байланышкан. Мунун бары - саясат. Менин оюмча, мындай изилдөөлөргө каршы чыккандар келечектен коркот. Тилекке каршы, президент Буш дагы ошондойлордун пикирин колдойт. Алар илимден жана илимий прогресстен коркот".
Бэйлинин айтымында, мындан 25-30 жыл мурда Америка коому жасалма урукташтырууга да каршы чыгып келген, бирок илим андайларга баары бир моюн бербейт. Андан тышкары, мындай изилдөөлөр баары бир башка мамлекеттерде жүргүзүлүп жатат жана азыр дүйнөдө жашаган эки миллион адам - жасалма урукташтыруудан жарыкка келгендер.
