Жогорку Кеңештин депутаттары Иса Омүркулов менен Улукбек Ормоновдун сунушу менен өткөн аптада парламентте «Жогорку Кеңештин депутатынын макамы жөнүндөгү» мыйзамга толуктоолор менен өзгөртүүлөр киргизилип, ар бир депутат парламенттин төрагасынын уруксаты менен курал алып жүрүүгө укуктуу деп белгиленген.
Депутат Улукбек Ормонов аталган мыйзамга толуктоолордун киргизилишине мындайча токтолду:
- Азыркы кырдаалда депутаттарды курал менен камсыз кылуу маселеси күн тартипке коюлду. Ошондуктан, депутаттын статусу жөнүндөгү мыйзамга депутаттын коопсуздугун жогорулатуу боюнча толуктоолорду киргизүүнүн зарылдыгы келип чыкты. Жок дегенде майда кылмышкерлер бир аз чочулап калышат.
Ал эми айрым депутаттар аталган мыйзамга өзгөртүүлөр менен толуктоолорду киргизүүгө каршы чыгышты. Алардын бири Кубатбек Байболов анын себебин мындайча түшүндүрдү:
- Мен бул маселени колдоого алган жокмун. Анткени, бир тапанча эле депутаттын коопсуздугун чечип койбойт. Депутаттын коопсуздугун мамлекет камсыз кылышы керек. Ал эми мамлекеттин ага чамасы жетпей жатат.
Депутат Өмүрбек Бабанов да, депутаттардын жана башка бийлик органдарынын өкүлдөрүн же катардагы атуулдун коопсуздугун сактоону жакшыртуу үчүн эң ириде тартип коргоо органдарынын ишин жакшыртып, алар кылмыш топтору менен болгон алакаларын үзүүгө тийиш деген оюн ортого салды:
- Депутаттардын коопсуздугу албетте, бир тапанча менен чечилип калбайт. Ал үчүн өлкөнүн тартип коргоо органдарындагы иш жакшыртылышы керек. Алар криминалдык чөйрө менен болгон кызматташтыгын токтотууга тийиш. Эгерде ушундай эле нукта иштей беришсе, анда депутаттардын да, башка бийлик органдарында иштеген адамдардын да коопсуздугу азыркыдай эле опурталдуу бойдон кала берет.
Ички иштер министринин орун басары Алымбай Султанов болсо депутаттарга тапанча берүү маселеси жөнөкөй маселе эместигине мындайча токтолду:
- Эми биз ар бир эле адамга тапанча бере бербейбиз. Анткени, бул боюнча бизде катуу тартип жана тиешелүү эрежелер бар. Биз курал бериле турган адамды ар тараптуу текшерүүлөрдөн өткөрөбүз. Ал психдиспансерде, наркодиспансерде катталган эмеспи, анын жүрүм-туруму кандай, ичимдик ичеби-жокпу, жана башкалар боюнча. Кылдат текшерүүлөрдөн кийин гана биз ал адамга курал берүү маселесин чечебиз. Анын үстүнө куралды сактоо эрежелери да алар тарабынан так сакталышы керек. Ошондуктан, бул өтө жоопкерчиликтүү иш.
Ар бир депутатты ок атуу куралы менен камсыз кылуу менен толукталган «Жогорку Кеңештин депутатынын макамы жөнүндөгү» мыйзам долбоору президентке кол койууга жолдонду.
Айрым саясатчылар белгилешкендей, учурда өлкөдө бир гана депутаттардын эмес, бардык эле жарандардын коопсуздугу коркунуч абалда турат. Ошондуктан, өлкөдөгү ар бир жарандын коопсуздугун камсыз кылуу багытында өкмөт тарабынан тиешелүү иштер жүргүзүлүшү керек. Мындай пикирин Жогорку Кеңештин экс-депутаты Алишер Абдымомунов төмөнкүчө билдирди:
- Азыр биздин өлкөдө депутаттардын гана эмес, ар бир эле адамдын коопсуздугу чоң маселе болуп турат. Анткени, өлкөдө кылмыштуулук өтө өнүгүп, өсүп кетти. Ошондуктан, өкмөт азыр бир гана депутаттардын жана башка бийлик структураларында иштеген кызматкерлердин коопсуздугун эмес, ар бир эле атуулдун коопсуздугуна байланыштуу маселени карашы керек.
Айрым пикирлерге караганда, эгерде парламентке жалаң мыйзам чегинде иш алып барган, коррупцияга, кылмыш дүйнөсүнө аралаш-катышы жок адамдар келгенде, алардын коопсуздугу жөнүндөгү маселе да күн тартибине чыкмак эмес.
Өткөн жумада депутат Байаман Эркинбаевдин өлүмүнө байланыштуу өткөрүлгөн жыйында депутаттар айрым күч структураларынын жетекчилерин жана алардын орун басарларын ээлеген кызматтарынан бошотууну өлкө башчысына сунушташкан. Азырынча бул маселе боюнча президент Курманбек Бакиев өз чечимин айта элек.
Депутат Улукбек Ормонов аталган мыйзамга толуктоолордун киргизилишине мындайча токтолду:
- Азыркы кырдаалда депутаттарды курал менен камсыз кылуу маселеси күн тартипке коюлду. Ошондуктан, депутаттын статусу жөнүндөгү мыйзамга депутаттын коопсуздугун жогорулатуу боюнча толуктоолорду киргизүүнүн зарылдыгы келип чыкты. Жок дегенде майда кылмышкерлер бир аз чочулап калышат.
Ал эми айрым депутаттар аталган мыйзамга өзгөртүүлөр менен толуктоолорду киргизүүгө каршы чыгышты. Алардын бири Кубатбек Байболов анын себебин мындайча түшүндүрдү:
- Мен бул маселени колдоого алган жокмун. Анткени, бир тапанча эле депутаттын коопсуздугун чечип койбойт. Депутаттын коопсуздугун мамлекет камсыз кылышы керек. Ал эми мамлекеттин ага чамасы жетпей жатат.
Депутат Өмүрбек Бабанов да, депутаттардын жана башка бийлик органдарынын өкүлдөрүн же катардагы атуулдун коопсуздугун сактоону жакшыртуу үчүн эң ириде тартип коргоо органдарынын ишин жакшыртып, алар кылмыш топтору менен болгон алакаларын үзүүгө тийиш деген оюн ортого салды:
- Депутаттардын коопсуздугу албетте, бир тапанча менен чечилип калбайт. Ал үчүн өлкөнүн тартип коргоо органдарындагы иш жакшыртылышы керек. Алар криминалдык чөйрө менен болгон кызматташтыгын токтотууга тийиш. Эгерде ушундай эле нукта иштей беришсе, анда депутаттардын да, башка бийлик органдарында иштеген адамдардын да коопсуздугу азыркыдай эле опурталдуу бойдон кала берет.
Ички иштер министринин орун басары Алымбай Султанов болсо депутаттарга тапанча берүү маселеси жөнөкөй маселе эместигине мындайча токтолду:
- Эми биз ар бир эле адамга тапанча бере бербейбиз. Анткени, бул боюнча бизде катуу тартип жана тиешелүү эрежелер бар. Биз курал бериле турган адамды ар тараптуу текшерүүлөрдөн өткөрөбүз. Ал психдиспансерде, наркодиспансерде катталган эмеспи, анын жүрүм-туруму кандай, ичимдик ичеби-жокпу, жана башкалар боюнча. Кылдат текшерүүлөрдөн кийин гана биз ал адамга курал берүү маселесин чечебиз. Анын үстүнө куралды сактоо эрежелери да алар тарабынан так сакталышы керек. Ошондуктан, бул өтө жоопкерчиликтүү иш.
Ар бир депутатты ок атуу куралы менен камсыз кылуу менен толукталган «Жогорку Кеңештин депутатынын макамы жөнүндөгү» мыйзам долбоору президентке кол койууга жолдонду.
Айрым саясатчылар белгилешкендей, учурда өлкөдө бир гана депутаттардын эмес, бардык эле жарандардын коопсуздугу коркунуч абалда турат. Ошондуктан, өлкөдөгү ар бир жарандын коопсуздугун камсыз кылуу багытында өкмөт тарабынан тиешелүү иштер жүргүзүлүшү керек. Мындай пикирин Жогорку Кеңештин экс-депутаты Алишер Абдымомунов төмөнкүчө билдирди:
- Азыр биздин өлкөдө депутаттардын гана эмес, ар бир эле адамдын коопсуздугу чоң маселе болуп турат. Анткени, өлкөдө кылмыштуулук өтө өнүгүп, өсүп кетти. Ошондуктан, өкмөт азыр бир гана депутаттардын жана башка бийлик структураларында иштеген кызматкерлердин коопсуздугун эмес, ар бир эле атуулдун коопсуздугуна байланыштуу маселени карашы керек.
Айрым пикирлерге караганда, эгерде парламентке жалаң мыйзам чегинде иш алып барган, коррупцияга, кылмыш дүйнөсүнө аралаш-катышы жок адамдар келгенде, алардын коопсуздугу жөнүндөгү маселе да күн тартибине чыкмак эмес.
Өткөн жумада депутат Байаман Эркинбаевдин өлүмүнө байланыштуу өткөрүлгөн жыйында депутаттар айрым күч структураларынын жетекчилерин жана алардын орун басарларын ээлеген кызматтарынан бошотууну өлкө башчысына сунушташкан. Азырынча бул маселе боюнча президент Курманбек Бакиев өз чечимин айта элек.
