Кайрылууда айтылгандай, Кыргызстандагы укук коргоочулар парламенттин имаратынан тыңшоочу аппараттарынын табылгандыгын Жогорку Кеңештин депутаттарынын конституциялык укуктарын гана эмес, алардын миңдеген шайлоочуларынын укуктарын да тепсөө, ошондой эле өлкө ратификациялаган адам укуктары боюнча эл аралык конвенцияларды да одоно түрдө бузуу катары баалашууда.
Өлкөнүн баш мыйзамынын 16-беренесинде: «Ар бир адам өзүнүн жеке турмушунун кол тийбестигине, ар-намысынын жана кадыр-баркынын урматталышына жана корголушуна укуктуу. Мыйзамда белгиленген учурларды кошпогондо, адамдын макулдугу болмоюнча ал жөнүндө купуя маалыматты чогултууга, сактоого, пайдаланууга жана таркатууга жол берилбейт», - деп айтылган.
Укук коргоочулар бийлик өкүлдөрүнөн парламентте табылган тыңшоочу аппараттардын орнотулушуна кимдер себепкер болгондугун, буга ким күнөөлүү экендигин аныктап чыгып, аларды мыйзам алдында жоопкерчиликке тартууну талап кылышты.
Кыргызстандык укук коргоочулар бул окуя боюнча коомдук комиссия түзүп, көз карандысыз мониторинг жүргүзүү жөнүндө да чечим кабыл алышты.
Эми көңүлүңүздөрдү оппозициялык көз караштагы бир катар депутаттардын иш бөлмөлөрүнөн тыңшоочу аппараттарынын табылгандыгына карата айрым укук коргоочулардын пикирлерине бурабыз.
«Демократия жана атуулдук коом үчүн» бейөкмөт уюмдарынын Коалициясынын башчысы Эдил Байсалов бул окуяга байланыштуу төмөнкүдөй пикирин айтты:
- Коалиция бул окуяны парламенттин конституциялык кол тийбестигине, оппозициянын саясий эркиндигине одоно түрдө кол салуу катары баалайт. Мамлекет башчысы бул окуя боюнча өзүнүн расмий түрдө өзүнүн пикирин билдириши керек жана парламенттик тергөөгө шарт түзүп бериши керек. Бул окуя дагы бир жолу өлкөдөгү атайын кызматтарды парламенттик көзөмөлгө алуунун зарылдыгын далилдеди. Ошондуктан, коопсуздук максаттарынан улам, оппозициянын лидерлери, парламенттин жетекчилери өзгөчө макамга ээ болушу керек.
«Кылым шамы» укук коргоо уюмунун төрайымы Азиза Абдрасулова болсо депутаттардын иш бөлмөлөрүнө тыңшоочу аппараттарынын орнотулушу алардын шайлоочуларынын да укуктарын бузууга жатат дейт:
- Парламентте тыңшоочу аппараттардын табылышы Кыргызстан үчүн эл аралык уюмдардын, эл аралык коомчулуктун алдында уят эле иш болду. Бул эл шайлаган депутаттардын гана эмес, алардын миңдеген шайлоочуларынын да укуктарын бузуу деп баалайбыз. Анткени, депутаттарга канча деген шайлоочулар өздөрүнүн көйгөйлүү маселелери менен кайрылышат. Бизди бул маселе аябай тынчсыздандырып жатат.
«Кылым шамы» укук коргоо уюмунун төрайымынын пикирин уктуңуздар. Кыргызстандагы адам укуктарын коргоо кыймылынын төрагасы Турсунбек Акун бул маселе боюнча мындайча оюн айтат:
- Жашыруун тыңшоочу аппараттарды койуу - бул адамдардын укугун одоно бузуу деп эсептелет. Бул үчүн тиешелүү министрликтер, Конституциянын кепилдиги катары президент өзү жооп бериши керек. Биз бул боюнча эл аралык укук коргоо уюмдарына кайрылабыз.
Ал эми Адам укуктары боюнча кыргыз комитетинин (эл аралык укук коргоо уюмдары расмий тааный элек курамдын) төрага орун басары Рыскелди Момбековдун пикиринде, тыңшоочу аппараттар өкмөт, улуттук коопсуздук кызматы тарабынан эмес, бийликке жетүүгө кызыкдар болгон үчүнчү күч тарабынан коюлган:
- Менин жеке пикиримде, бул - саясий оюн. Аны көрүнбөгөн үчүнчү күч, баягы эле Ак үйдө, бийликте отурган чоң олигархтар жасап жатышат. Бул - улуттук коопсуздук кызматы же ички иштер министрлиги тарабынан жасалган иш эмес. Бул атайын жасалган саясий оюн.
Ушул эле күнү укук коргоочулар Улуттук коопсуздук кызматынын төрагасы Калык Иманкуловго, ички иштер министри Бакирдин Субанбековго жана Башкы прокурор Мыктыбек Абдылдаевге парламентте тыңшоочу аппараттарынын коюлгандыгына байланыштуу тергөө иштерин кыска мөөнөттүн ичинде жүргүзүүнү жана бул мыйзамсыз иш боюнча күнөөлүүлөрдү сот жообуна тартууну талап кылган кат жолдошту.
Өлкөнүн баш мыйзамынын 16-беренесинде: «Ар бир адам өзүнүн жеке турмушунун кол тийбестигине, ар-намысынын жана кадыр-баркынын урматталышына жана корголушуна укуктуу. Мыйзамда белгиленген учурларды кошпогондо, адамдын макулдугу болмоюнча ал жөнүндө купуя маалыматты чогултууга, сактоого, пайдаланууга жана таркатууга жол берилбейт», - деп айтылган.
Укук коргоочулар бийлик өкүлдөрүнөн парламентте табылган тыңшоочу аппараттардын орнотулушуна кимдер себепкер болгондугун, буга ким күнөөлүү экендигин аныктап чыгып, аларды мыйзам алдында жоопкерчиликке тартууну талап кылышты.
Кыргызстандык укук коргоочулар бул окуя боюнча коомдук комиссия түзүп, көз карандысыз мониторинг жүргүзүү жөнүндө да чечим кабыл алышты.
Эми көңүлүңүздөрдү оппозициялык көз караштагы бир катар депутаттардын иш бөлмөлөрүнөн тыңшоочу аппараттарынын табылгандыгына карата айрым укук коргоочулардын пикирлерине бурабыз.
«Демократия жана атуулдук коом үчүн» бейөкмөт уюмдарынын Коалициясынын башчысы Эдил Байсалов бул окуяга байланыштуу төмөнкүдөй пикирин айтты:
- Коалиция бул окуяны парламенттин конституциялык кол тийбестигине, оппозициянын саясий эркиндигине одоно түрдө кол салуу катары баалайт. Мамлекет башчысы бул окуя боюнча өзүнүн расмий түрдө өзүнүн пикирин билдириши керек жана парламенттик тергөөгө шарт түзүп бериши керек. Бул окуя дагы бир жолу өлкөдөгү атайын кызматтарды парламенттик көзөмөлгө алуунун зарылдыгын далилдеди. Ошондуктан, коопсуздук максаттарынан улам, оппозициянын лидерлери, парламенттин жетекчилери өзгөчө макамга ээ болушу керек.
«Кылым шамы» укук коргоо уюмунун төрайымы Азиза Абдрасулова болсо депутаттардын иш бөлмөлөрүнө тыңшоочу аппараттарынын орнотулушу алардын шайлоочуларынын да укуктарын бузууга жатат дейт:
- Парламентте тыңшоочу аппараттардын табылышы Кыргызстан үчүн эл аралык уюмдардын, эл аралык коомчулуктун алдында уят эле иш болду. Бул эл шайлаган депутаттардын гана эмес, алардын миңдеген шайлоочуларынын да укуктарын бузуу деп баалайбыз. Анткени, депутаттарга канча деген шайлоочулар өздөрүнүн көйгөйлүү маселелери менен кайрылышат. Бизди бул маселе аябай тынчсыздандырып жатат.
«Кылым шамы» укук коргоо уюмунун төрайымынын пикирин уктуңуздар. Кыргызстандагы адам укуктарын коргоо кыймылынын төрагасы Турсунбек Акун бул маселе боюнча мындайча оюн айтат:
- Жашыруун тыңшоочу аппараттарды койуу - бул адамдардын укугун одоно бузуу деп эсептелет. Бул үчүн тиешелүү министрликтер, Конституциянын кепилдиги катары президент өзү жооп бериши керек. Биз бул боюнча эл аралык укук коргоо уюмдарына кайрылабыз.
Ал эми Адам укуктары боюнча кыргыз комитетинин (эл аралык укук коргоо уюмдары расмий тааный элек курамдын) төрага орун басары Рыскелди Момбековдун пикиринде, тыңшоочу аппараттар өкмөт, улуттук коопсуздук кызматы тарабынан эмес, бийликке жетүүгө кызыкдар болгон үчүнчү күч тарабынан коюлган:
- Менин жеке пикиримде, бул - саясий оюн. Аны көрүнбөгөн үчүнчү күч, баягы эле Ак үйдө, бийликте отурган чоң олигархтар жасап жатышат. Бул - улуттук коопсуздук кызматы же ички иштер министрлиги тарабынан жасалган иш эмес. Бул атайын жасалган саясий оюн.
Ушул эле күнү укук коргоочулар Улуттук коопсуздук кызматынын төрагасы Калык Иманкуловго, ички иштер министри Бакирдин Субанбековго жана Башкы прокурор Мыктыбек Абдылдаевге парламентте тыңшоочу аппараттарынын коюлгандыгына байланыштуу тергөө иштерин кыска мөөнөттүн ичинде жүргүзүүнү жана бул мыйзамсыз иш боюнча күнөөлүүлөрдү сот жообуна тартууну талап кылган кат жолдошту.
