Буга чейин болуп өткөн бир катар өтө чоң кылмыштарды, анын ичинде Аксыдагы элдин атылышы, Жогорку Кеңештин депутаттарынын буюртма жол менен өлтүрүлүшү, “дискет-гейт”, “матрешка-гейт” сыяктуу чуулгандуу кылмыш иштери ушул убакка чейин ачылбай келет. Ошол себептүү мурдагы Башкы прокурор Камбаралы Конгантиевдин дарегине көптөгөн нааразычылыктар айтылган эле. Буга байланыштуу кызматынан алынган Конгантиевдин ордуна президент Жогорку Кеңешке Башкы прокурордун милдетин аткарып жаткан Элмурза Сатыбалдиевдин талапкерлигин сунуштап, 60 добуш менен депутаттардын колдоосун тапты. Жаңы баш прокурорлук кызматка келген Элмурза Сатыбалдиев болсо чуулгандуу кылмыш иштеринин бетин ачканга кудурети жетерин билдирди:
- Мобу эл депутаттары көтөрүп аткан кылмыш иштери боюнча айтсам. Алар ушуларды ачууга көзүң жетеби деп атышпайбы. Буга мен бир жактуу жооп берем, менин көзүм жетет. Буюрса эми өзүңүздөр көрөсүздөр. Качандыр буларга бирөө чекит коюш керек да.
Мындан мурда президенттин басма сөз кызматы баш прокурор болуш үчүн он беш жылдык тажрыйба керектигин, Э.Сатыбалдиевдин тажрыйбасы он төрт жарым жыл экендиги тууралуу маалымат таратып, талаш-тартыш күчөгөн эле. Добуш берүү алдында да парламент депутаттары бул маселеге кайрылышып, президенттин Жогорку Кеңештеги өкүлү Каныбек Жороев талапкердин тажрыйбасы толук жетиштүү экендигин айтты:
- Элмурза Ракиевичтин тажрыйбасы он беш жылга жетти. Кыргыз Республикасынын Башкы прокуратурасы жөнүндөгү мыйзамдагы юридикалык кызмат боюнча он беш жылдан кем эмес иштейт деген талапка, бул кишинин эмгек тажрыйбасы жооп берет.
Депутаттардын арасында башкы прокурордун ордуна кандай адам келсе да абал өзгөрбөсүн, Э.Сатыбалдиевди колдоп-колдобогондон эч нерсе чыкпасын, анткени күч органдары бийликтин гана камчысын чаап калгандыгын айтып чыккандар болду. Мисалы, депутат Кубатбек Байболов мындай дейт:
- Кеп башкы прокурордо эмес. Кеп ошол органдардын табиятын өзгөртүш керек болчу да. Тилекке каршы укук коргоо органдары анын ичинде Башкы прокуратура, прокуратура органдары бардык адамдардын укуктарын коргоонун ордуна, саясатташып, саясий бийликтин жандармына айланып калгандыгында да.
Жалпысынан парламентте Э.Сатыбалдиевдин талапкерлигин колдогон депутаттар басымдуулук кылды. Алардын бири Сооронбай Жээнбековдун пикири төмөнкүдөй:
- Эми Элмурза Сатыбалдиевди мен көптөн бери билем. Кайсыл жерде иштесе, иштебсе да бир артынан жаман сөз жок. Ушул мамлекеттин, элдин кызыкчылыгын кармап жүргөн биздин кыргыз элинин жигиттеринин бири. Мен билген үчүн бүгүн добушумду макулмун деп бердим.
Президент сунуштаган талапкерге катуу каршы чыккан депутаттардын бири Өмүрбек Текебаев болду. Ал Э.Сатыбалдиев тууралуу төмөнкүлөргө токтолду:
- Мына ушул жерден генерал Табалдиев менден кечирим сурап, “матрешка” иштери боюнча. Менин артыман жасалыптыр, мен кетем, бул ишке татыктуу эмесмин деген болчу. Эртеси жашыруун жыйын өткөрүп, коопсуздук кызматынын офицерлерин жыйнап алып, так ушул орун басары айткан да “Табалдиев бизди сатып кетти, бизге чыккынчылык кылды” деп. Мынакей моралдык баалуулуктар. Мен мындай баш прокурорго ыраазы эмесмин.
Сүрөттө: 2002-жылдын 17-мартындагы Аксы демонстранттары. Так ошол күнү аларга каршы ок атылып, күнөөлүүлөр алигиче табылбай келет.
- Мобу эл депутаттары көтөрүп аткан кылмыш иштери боюнча айтсам. Алар ушуларды ачууга көзүң жетеби деп атышпайбы. Буга мен бир жактуу жооп берем, менин көзүм жетет. Буюрса эми өзүңүздөр көрөсүздөр. Качандыр буларга бирөө чекит коюш керек да.
Мындан мурда президенттин басма сөз кызматы баш прокурор болуш үчүн он беш жылдык тажрыйба керектигин, Э.Сатыбалдиевдин тажрыйбасы он төрт жарым жыл экендиги тууралуу маалымат таратып, талаш-тартыш күчөгөн эле. Добуш берүү алдында да парламент депутаттары бул маселеге кайрылышып, президенттин Жогорку Кеңештеги өкүлү Каныбек Жороев талапкердин тажрыйбасы толук жетиштүү экендигин айтты:
- Элмурза Ракиевичтин тажрыйбасы он беш жылга жетти. Кыргыз Республикасынын Башкы прокуратурасы жөнүндөгү мыйзамдагы юридикалык кызмат боюнча он беш жылдан кем эмес иштейт деген талапка, бул кишинин эмгек тажрыйбасы жооп берет.
Депутаттардын арасында башкы прокурордун ордуна кандай адам келсе да абал өзгөрбөсүн, Э.Сатыбалдиевди колдоп-колдобогондон эч нерсе чыкпасын, анткени күч органдары бийликтин гана камчысын чаап калгандыгын айтып чыккандар болду. Мисалы, депутат Кубатбек Байболов мындай дейт:
- Кеп башкы прокурордо эмес. Кеп ошол органдардын табиятын өзгөртүш керек болчу да. Тилекке каршы укук коргоо органдары анын ичинде Башкы прокуратура, прокуратура органдары бардык адамдардын укуктарын коргоонун ордуна, саясатташып, саясий бийликтин жандармына айланып калгандыгында да.
Жалпысынан парламентте Э.Сатыбалдиевдин талапкерлигин колдогон депутаттар басымдуулук кылды. Алардын бири Сооронбай Жээнбековдун пикири төмөнкүдөй:
- Эми Элмурза Сатыбалдиевди мен көптөн бери билем. Кайсыл жерде иштесе, иштебсе да бир артынан жаман сөз жок. Ушул мамлекеттин, элдин кызыкчылыгын кармап жүргөн биздин кыргыз элинин жигиттеринин бири. Мен билген үчүн бүгүн добушумду макулмун деп бердим.
Президент сунуштаган талапкерге катуу каршы чыккан депутаттардын бири Өмүрбек Текебаев болду. Ал Э.Сатыбалдиев тууралуу төмөнкүлөргө токтолду:
- Мына ушул жерден генерал Табалдиев менден кечирим сурап, “матрешка” иштери боюнча. Менин артыман жасалыптыр, мен кетем, бул ишке татыктуу эмесмин деген болчу. Эртеси жашыруун жыйын өткөрүп, коопсуздук кызматынын офицерлерин жыйнап алып, так ушул орун басары айткан да “Табалдиев бизди сатып кетти, бизге чыккынчылык кылды” деп. Мынакей моралдык баалуулуктар. Мен мындай баш прокурорго ыраазы эмесмин.
Сүрөттө: 2002-жылдын 17-мартындагы Аксы демонстранттары. Так ошол күнү аларга каршы ок атылып, күнөөлүүлөр алигиче табылбай келет.
