Борбор Азия

Ала-Бука районундагы Көк-Серек айыл аймагынын кыргыз-өзбек чек ара тилкесиндеги демаркация иштерине жергиликтүү тургундар нааразы болууда. Алар 12-февралда Өзбекстандын бийлиги өз алдынча зым тарта баштаганын айтып, тынчсызданышууда.

Бул маселе Бишкекте өкмөт үйүнүн жанындагы митингде да көтөрүлгөн. Мындан улам Кыргызстан менен Өзбекстандын ырасмий өкүлдөрү чек араны тосуу иштерин убактылуу токтоткон.

Жергиликтүү тургундар алардын мал жая турган жайыттары тарып, чек ара сызыгы үйлөрүнө жакын келип калганын айтып нааразы болууда. Ал эми кыргыз өкмөтү болсо чек аранын такталышы чек ара тилкесиндеги жаңжалдарды токтотот деген ишенимде.

Ала-Бука районундагы Көк-Серек айыл аймагына кирген Кош-Болот айылынын Кара-Белес тилкесинде талашка түшүп жаткан аймактан 50 метрдей аралыкта жашаган Жайлообай Досбаев жакында эле белгиленген чек ара сызыгы короосун келип калганын билдирип, көчөдө ойногон балдарынан да кооптонуп жатканын айтат:

“Көп жылдан бери жашайм. Кечээ жакында белгилеп кеткен чек ара сызыгынын ичинде ажатканам калды. Балдарым болсо ойногону чыгып бул жакка келип калса кандай болот. Элдин үнүн уккан жан жок.”

Кош-Болот айылынын дагы бир тургуну Сапаралы Жолдошов чек ара тилкелеринин көпчүлүк бөлүгү Өзбекстан тарапка чечилип жатат деген ойдо. Ал чек ара сызыгы азыр эл жашаган аймактын ичине чейин кирип келгенин, мурда үч чакырым алысыраак болгонун айтууда.

“Биз турган жерден 3 чакырым алыс жерде турган жолдон болчу өзбектердин чек арасы. Ал жол да мурун кыргыздар каттаган эле. Эми ар жылы биздин аймакка каалагандай кирип келе жатышат. Биз чек ара сызыгын кайра артка жылдырышын талап кылабыз”

Дагы караңыз

Аксы: Өзбекстандын чек араны тосуу аракети

Айылдыктар жайыт тарып жатканын айтып, көйгөйдү чечүүнү суранууда. Кош-Болот айылынын тургундары мал кармап, жан багышат.

“Чоңдор, карап турбастан чек араны тактагыла. Айылдын элинин көйгөйү эле эмес, өлкөнүн келечеги үчүн. Мал кармаган эл болгондуктан бул көрүнүш жайыттарды тарытып жатат".

Маалыматка ылайык Ала-Бука районунун Кош-Болот, Кара-Белес жана Көк-Серек жерлеринде делимитацияланган мамлекеттик чек ара сызыгы 2017-жылдын 5-сентябрындагы Кыргызстан менен Өзбекстандын чек арасы жөнүндө эки мамлекет ортосундагы келишимге жана 2017-жылдын 2-октябрында ратификацияланган №173 мыйзамга ылайык аныкталган. Быйыл ал жерлерде инженердик, ошондой эле, демаркация иштери башталмак.

Өкмөттүн Жалал-Абад облусундагы өкүлүнүн орун басары Мамасалы Акматов буларга токтолду:

“Кош-Болот айылдарынан тургундары ошол күнү чогулуп, бул биздин жайыт, кышында мал жаябыз деген нааразачылык менен чыгышкан. Өзбекстан өлкөсүнүн Наманган облусунун губернаторунун орун басарына чыгып сүйлөштүм. Биз эл менен түшүндүрүү иштерин жүргүзөлү, ага чейин ал жерде иш жүргүзбөй туруу боюнча айттык. Кийинки жолугушууда такташабыз, деп иштерди токтотконбуз.”

Кош-Болот айылындагы 180 кожолукта 1076 адам жашайт. Ал эми Кара-Белес участкасын 1990-жылдары турак жайга уруксат берилип, 25 үй-бүлө көчүп барышкан.

15-февралда өкмөттөгү маалымат жыйынында паритеттик комиссиянын мүчөсү, Жер ресурстары боюнча мамлекеттик агенттиктин директорунун милдетин аткаруучу Абдулат Мырзаев Ала-Бука районундагы элдин ойлонтуп жаткан чек ара маселеси кандай чечилгени боюнча кенен маалымат берген:

Кыргызстан менен Өзбекстандын чек арасынын узундугу 1378 чакырымды түзөт. 2017-жылдагы келиишимге ылайык анын 85 пайызын же 1170 чакырымын эки тараптын жетекчилери кол коюп бекиткен. Ушул күнгө карата Өзбекстан менен дээрлик 95 пайыз чек ара сызыгы боюнча орток пикир табылганы айтылып жатат. Учурда ортодо 9 талаштуу тилке бар.

Өкмөттүн чек ара маселелери боюнча атайын өкүлү Назирбек Бөрүбаев делимитация жана демаркация иштери бүтсө чек арадагы айрым пикир келишпестиктерге чекит коюлат дейт:

“Биз эч бир жерлерди саткан жокпуз, айтылып жаткан сөздөр туура эмес. Коңшу өлкөлөр менен делимитация иштери аяктаганы менен демаркация жумуштары турат. Биз Өзбекстан тарап менен ишти баштайбыз. Ошондуктан эки тарап сүйлөшүп, жумушту жандантышыбыз керек. Ошондо гана азыркыдай чек ара көйгөйүнө чекит койсок болот".

Өзбекстан тарап Көк-Серектеги сүйлөшүүлөр жана жергиликтүү тургундардын айтканы боюнча ырасмий комментарий бере элек.

Германияда беш тажик жаранына “Ислам мамлекети” террорчул уюмуна байланыштуу айып коюлду.

Бул тууралуу “Ассошэйтед Пресс” агенттиги жергиликтүү бийликке шилтеме кылып жазды.

Өткөн айдын аягында дагы бир тажик жараны аталган уюмдун жигердүү мүчөсү деген айып менен жети жылга соттолгон.

Немис прокурорлору дүйшөмбүдө “Ислам мамлекети” террорчул уюмунун мүчөсү деп шек саналган тажик жарандары тууралуу тергөө материалдарын сотко жөнөттү.

Германияда полиция Фарходшох К., Мухаммадали Г., Азизжон Б., Сунатуллох К. жана Комрон Б. аттуу тажик жарандарын былтыр апрель айында камакка алган. Расмий маалыматта алар 15-апрелде таң эрте Түндүк Рейн-Вестфалия аймагынын ар кайсы жерлеринен колго түшкөнү, алар Германиядагы АКШнын аскердик жайларына кол салууну көздөп жүргөнү айтылган.

Прокурорлордун айтымында, алар алгач өз мекенинде кол салуу уюштурууну көздөшкөн, кийинчерээк ойлорун өзгөртүп, Германиядагы АКШнын аскердик жайларын жана ислам динин сындаган деген бир адамды бутага ала башташкан. Алар Сириядагы жана Ооганстандагы «Ислам мамлекети» террорчул уюмунун жогорку даражалуу эки өкүлү менен такай байланышып жүрүшкөн.

Ошол эле учурда Германиянын Ички иштер министрлигинин өкүлү Бьорн Грюневельдер (Björn Grünewälder) өлкөдө теракт коркунучу дагы деле кооптуу экенин билдирген:

“ИИМдин атынан террорчулукка байланыштуу коркунуч азайбаганын, дагы деле жогору бойдон турганын айта алам. Ошондуктан коопсуздук органдары ашынган исламчыл жана экстремисттик топторго катуу байкоо салууну улантып жатат”.

Тергөө материалдарына ылайык, алардын бири, Азизжон аттуу жаран аталган уюмдун идеяларын жайылтуу, орус, тажик тилдүү социалдык тармактарда каражат чогултуу менен шугулданган. Ал ошондой эле жаштарды “Ислам мамлекети” уюмуна мүчө болууга шыкактаган жана 2019-жылы Германиянын батышында бул уюмдун бөлүгүн негиздеген.

Ушул жылдын 26-январында Германияда сот баш калка сурап жүргөн Равшан Б. аттуу тажик жаранын «Ислам мамлекети» террордук уюмуна мүчө болгону үчүн жети жылга кескен.

Прокуратура соттолгон адам тажикстандыктардын тобун жетектегенин билдирген. 31 жаштагы Равшан Б. коюлган айыптарды жарым-жартылай моюнга алып, өкүм чыгарылардын алдында кечирим сурап, «өкүнөрүн» айткан.

Тергөө материалдарына ылайык, ал «Ислам мамлекети» террордук уюмунун бөлүмүнө акча табыш үчүн башка тажик жарандары менен кошо бир орусиялыктан буюртма алып, Албанияга 40 миң долларга киши өлтүрүү үчүн барган.

Ал жактагы пландары ишке ашпай калып, Германияга кайтып келишкен. Кийинчерээк Дюсселдорф шаарына жакын жерде исламды сындаган бир кишини өлтүрүү ниетинде болушкан деп шек саналууда.

Прокуратура билдиргендей, алар парапландарды жана батперектерди колдонуу менен Германияда террордук чабуулдарды уюштурууну көздөшкөн.

Террорчулукка шектелген тажик жарандары Европанын дагы башка өлкөлөрүндө да колго түшкөн.

Былтыр сентябрь айында Польша «Ислам мамлекети» террорчул тобу менен байланышы бар деп шек саналган беш тажик жаранын өлкөдөн чыгарган жана аларга Шенген аймагына кирүүгө тыюу салган. Анын алдында Албанияда Германия террорчулукка айыптаган тажик жараны Интерполдун жардамы менен колго түшкөн.

Тажикстан Европада террорчулукка шектелип камалган жана соттолгон жарандарына байланыштуу үн каткан эмес.