Борбор Азия

Ал зыяратчылар үч күндөн бери сапарын улантууга үмүттөнүп, Дубайда жатышкан.

Кичи ажылыкка бараткан тажикстандык 48 зыяратчы Сауд Арабиясына кире албай үч күндөн бери Дубайда жатат. Бул тууралуу зыяратка кеткендердин жакындары кабарлашкан. Бул кабарды Тажикстандын Дин, улуттук каада-салт жана салтанаттар комитетинин басма сөз катчысы Афшин Муким да ырастаган. Ал зыяратчылар Сауд Арабиясынын жаңы чечимин күтүп жатышканын айткан:

«Алар азыр Сауд Арабиясынын жаңы чечимин күтүп Дубай шаарында турушат. Сауд Арабиясы кандай чечим чыгарганына жараша кийинки кадамдарды жасайбыз. Эгер кабыл алуучу тарап эшигин ачса, биздин жарандар зыяратын улантат. Эгер жакын арада Сауд Арабиясы эшигин ачпаса, ажылык сапарын уюштурган туристтик компания бардык зыяратчыларды кайтарып келет».

Дагы караңыз

Иранда айрым шаарларда жума намаз өтпөйт

Тажикстандын Дин комитетинин өкүлү ажылык сапарларын уюштуруу Сауд Арабиясынын кийинки чечиминен көз каранды экенин билдирди:

«Сауд Арабиясынын бул чектөөсү бизге да тиешелүү. Тажикстандыктар үчүн ажылык сапарын уюштуруп келаткан «Расул Сохмон» жана «Ормон» компаниялары ажылык сапарын уюштуруу ишмердигин Сауд Арабиясы эшигин ачкага чейин убактылуу токтотот».

Тажикстанда ажылык сапарынын баасы орто эсеп менен 4 миң долларды түзөт. Учурда Тажикстанда Сауд Арабиясына кичи ажылыкка камынып, сапар акысын алдын-ала төлөп койгон ондогон жарандар бар. Эми алар Сауд Арабиясы зыяратчылар үчүн эшигин ачкан күндү күтөрү же туристтик компаниядан акчасын кайтарып алары белгисиз. 2019-жылы 5 миңге жакын тажикстандык ажыга барган. Жугуштуу илдеттин айынан быйылкы ажылык сапары өтпөй калуу коркунучунда турат.

Дүйнөлүк саламаттык сактоо уюмунун маалыматына караганда 28-февралга карата коронавирус илдетин жугузгандардын жалпы саны 82 миң адамдан өттү. Коопсуздук чараларына карабай илдет тараган өлкөлөрдүн саны 50гө чукулдады. Илдет 3 миңге жакын адамдын өмүрүн токтотту. Илдеттин айынан бири-бири менен алака-катнашын убактылуу токтоткон өлкөлөрдүн катары улам калыңдап баратат.

Вирустун таралышы боюнча Иран Кытайдан кийинки эле эң кооптуу өлкөгө айланды. Учурда Ирандын 31 провинциясынын 20сынан коронавирустун очогу табылды. Бул өлкөдө илдетти жугузгандардын саны 245 кишиден ашты. Алардын арасында Ирандын аялдар жана үй-бүлө боюнча вице-президенти, саламаттык сактоо министринин орун басары жана парламент депутаты бар.

Кытайдагы бир катар шаарлар коронавирустун белгисин сезип, өз ыктыяры менен дарыгерге кайрылгандарга акча төлөнөрүн жарыялап жатышат. Ирак эми илдеттен коргоочу беткаптарды өз алдынча тиге баштады.

Казакстанда убактылуу кармоо жайында ажалы жеткен Дулат Агадил бейшембиде жерге берилди. Агадилдин өлүмү казак коомчулугун кайрадан козгоп, полициядан тартып «Элбашы» Нурсултан Назарбаевге чейин сын-пикир менен нааразылыкты күчөттү.

Сөөк салынган табытты көтөрүп, келме келтирип бараткандар бир убакта «Чал, кет!» деп дуулдап жиберишти. Казакстанды 30 жыл бою башкарып, былтыр президенттиктен кеткен, бирок али да бийлиги зор Назарбаевге ачуулангандар демейде ушул сөздү колдонушат.

Нур-Султандын суугуна карабай Агадилди акыркы сапарга узатканы өлкөнүн чар тарабынан миңдей киши чогулду. Дагы бир нече активист тажияга жөнөп баратканда кармалып, үйдөн чыкпоо тууралуу тилкат жазып берген соң коё берилгени кабарланды.

Агадил жерге берилгенден кийин түш оой «Астана» концерт залынын жанына чогула баштаган адамдарга полиция жолтоо болуп, 20дан ашыгын кармаганын КазТАГ агенттиги билдирди.

Маркум активистти эскерип Актөбө, Чымкент, Орол, Тараз жана Алматы шаарларында ондогон адам пикетке чыгып, куран окуду.

Дулат Агадил Казакстандагы орчундуу жана көйгөйлүү саясий, социалдык, экономикалык маселелерге байланыштуу өз пикирин ачык айтып келген. Сот акыйкаттыгын талап кылып, резонанстуу процесстерди, митингдерди онлайн режимде чагылдырып, блогер катары да таанылган.

Агадил «уруксатсыз митинг өткөрдү», «полицияга баш ийбей койду» деген негиздер менен буга чейин бир канча ирет кармалып, былтыр эле жалпысынан 60 күндүк өмүрүн абакта өткөрүптүр.

Акыркы ирет 24-февралда баш калаада кармалып, 25инде тергөө абагында көз жумган. Полиция «буга жүрөк оорусу себепкер болушу мүмкүн» деп жатат. Мындай бүтүм пикетке чыккандарды ынандырган жок. Алардын бири оппозициядагы саясатчы Жасарал Куанышалин мындай деди:

«Дулат - Казакстандын жаңы тарыхында өзүнүн эрдиги менен көзгө түшкөн зор азамат. Аны нече ирет кармашты. Нечен ирет куугунга салышты. Ушунун баарын көргөн бийлик ал азаматты башка амал менен токтото албасына көзү жетти. Ошол себептен «көзүн тазалагыла» деген жогорудан буйрук түштү, буга эч кандай күмөн жок. Мына ошону бийликтин желдеттери, кандуу колдуу каракчылары ишке ашырды. Бул не деген нерсе? Бул Назарбаев, анын кандуу колу башкарып жаткан элибиз баягы Сталин заманында өмүр сүрүп атат деген сөз».

Куанышалин андан ары Агадилдин өлүмүн коомчулукту коркутуу аракети катары баалап, «режимге каршы аракеттерди күчөтөлү, коркуп-жазгана турган жагдай жок» деп сөзүн улантты. Ушул эле жыйынга келген режиссер Еркин Ракышев да маркум замандашын кызуулана эскерди:

«Дулат Агадилдин калк алдында кандай эмгеги бар?» десек, ал «жеримди чет элдиктерге сатпасын, Кытайларга бербесин» деп башын сайып күрөштү. Көп балалуу энелерибизге арачы түшүп, ошолор жардам акы алсын, балдары ыйлабасын деп күрөштү. Казактын келечеги жаркын болсун деп күрөштү. Дулат Агадил ошол жолдо далай соттолду. Көптөгөн куугунтуктарды көрдү».

Эскерүүгө чогулгандар Агадилдин өлүмү ачык-айкын иликтенишин, «буйрукту аткаргандар жана бергендер жазаланышын» талап кылышты.

Бул көрүнүшкө эл аралык коомчулук да тынчсыздануу менен көз салууда. Кошмо Штаттардын Мамлекеттик департаменти, Британиянын Казакстандагы элчилиги, ЕККУнун өкүлчүлүгү Агадилдин өлүмү «толук жана терең» иликтенишин күтүп жатышканын билдиришти. Алардын кайрылууларында адам укуктарын коргоо, саясий эркиндикти камсыз кылуу үчүн президент Касым-Жомарт Токаев убада кылган реформалар ыкчам ишке ашырылышы керек экендиги белгиленди. Президент Токаев активисттин өлүмүнө байланыштуу пикирин билдире элек.

Маркум Дулат Агадил 43 жашта болчу. Артында келинчеги, алты баласы калды.