Кабыл алынган токтомго ылайык биринчи апрелден тарта базарларда жана туруктуу эмес соода жайларында эмгектенген чет элдиктер толугу менен иш ордун таштап кетүүгө мажбур болушат. Ал эми чоң-чоң дүкөндөрдө иштеген чет элдиктердин саны жалпы эмгектенгендердин он пайызын гана түзүүсү шарт. Миграция жана калкты эмгек менен камсыз кылуу комитетинин жетекчиси Айгүл Рыскулованын ырасташынча мындай кадам “Тышкы миграция жөнүндө” мыйзамдын 27-статясынын 3-бөлүгүнө ылайык, өлкөнүн ички эмгек рыногун коргоо, атамекендик ишкердик үчүн ыңгайлуу шарттарды түзүү максатында жасалды. Комитет жетекчисинин орун басары Досмир Өзбеков кабыл алынган токтом тууралуу мындай дейт:
- Кыргызстандагы жумушу жок адамдар жалпы эмгекке жарактуу калкытын он жети пайызын түзөт. Ошондуктан биз 12-январда токтом кабыл алдык.
Буга үндөш токтомду өткөн жылдын соңунда Орусия өкмөтү да кабыл алган эле. Ал токтомдо да 15-январдан тарта базарларда соода кылышкан чет элдиктерди, эгер жарандыгы жок болсо өлкөдөн чыгаруу каралган. Бүгүнкү күнү Кыргызстандын Мигарция жана калкты эмгек менен камсыз кылуу комитетинин эсеби боюнча Орусияда 253 миң кыргызстандык мигрант эмгектенет. Айрым булактарда бул көрсөткүч 500-600 миңдин тегерегинде. Айгүл Рыскулованын айтымында Орусиянын бул токтому күчүнө киргенден тарта 100 миң чамалуу кыргызстандык мекенине кайтууга аргасыз болот. Алардын маселеси тууралуу ал мындай деди:
- Биздин президент Курманбек Бакиев Орусиянын президентине кайрылды. Бул кайрылууда биздин ошол жакта иштеп аткан ишкерлерге амнистия колдонушун сурап атабыз. Экинчиден алты миллион эмгек квотасын 2007-жылы Орусия колдонуп атса. Ошол алты миллиондун 500 жүз миңин Кыргызстандан барган эмгек мигранттарына бергиле деген суроону койдук.
Өкмөттүн чет элдик соодагерлерге карата мындай кадамдарга бара баштаганын айрым адистер сынга ала башташты. Президенттин алдындагы адам укуктары боюнча комиссиясынын төрагасы Турсунбек Акун, өкмөттүн бул токтомун колдобой турганын билдирди:
- Миграция комитетинин мындай чечимин мен колдобойм. Анткени чет элден келген жарандардын да эркиндикке адамдык укугу бар. Алар келип бизге мына бизнести, соода тармагын, алууну-сатууну үйрөттү. Ошол Кытайдан, башкадан келгендер. Ошондуктан мен муну колдой албайм.
Белгилүү ишкер Эмил Үмөталиев да мындай кадамды колдобойт. Анын айтымында бул тескерисинче чакан жана орто ишкерликтин өнүгүшүнө, инвестициянын келишине тоскоол болгон токтом болот:
- Мындай чечимдер түздөн-түз ишкерликтин өнүгүүсүнө, чакан жана орто бизнеске жана инвестициялык жактан өнүгүүгүбүзгө көп зыяны тийет деп айтсак болот. Негизинен бул башка бир жол менен аткарылышы керек эле. Эгер бизде кайсы бир коңшу өлкөлөрдөн соодагерлердин саны өтө эле көбөйүп, өзүбүздүн ишкерлердин жумуш орундарын ээлеп калып атат деген ойлор болсо, анда аны виза жолу менен чечет да. Виза берилип атканда кандайдыр бир статистика жүргүзүлүшү керек, же виза берилбеши керек же берүү жолу абдан татаалданышы керек. Эгерде ал өлкөдөн ошондой эле элдин саны өтө эле көбөйүп баратса.
Ошентсе да азырынча кыргыз өкмөтү бул токтом туура кабыл алынган деп ишендирүүдө. Айрым талдоочулар мындай кадамдар эл аралык мамилелерди салкындатышы мүмкүн деген пикирлерин айта башташты.
- Кыргызстандагы жумушу жок адамдар жалпы эмгекке жарактуу калкытын он жети пайызын түзөт. Ошондуктан биз 12-январда токтом кабыл алдык.
Буга үндөш токтомду өткөн жылдын соңунда Орусия өкмөтү да кабыл алган эле. Ал токтомдо да 15-январдан тарта базарларда соода кылышкан чет элдиктерди, эгер жарандыгы жок болсо өлкөдөн чыгаруу каралган. Бүгүнкү күнү Кыргызстандын Мигарция жана калкты эмгек менен камсыз кылуу комитетинин эсеби боюнча Орусияда 253 миң кыргызстандык мигрант эмгектенет. Айрым булактарда бул көрсөткүч 500-600 миңдин тегерегинде. Айгүл Рыскулованын айтымында Орусиянын бул токтому күчүнө киргенден тарта 100 миң чамалуу кыргызстандык мекенине кайтууга аргасыз болот. Алардын маселеси тууралуу ал мындай деди:
- Биздин президент Курманбек Бакиев Орусиянын президентине кайрылды. Бул кайрылууда биздин ошол жакта иштеп аткан ишкерлерге амнистия колдонушун сурап атабыз. Экинчиден алты миллион эмгек квотасын 2007-жылы Орусия колдонуп атса. Ошол алты миллиондун 500 жүз миңин Кыргызстандан барган эмгек мигранттарына бергиле деген суроону койдук.
Өкмөттүн чет элдик соодагерлерге карата мындай кадамдарга бара баштаганын айрым адистер сынга ала башташты. Президенттин алдындагы адам укуктары боюнча комиссиясынын төрагасы Турсунбек Акун, өкмөттүн бул токтомун колдобой турганын билдирди:
- Миграция комитетинин мындай чечимин мен колдобойм. Анткени чет элден келген жарандардын да эркиндикке адамдык укугу бар. Алар келип бизге мына бизнести, соода тармагын, алууну-сатууну үйрөттү. Ошол Кытайдан, башкадан келгендер. Ошондуктан мен муну колдой албайм.
Белгилүү ишкер Эмил Үмөталиев да мындай кадамды колдобойт. Анын айтымында бул тескерисинче чакан жана орто ишкерликтин өнүгүшүнө, инвестициянын келишине тоскоол болгон токтом болот:
- Мындай чечимдер түздөн-түз ишкерликтин өнүгүүсүнө, чакан жана орто бизнеске жана инвестициялык жактан өнүгүүгүбүзгө көп зыяны тийет деп айтсак болот. Негизинен бул башка бир жол менен аткарылышы керек эле. Эгер бизде кайсы бир коңшу өлкөлөрдөн соодагерлердин саны өтө эле көбөйүп, өзүбүздүн ишкерлердин жумуш орундарын ээлеп калып атат деген ойлор болсо, анда аны виза жолу менен чечет да. Виза берилип атканда кандайдыр бир статистика жүргүзүлүшү керек, же виза берилбеши керек же берүү жолу абдан татаалданышы керек. Эгерде ал өлкөдөн ошондой эле элдин саны өтө эле көбөйүп баратса.
Ошентсе да азырынча кыргыз өкмөтү бул токтом туура кабыл алынган деп ишендирүүдө. Айрым талдоочулар мындай кадамдар эл аралык мамилелерди салкындатышы мүмкүн деген пикирлерин айта башташты.
