Борбор Азия

11-майда баш калаа Дүйшөмбүдө «Азия-Плюс» маалымат агенттигинин 23 жаштагы кабарчысы Абдулло Гурбатини белгисиз адамдар таяктап кетишти.

АКШнын Тажикстандагы элчилиги журналистке кол салууну айыптады. Диломатиялык өкүлчүлүк Гурбатинин сабалышын "Тажикстанда көз карандысыз маалымат каражаттарына чабуулдун уланышы" деп баалашты. Элчилик тажик бийлигин журналистке кол салгандарды таап, жоопкерчилигин кароого чакырды.

12-майда ЕККУнун сөз эркиндиги боюнча өкүлү Арлем Дезир журналистке кол салууну айыптап, "бийликти күнөөлүүлөрдү таап, жоопкерчиликке тартууга" үндөдү. "Пандемия маалында коомчулукту маалымат менен камсыздоодо көз карандысыз медианын ролу эбегейсиз" деп айтылат билдирүүдө.

Журналист кечинде дүкөндөн чыгып, үйүнө баратканда караңгыда кол салган беткапчандарды тааный алган эмес.

Дагы караңыз

Тумоо тажик бийлигине сынды күчөттү

"Жолдо кимдир бирөө менин сары изиме түшкөнүн сездим. Артымды карайын деп бурулганда башка чапты. Колум менен жүзүмдү калкалап калдым. Алар экөө болчу", - деген журналист катуу кыйкырганда кол салгандар качып кеткенин айтууда.

Абдулло сабалгандан кийин шаардагы «Караболо» жана «Истиклол» ооруканаларына барган. Бирок андагы дарыгерлер ага "карантинден улам кабыл албайбыз" деген жооп узатышкан. Шаардагы соттук-медициналык экспертиза борбору "милициянын жолдомосу менен кел" деп кабыл алган эмес. Абдулла акыры күйүктү дарылаган борборго кайрылууга аргасыз болгон.

Дүйшөмбү шаардык милициясы ошондон кийин гана келип, Абдуллодон көрсөтмө алган. Ал ошол күнү түнкү саат 2ге чейин ар кайсы милиция бөлүмдөрүндө көрсөтмө берип отурган.

Ички иштер министрлигинин маалымат катчысы Нусратулло Махмадзода эгер журналист милицияга расмий кайрылса, сөзсүз чара көрүлөрүн билдирди.

Кабарчы өзүнө кол салууну журналисттик ишмердиги менен байланыштырат. Акыркы учурларда аны бир канча жолу телефондон коркутушкан экен.

"Мындан бир нече күн мурун мага белгисиз адамдар телефон чалган. Ал сен эмне үчүн "Озоди" радиосуна интервью бердиң? Биз шаар күнүн белгилешибиз керек. Сен карантин киргизиш керек деп атасың", - деген сыяктуу бир катар дооматтарды артышкан. "Ал сүйлөшүү менин телефонумда жазылып калган. Бирок ага көп деле маани берген эмесмин. Сөгүнүп эле токтоп калат деп ойлогом" дейт.

Дагы караңыз

Батыш тажик журналистинин соттолушун айыптады

Журналисттин айтымында ага телефон чалган адам өзүн "кулябдык Сухродмун" деп тааныштырган.

Мындан улам кабарчы өзүнүн сабалышын "сөз эркиндигине ачыктан ачык кол салуу болду" деп сыпаттады. Буга чейин Абдулло коронавирус темасын, илдеттин таралышын, бийликтин жугуштуу ооруну жайылтпоо аракети солгун экенин сындап келген.

Тажикстандык белгилүү журналист Раджаби Мирзо бийликти бул окуяга олуттуу мамиле кылууга чакырды.

"Ал жакында эле азык-түлүк үчүн кезек талашып аткандарга барып, сиз эмне үчүн ашыгы менен ун алып жатасыз? Эмне үчүн беткап такпай жүрөсүз? Жакындарыңыз менен жолукканда кол алышпай учурашууга даярсызбы?", - деген суроолорду берген. Журналист элдин аң-сезимин көтөрүүгө, өзүнөн башка мекендештерине канчалык күйүмдүү экенин көрсөтүүгө аракет кылган", - деди Мирзо.

Дагы караңыз

«Өзгөчө абалда медианын ишин чектөө туура эмес»

Бул материалдардан кийин Абдулло социалдык тармактарда троллдордун чабуулунда калган. Ал иштеген «Азия-Плюс» агенттиги соңку маалда журналистти коркуткандар болгонун билдирди.

Тажикстанда коронавирустун жайылып баратканы Абдулло сыяктуу журналисттер адеп коңгуроо какканчалык деңгээлде. Илдетке кабылгандардын расмий саны 13-майда 900дөн ашты. Акыркы бир суткада 106 адамдан илдет аныкталды. Каза болгондордун расмий саны 29 адам. Бирок социалдык тармактарда илдеттен каза болгондордун тизмесинде 170 адамдын аты аталат.

Вирус жуктуруп, кайтыш болгондордун арасында тажикстандык белгилүү лингвист Бахриддин Камолиддинов, илимпоз, белгилүү геолог Зухур Ёров, укук коргоочу Каромат Шарипов, ырчы Абубакр Зубайдов сыяктуу көрүнүктүү адамдар да бар.

Түркияда, Орусиянын Москва, Новосибирск, Иркутск шаарларында калган жарандар кайра-кайра видео кайрылууларды жөнөтүп жатышат.

- Хостелде жаткандардын жарымы Оренбург облусуна чыгып кетишкен. Колунда билети барлар калганбыз, “Аэрофлот” компаниясынын билети бар. 17-майда болчу каттамга бизди салып кетүүңүздөрдү суранабыз. “Эгер учак болсо хостелде жаткандарды алып кетебиз” деп сөз бергенсиңер. Аз эле киши калды.

- Бул жердегилер Новосибирск шаарында бир жарым айдай учак күтүп жатабыз. Жарымы хостелде, жарымы өз чөнтөгүнөн батир ижара алып турушат. Эми бул жерде ызы-чуу, акча түгөндү же барар жери жок. "Хостелде орун жок" деп, консулдуктун өкүлдөрү киргизбей жатат. Учак уюштуруп же такыр эле болбосо Казакстан менен сүйлөшүп, автобус жиберсеңиздер. Башка региондордон келгендерди кошкондо 100дөй адам бар.

- 20дай киши хостелде, калганы баары талаада. 10-15тей киши кайда барабыз деп жүрүшөт. Консулга кайрылышса, “жардам бере албайбыз, өз чөнтөгүңөрдөн жашап тургула” дептир.

- Жолду ачып бергиле да, кетели. Ушинтип жата беребизби?

- Баарыбыз ушул жерге келдик. Кээ бирөөлөрдүн барар жери да жок.

- Өткөндө транзит менен келгендерди алып калып, ушул жерде Новосибирскиде жүргөндөрдү учуруп жиберишти. Бул жердегилердин көпчүлүгү 23-мартта уча тургандар болчу. Билетин кармап кала беришти.

Тышкы иштер министри Чыңгыз Айдарбеков:

- Май айынын аягына чейин дагы 1000ге жакын кыргызстандыкты мекенине кайтаруу планы бар: Катардан 36, Кувейттен 105, Ирандан 16, Германиянын Франкфурт-на-Майне шаарынан 58, Түркиянын Стамбул шаарынан 349, Москвадан 402, Корея Республикасынан 35, Жапониядан 30 жана Беларустан 37 адам.

Тилекке каршы, ушундай оор шартта да бул маселенин айланасында жалган маалымат, фейк-жарыя таратуу жана жеке PR-акция уюштуруу уланып жатат. Өлкөбүздүн ичинде да, сыртында да айрым адамдар, ар кандай өкмөттүк эмес, коомдук уюмдардын жана кыймылдардын өкүлдөрү кырдаалды курчутууну улантып жатышат. Алар эвакуациялоого өз кызматын сунуш кылуу менен жарандарыбызды адаштырууда. Алардын аракети биздин ишке зыянын гана тийгизет.

Алдаган жана алданган мигранттар

Москвадагы аты-жөнүн айтпаган мигрант:

- Москва шаарындагы Большая Ордынка көчөсүнүн №63 үйүндө 15 чакты авиакасса жайгашкан. Биз аны иштетип жүргөнбүз. Коронавируска байланыштуу ал кеңселерди жабууга аргасыз болдук. Биз кеңселерди биротоло жабалы деп, келишим боюнча алдын ала берилген депозиттик төлөмдү сурасак, директору телефонун өчүрүп, ошол бойдон жок. Ай сайын кеминде 40 миңден 90 миң рублга чейин ижара акысын төлөп жүрчүбүз. Эми директору менен такыр байланыша албай, кыйналып турабыз. Директор: Эламан Токошов. Анын ишканасынын аталышы – ОО “Ранс”, Большая Ордынка көчөсүндөгү №63 үйдө жайгашкан.

"Азаттык" кине коюлуп жаткан жаранга телефон чалып, себебин билүүгө аракет кылды.

"Азаттык": Саламатсызбы, Эламан Токошовсузбу?

Телефондогу үн: Саламатсызбы, ооба.

"Азаттык": Сизди "Большая Ордынка көчөсүндөгү №63 үйдөгү авиакассадан депозитке төккөн акчабызды сурасак бербей, качып жүрөт”,-деп кеңсени ижарага алгандар “Эл үнүнө” кайрылышты. Ошонун чындыгы барбы?

Телефондогу үн: Мен эч нерсе билбейм. Кечирип коюуңуз. Саламатта болуңуз.

Мекендештердин бири-бирине залал келтирген бул окуясына “Азаттык” дагы кайрыларын эскерте кетели.

Гумжардам күткөн жарандар

Жаркынай Наралиева, Бишкек шаарынын тургуну:

- Краснознаменная көчөсүнүн 16-үйүндө ижарада тургам. Үч балам бар. Төрт-беш балалуу кошуналар да гумжардам күтүп чарчадык, азык-түлүгүбүз такыр жок калды.

Сокулук районундагы Ново-Павловка айылындагы Ата-Журт жаңы конушунун тургуну:

- Гуманитардык жардам өң-тааныштык менен таратылып, биздей жардыларга жеткен жок.

Тилек Токтоналиев, Бишкек шаарынын тургуну:

- Ак-Талаа районундагы Куртка айылынын тургуну Исаков Жолдошбек деген 2-топтогу майып төрт баласы менен үйүндө отурат. Мамлекет жана демөөрчүлөр берип жаткан жардамдан айыл өкмөтүнүн кызматкерлери эч нерсе берген эмес. Жардам таратылып жатканда “Силер тизмеде жоксуңар” деп коюшкан.

Нарын облусундагы Ак-Талаа райондук администрация башчысынын орун басары Кенже Карагулова төмөнкүдөй жооп узатты:

- Жолдошбек Исаков – Жаңы Талап айылынын тургуну. 2-топтогу майып. 4000 сом пенсия алат. Аялы “Бөбөктай” бала бакчасында музыка мугалими. Жашоо шарты жакшы жана өтө аярлуу катмарга кирбейт. Жаңы Талапта өтө аз камсыз болгон, аярлуу үй-бүлөлөргө жардам берилген. Бул кишилер Араб өлкөлөрүнөн келген тамак-аш баштыкты бир жолу алган. Өкмөттөн жардам алчу биринчи катардагы тизмеге бул кишилер кирген эмес. Мамлекеттен, демөөрчүлөрдөн, эл аралык уюмдардан келип жаткан гумжардам адегенде аярлуу катмарга берилет. Булар кийинки катмарга кирип, материалдык жардам алган.

Караколдун базарындагы ызы-чуу

- 11-майдан тартып бир катар ишканалардын, мекемелердин иштешине гана уруксат берилгендигине карабай базарларды толук ачып бергиле деп талап кылган соодагерлер да болууда. Ысык-Көл облусундагы Каракол шаарындагы “Ак-Тилек” базарынын соодагерлери мына ошондой талап коюп, карантинге карабай жыйын өткөрүшкөнүн шаар тургуну тасмага тартып жөнөттү.

Каракол шаарындагы “Ак-Тилек” базары. Базардын сыртында курулуш материалдарын саткан дүкөндөр иштеп жатат. Базардын ичинде да курулуш материалдарын, жер-жемиш саткандар бар. Алардын баары жабык. 20% кийим-кече, калгандарына иштегенге уруксат берилгендер. Ал эми сыртында баары ачык. Ошондуктан эл өз көйгөйүн айтууда.

Каракол шаарынын мэри Адыл Каниметовдун жообу:

- Биринчиден, санитардык-гигиеналык норманын баарын сактоо керек. Беткап, дезинфекциялоочу каражаттар менен камсыздалууга тийиш. Азыр базарлардын ээлери менен да сүйлөштүк. Алар бардык талаптарды аткарууга макул. Жумасына бир жолу дүйшөмбүдө базарлар жабылып, санитардык иштер жүргүзүлөт. Шайман-тетик саткандар, курулуш материалдарын саткандар базардын ичинде жайгашкан. Андыктан дүкөндөрдүн катарын ачканга мажбур болдук. Эл акырын иштеп, соодасын жасап жатат. Ашлям-фу саткандар, майда тамак-аш саткан кафелер жабык турат. Ал эми кийим-кече саткандар 20-майдан кийин иштей башташат. Биз 1-2-этапты өттүк. Экономикалык тармактарды ачып келатабыз. Ошондой эле шаар ичинде ар бир үйдү, жолду дезинфекциялап жатабыз.

"Азаттык": Базар толук ачылса, ал жер оору жайылган очок болуп калбайбы?

Мэр Каниметов: Эгерде ооруп жаткандар базарга кирсе, болуп калышы мүмкүн. Биз посттордо кирип жаткандардын баарын каттап атабыз. Эгер кимдир бирөөдө оорунун белгиси болсо алардан анализ алганга аракеттенебиз. Кооптуу аймактардан келгендерден да ошол посттордон өтүп жатканда экспресс-тесттер жасалып жатат.

Оштогу ГАИге нааразылык

Атын атагысы келбеген Ош шаарынын туругуну:

- Азыркы шартта эл эми өзүнө келип, кыймылдай баштаганда Оштун ГАИлери ар бир өтүп жаткан машинени, жүгү барбы же жокпу, баарын токтотуп жатат. Машинеге жүктөлгөн товардан алып калып, адамдарды нааразы кылып, көңүлдөн берсе “бул аз, көбүрөөк бер" деп жатышат. Адам нааразы болуп берип кеткен нерсе ошол жугабы? Карантин бою ар кайсы жерде посттордо, өтүп жатканда, капуста болобу, мөмө-жемиш болобу – алып кала берип, машинесин толтуруп үйүнө алып барат. Бечара айдоочулар өздөрү алып барып, ГАИнин машинесине салып беришет? Ошолор жалдырап таштап кеткен нерсе жугабы? Айыппул да көбөйгөн. Эл ач калганы менен ГАИлер ачка болгон жок.