Казакстандын Кордай районундагы 8-февралга оогон түнү болгон башаламандыктан каза тапкандардын саны 10 адамга жетти. Эки адам ооруканада каза тапканы кабарланды. "Азаттык" радиосунун кабарчысы Кыргызстанга өтө качкандардын айрымдары менен сүйлөштү.
Борбор Азия
жекшемби 9 Февраль 2020
Кордайдын бир нече айылындагы тополоңдон кийин миңдеген киши Кыргызстанга өтө качкан. Алардын айрымдары үйүнө кайта баштады.
Казакстандын Кордай районундагы башаламандыктан каза болгондордун саны 10 адамга жетти. Эки адам ооруканада каза тапканы кабарланды.
Ушул тапта Кордай районунда өзгөчө кырдаалдар режими сакталууда жана бийлик абал туруктуу экенин билдирди.
Ал арада жаңжал учурунда Кыргызстанга өтө качкандардын айрымдары кайра Казакстандагы үйүнө кайта баштады.
Кордайдагы тополоңдун курмандыктары
Казакстандын Кордай районунда ишембиге оогон түнү болгон башаламандыктан каза тапкандардын саны 10 адамга жетти.
Бул тууралуу Казакстандын ички иштер министринин орун басары Алексей Калайчиди билдирди. Анын айтымында, эки адам ооруканада өзүнө келбей үзүлгөн. Буга чейин ишембиге оогон түнү болгон тополоңдо сегиз адам көз жумганы айтылган.
Министрдин орун басарынын маалыматы боюнча, Масанчи айылындагы башаламандыктардын учурунда беш полиция кызматкери жараат алган. Алардын үчөөнө ок жаңылган. ИИМдин өкүлү чырды жөнгө салууда полиция курал-жарак колдонбогонун белгилеп, учурда 39 адам ооруканада дарыланып жатканын кошумчалады.
8-февралга караган түнү Казакстандын Кордай районундагы Масанчи, Сортөбе, Каракемер айылдарында башаламандык болуп, бир нече үй, имарат өрттөнгөн. Бул айылдарда казактардан тышкары дунгандар да жашайт. Мындан улам чатак этникалык мүнөздө болгону айтылууда.
Кагылышта жараат алган ондон ашуун киши - негизинен дунган улутундагы адамдар ушул эле күнү Кыргызстандын Токмок шаарындагы ооруканага жеткирилген. Саламаттык сактоо министрлигинин маалыматы боюнча 8-9-февралда ооруканага жалпысынан 34 казакстандык кайрылып, 13ү жаткырылган.
8-февралда алардын ичинен сегизди казакстандык дарыгерлер алып кетти, ал эми кээ бири Казакстанга барып дарылануудан баш тарткан. Учурда Кыргызстанда Казакстандын беш жараны дарыланып жатат.
Кыргызстанга 4 миңден ашык адам качып өттү
Кордайдын бир нече айылындагы түнкү тополоңдон кийин эле жүздөгөн киши жекшембинин таңынан тарта Кыргызстанга өтө баштаган. Алардын көбү, балдар, аялдар жана кары-картаңдар болду.
Казакстандын жаңжал чыккан бул айылдары Кыргызстандын Токмок шаарына тушташ, Чу дарыясынын аркы өйүзүндө жайгашкан. Чек аранын кыргыз тарабындагы айылдарда да дунган тектүүлөр бар.
Ысык-Ата районунун Кең-Булуң айыл өкмөтүнүн башчысынын милдетин аткаруучусу Чолпонкул Чоткараевдун айтымында, Кыргызстандын аймагына өткөндөрдүн саны 4 миңдей болушу мүмкүн. Алар Ысык-Ата районундагы Кең-Булуң, Ивановка, Арал айылдарындагы жакындарына, туугандарына же атайын уюштурулган үйлөргө баш калкалашкан.
«Казакстандан өткөндөрдү бул жактагы туугандары, тааныштары тосуп, алып кетип жатышат. Учурда милиция кызматкерлери келгендердин санын тактап жатышат. Биз жергиликтүү эл арасында түшүндүрүү иштерин жүргүзүп атабыз» - деди Чоткараев.
Азырынча Кыргызстандын расмий органдары Казакстандан канча адам өткөнүн жарыялай элек. Буга чейин өкмөттөгү ишенимдүү булактар акыркы бир суткада Казакстандан Кыргызстанга 4500дөн ашык адам өткөнүн кабарлашкан. Чек арадан андан да көп адам өтүшү мүмкүн деген маалыматтар да болгон экен.
Кыргызстандын Эмгек жана социалдык өнүктүрүү министрлиги Казакстандан өткөндөргө баш паанек кылчу жайларды ачкан.
Бул тууралуу аталган министрликтин орун басары Ализа Солтонбекова “Азаттык” радиосуна билдирди. Анын айтымында, Чүй облусунун аймагында жайгашкан шелтердик борборлорго кайрылгандар болгон жок. Кордайдагы башаламандыктан соң Кыргызстанга өткөндөрдүн дээрлик бардыгы жакындарынын жана дунган диаспорасы уюштурган жерлерге жайгаштырылган.
«Кечээ көп болчу да, эки миңден ашык адам турат деп маалымат беришкен. Анан 15 миңдей адам келиши мүмкүн деп айтышкандыктан шелтердик борборлорду даярдаганбыз. Бирок бир да адам келген жок. Жергиликтүү эл ыкчам иштеп эле тез-тез алып кетти», - деди Ализа Солтонбекова.
Кыргыз-казак чеги: "Кең-Булуңдагы" кырдаал
Казакстандын Кордай районундагы башаламандыктар учурунда сегиз адам каза болуп, ондогону жараат алды.
Ал арада, 9-февралда Казакстандан келгендер кайра кайта баштаганы маалым болду. Кыргызстандын Чек ара кызматынан кабарлашынча, жекшембиде саат күндүзгү 10.00го карата 1000ден ашуун казак жараны Кыргызстандан чыгып кеткен.
«2020-жылдын 7-8-февраль күндөрү "Кең-Булуң” жана "Токмок" өткөрүү жайларында Казакстандан Кыргызстанга келген жарандар көбөйгөн. 2020-жылдын 9-февралында кайра Кыргызстандан Казакстанды көздөй кайткан жарандар байкалууда» - деп айтылат маалыматта.
Казакстанга кетип жаткандардын бири Зинебия буларды айтты:
«Биз кечээ келгенбиз, азыр кайра артка кетип жатабыз. Абал турукташып калды деп жатышат. Анын үстүнө мен мектепте иштейм, эртең жумушка чыгуу керек. Азыр бизде турукташып калды деп, телеканалдардан да айтып жатат. Башкалар да артка кетип жатышканын айтышууда».
Ошол эле кезде Кыргызстанга балдары менен качып келип, чек аранын аркы тарабындагы үйүнө качан кетерин чече албай жаткандар да бар. Алардын бири - Меян аттуу аял:
«Жолдошум эртең менен телефон чалып, түндө баары тынч болду деп айтты. Аскерлер келип, ОМОН кайтарып жатыптыр. Мен качан кетеримди билбейм. Биз мындай окуяга биринчи жолу туш болуп жатабыз. Жүз жылдан ашык убакыттан бери, муундан муунга биз ушул жерде жашап келе жатабыз. Эмне үчүн мындай болуп кетти, биз да билбейбиз».
Буга чейин Казакстандын премьер-министринин орун басары Бердибек Сапарбаев Кыргызстанга өтө качкандарды кайтып келүүгө чакырган:
«Азыр биздин адистер иштеп, чыгымдын көлөмүн эсептеп жатат. Кыргызстандагы туугандарынын үйлөрүндө туруп жаткан Жакындарыңыздарга жеткириңиздер – үйлөрүнө кайтсын».
Кыргызстанга келгендер качкынбы?
Чек арадагы абалга Кызыл Жарым ай коомунун Кыргызстандагы өкүлчүлүгү көз салып жатат. Аталган уюмдун өкүлү Азамат Баялинов муктаждык жаралса, жарандарды кабыл алуу борборлорун ачууга даяр экенин кабарлашты.
«Буларды качкындар деп айтуу туура эмес болот го. Алар чек араны гана кесип өткөн адамдар», - деди Азамат Баялинов.
Кыргызстанга качып келгендердин баары кайра кетиши мүмкүнбү, алардын макамы кандай? Бул суроолорго «Кылым шамы» өкмөттүк эмес уюмунун жетекчиси Азиза Абдирасулова мындайча жооп берди:
«Мен аларды качкын деп эсептейм. Алар жыргаганынан Кыргызстанга келген жок. Өмүрүнө, ден соолугуна коркунуч туулганы үчүн келип атат. БУУнун Качкындар конвенциясы бар. Аны Кыргызстан ратификация кылган. Кыргызстандын өзүндө да Качкындар тууралуу мыйзам бар. Ошол документтерге ылайык, мамлекет качкындарды тамак-аш, турак жай менен камсыздоого милдеттүү».
Коңшу өлкөдөгү кырдаалга байланыштуу Кыргызстандын Чек ара кызматынын Чүй облусунун аймагындагы кыргыз-казак чек ара бөлүгүндө чек арачылар күчөтүлгөн тартипте иштеп жатышат.
Кыргыз бийлиги Казакстандагы жаңжалдан кийин Кыргызстанга агылгандарга тоскоолдук кылган жок. Документтери жайында болгондордун баары чек арадан өткөрүлүп жатты.
Укук коргоочу Азиза Абдирасулова кыргыз бийлигинин аракетин кубаттады:
«Бул нерсе убактылуу. Эки эл элдешет. Андай нерсе биздин да башыбыздан өткөн. Кыргызстандын жардамы Казакстанга каршы иш-аракеттей көрүнбөшү керек. Казакстан Ирактагы, Сириядагы жарандарын алып келип жатат. Бул жарандарын да алып кетет. Суубузду, тамак-ашыбызды аябай кабыл алууга милдеттүүбүз. Биз толеранттуулук – дегенди сабырдуулук деп которгонбуз. Эл аралык уюмдар деле карап турбайт, жардам берет. Өзүң болбосо сөзүң жокпу дегендей жылуу сөздү, жардамды аябашыбыз керек».
Ал эми Кордайдагы жаңжалда каза тапкандардын айрымдарынын сөөгү 9-февралда жерге берилди. Районго 8-февралдан тарта киргизилген өзгөчө кырдаал режими сакталууда. Казакстандын бийлик өкүлдөрү аймакта кырдаал туруктуу экенин билдирди.
Эскертүү!
«Азаттыктын» материалдарына пикир калтырууда төмөнкү эрежелерди так сактоону өтүнөбүз: кайсы бир саясий партияга, топко үгүттөгөн, же каралаган, бир нече жолу кайталап жиберилген, адамдын беделине шек келтирген, келекелеген, кордогон, коркутуп-үркүткөн, басмырлаган жана жек көрүүнү козуткан пикирлер жарыяланбайт. Эрежени сактабай жазылган пикирлер сайтка чыкпайт. Модератор пикирлерди жарыялоо же андан баш тартуу укугун өзүнө калтырат.
