Өзбекстандын коопсуздук кызматы апта ортосунда “Азаттык,” “Америка авазы,” “Би-би-си” радиолорунун Ташкенттеги кабарчылары үчүн атайын жыйын уюштурду. Жыйында 1999-жылы Өзбекстандын президенти Ислам Каримовду жок кылууга багытталган өкмөт үйүнүн жанындагы автоунаага салынган динамиттин жардыруусун уюштурганга катыштыгы бар, деп айып тагылып абакта отурган Зайнидин Аскаров менен жолугушуу болду. Ал бейрасмий Өзбекстандагы ислам кыймылы уюмунун лидерлеринин бири. Зайнидин Аскаров Ташкенттеги жардырууга катыштыгы бар деп кармалып 10 жылга эркинен ажыратылган. Ал тергөө учурунда Өзбекстан ислам кыймылынын лидери Жума Намангани жана Тахир Юлдашевди, Демократиялык кыймылдын лидери Мухамед Салихти жардырууга катыштыгы бар деп көрсөтмө берген.
Журналисттер менен болгон жолугушууда Аскаров коопсуздук кызматынын бул жардырууга катыштыгы жок экенин аныктамак. Жолугушуу учурунда ал журналисттердин ар кандай суроолоруна жооп берип жатканда, көзөмөлдө турган коопсуздук кызматкери тамеки тартканы сыртка чыгып кеткенинен пайдаланып, анын үстүнөн козголгон кылмыш иши күч органдары тарабынан коркутуп-үркүтүү жолу менен тагылган айып экенин айткан.
Аскаров:
- Ички иштер министри Алматов өзү мени чакыртып алып, эгерде Мухамед Салихке каршы көрсөтмө берсең, түрмөгө бейкүнөө камалгандын баарын, мени дагы бошотом деп убада берген. Ошондуктан элди бошотоюн деп Салихти каралагам.
Анын айтымында өзбек бийлиги 1999-жылдын 16-февралындагы жардырууну ким уюштургандыгын тергөөгө чейин, алдын ала эле жарыялап же “сыртынан тон бычып” койгон:
- Жардыруудан беш мүнөт өткөндөн кийин президент Каримов, Рустам Инаятов жана Закир Алматов бул иш диний ишенимдеги фанаттардын колунан келди. Ал кимдер экендигин биз билебиз. Аларды жакында кармайбыз.
Ошондой эле Аскаров Мухамед Салихтин, Тахир Юлдаштын Ташкен жардыруусуна эч кандай тиешеси жогун билдирип, эгерде жардыруу кандайдыр бир максатты көздөсө анда ал президент Каримовду өлтүрмөк, деген оюн айткан.
Кийинки күнү Коопсуздук кызматынын подполковниги Равшан Абдулаханов Ташкенттеги “Азаттык” үн алгысынын бөлүмүнө келип, Аскаровдун журналисттерге айткан мындай билдирүүсүн жалганга чыгарып, аны акыл-эс жагынан оорукчан экендигин билдирген.
- Ал адам (Аскаров) руханий жактан кеселдеп калган –Абдулхановдун айтымында.
Ал өзү менен кошо ала келген “Эрк” демократиялык партиясынын лидери Салихтин жардырууга тикелей катыштыгы бар деген документтерди журналисттерге көрсөткөн.
Бул жолугушуу эмне себептен уюштурулду? Коопсуздук кызматынын максаты эмне? деген түкшөмөл суроолорго эксперттер жооп издөөдө. Айрым байкоочулар Өзбекстан абактарындагы адам укуктарынын тебелениши жөнүндөгү эл аралык уюмдардын айып тагуусун сыртка кагып, чет элдик маалымат каражаттарына кысым көрсөтүлбөгөндүгүн “көрсөтмө курал” катарында пайдалануну көздөгөн жолугушуунун бири деген божомолдорду айтууда.
Журналисттер менен болгон жолугушууда Аскаров коопсуздук кызматынын бул жардырууга катыштыгы жок экенин аныктамак. Жолугушуу учурунда ал журналисттердин ар кандай суроолоруна жооп берип жатканда, көзөмөлдө турган коопсуздук кызматкери тамеки тартканы сыртка чыгып кеткенинен пайдаланып, анын үстүнөн козголгон кылмыш иши күч органдары тарабынан коркутуп-үркүтүү жолу менен тагылган айып экенин айткан.
Аскаров:
- Ички иштер министри Алматов өзү мени чакыртып алып, эгерде Мухамед Салихке каршы көрсөтмө берсең, түрмөгө бейкүнөө камалгандын баарын, мени дагы бошотом деп убада берген. Ошондуктан элди бошотоюн деп Салихти каралагам.
Анын айтымында өзбек бийлиги 1999-жылдын 16-февралындагы жардырууну ким уюштургандыгын тергөөгө чейин, алдын ала эле жарыялап же “сыртынан тон бычып” койгон:
- Жардыруудан беш мүнөт өткөндөн кийин президент Каримов, Рустам Инаятов жана Закир Алматов бул иш диний ишенимдеги фанаттардын колунан келди. Ал кимдер экендигин биз билебиз. Аларды жакында кармайбыз.
Ошондой эле Аскаров Мухамед Салихтин, Тахир Юлдаштын Ташкен жардыруусуна эч кандай тиешеси жогун билдирип, эгерде жардыруу кандайдыр бир максатты көздөсө анда ал президент Каримовду өлтүрмөк, деген оюн айткан.
Кийинки күнү Коопсуздук кызматынын подполковниги Равшан Абдулаханов Ташкенттеги “Азаттык” үн алгысынын бөлүмүнө келип, Аскаровдун журналисттерге айткан мындай билдирүүсүн жалганга чыгарып, аны акыл-эс жагынан оорукчан экендигин билдирген.
- Ал адам (Аскаров) руханий жактан кеселдеп калган –Абдулхановдун айтымында.
Ал өзү менен кошо ала келген “Эрк” демократиялык партиясынын лидери Салихтин жардырууга тикелей катыштыгы бар деген документтерди журналисттерге көрсөткөн.
Бул жолугушуу эмне себептен уюштурулду? Коопсуздук кызматынын максаты эмне? деген түкшөмөл суроолорго эксперттер жооп издөөдө. Айрым байкоочулар Өзбекстан абактарындагы адам укуктарынын тебелениши жөнүндөгү эл аралык уюмдардын айып тагуусун сыртка кагып, чет элдик маалымат каражаттарына кысым көрсөтүлбөгөндүгүн “көрсөтмө курал” катарында пайдалануну көздөгөн жолугушуунун бири деген божомолдорду айтууда.
