Экономика

-Жумакадыр мырза, мына кечээ жакында Түштүк Кореянын жер корпорациясы менен Кыргыз архитектура жана курулуш боюнча мамлекеттик агенттиги ыңгайлуу өнөктөш болуу тилектеги бир меморандум кабыл алган экен. Кореянын Кыргызстан менен курулуш жаатындагы кызматташтыгынын конкреттүү багыттары кайсылар болот?

-Туура айтасыз, мындай болуп жатат: бүгүнкү күндө Түштүк Кореянын куруучулары дүйнө жүзүндөгү эң жаңы технологияны колдонуп, мына бүгүнкү күнү Кореяда 100-120 кабаттуу үйлөр курулуп жатат. Бул жагынан булардын абдан чоң тажырыйбасы бар. Былтыр премьер-министр Атамбаев барганда бир сыйра кол коюлган меморандумга. Курулуш жагынан жакындашалы, чогуу чечели деп.

Анан декабрь айында Кореяда жаңы президент шайланды, жаңы өкмөт келди. Ошого байланыштуу өткөн жума күнү биринчи вице-премьер-министр Айдаралиев Искендер делегацияны жетектеп барып, кызматташууга дагы меморандумга кол коюлду. Так ушул курулуш жагынан Түштүк Кореянын инвесторлору келип, Кыргызстандын куруучулары менен чогуу иштешип, чогуу жумуш жасайлы деди. Ошонун негизинде буюрса кийинки айда Түштүк Кореядан чоң делегация келет.

-Менин укканыма караганда эксперттик топ келет экен...

-Ооба, эксперттик топ келет. Алар келип, комплекстик түрдө изилдейт, ушул Кыргызстандын курулушунун кайсы жагына кореялык куруучулар катыша алат деген чоң изилдөө жүргүзөт.

-Сиз 100-120 кабаттуу үйлөр деп жатасыз, бирок Кыргызстанда жер силкинүү себептерин эске алганда, корей долбоорлорунун ыңгайлуулугу, жарамдуулугу канчалык экен биздин Кыргызстанда?

-Абдан жарамдуу. Себеби мен мисал келтирип, айтып жатам 100-120 кабаттуу үй деп. Алардыкы дле тоолуу жер. Бирок сиз туура айтасыз, бизде жер көп болгондуктан, биз андай деле кабаттуу үйлөргө мажбур эмеспиз. Бирок курулуш жагынан түштүк кореялыктар орто эсеп менен ошол 60-80 кабаттуу үйлөрдү жарым жылда салат. Алар жаңы технологияны колдонот. Бизде айтып жатпайбызбы, көп жарандардын үйү жок деп, 2-3 жылдын ичинде ошолорду жакшы үйлөр менен камсыз кылышыбыз керек. Ошолор келип, бизге өздөрүнүн тажырыйбасы менен бөлүшүп, чогуу иш жасасак, бул абдан жакшы болмок.

-Жумакадыр мырза, адатта чет өлкөлүк инвесторлор Кыргызстанда коррупция бар деп кооптонушат эмеспи. Маселен жакында эле курулуш жана архитектура агенттигинин мурдагы жетекчисинин камакка алынышы өңдүү фактылар болуп жатат. Бул өңүттө, Кыргызстан тарап инвесторлорго кандай кепилдиктерди бере алат?

-Эми мен бул жагынан айтат элем: курулуш жагынан мына азыр жаңыдан келип, иштеген жатышат. Бирок былтыр премьер-министр барганда жакшы келишимдерге кол койгонбуз. Кыргызстанга “Датка-500” деген өзүбүзгө подстанция куралы деп, андан тышкары түштүктү буюрса келечекте жылуулукту, тамак-ашты жасоону электрэнергияга өткөрөлү деп жакшы келишимдерге кол коюлган.

Анан алар келип эле биздин министрликтердин, өкмөт тарап жакта орто звенодогу чиновниктердин түшүнбөстүгүнө такалып, мына бүгүнкү күнгө чейин ошол долбоорлор ишке ашырылбай жатышат. Мына жакында биз ошол болгон документтердин бардыгын айла жок Жогорку Кеңешке берүүгө туура келди. Мына жакында парламенттик угуу болот.

-Демек үзгүлтүктөр азырынча Кыргызстан тараптан болуп жаткан экен?

-Сөзсүз түрдө. Бизде кээде эски мыйзамдарды алып чыгып, чиновниктер укмуштуудай чоң тоскоолдук кылып жатат. Эми алар ошол тоскоолдуктан өтүш үчүн өзүңөр билесиңер алар чет мамлекеттик инвесторлордон эмне, кандай талап кылат. Аны өтүш үчүн айтат биз силерге жардам берели, бирок силер бизге бир нерсе жасашыңар керек деп. Бул жагынан абдан чоң коррупциялык иштер болуп жатат.

-Маегиңизге ырахмат.

Айыл-кыштак тургундары эки жумадан бери суу сурап айыл өкмөткө жана суу пайдалануучулар мекемесине келишүүдө. Кыргызабат айлынын жашоочусу Раимкул Кадыркуловдун айтымында суу бөлүштүрүүчү жай оңдолот, анан суу берилет дегенден бери он күн өттү, бирок дагы эле суу жок:

- Каналды бөлүштүрүүчү жеринен ремонт болот, суу он күн жок болот деген, мына 20 күндөн ашык болду суу келбей атат. Эгиндер кургап атат. Буудайлар баш ала турган учурда сугарыш керек, суу жок. Элдин бардыгы суу бөлүштүрүүчү жерде ондон адамдар кетмендери менен отурушат. Элдин салыгынын эсебинен жашап, ошондон айлык алып аткандан кийин жеген нанын акташ керек да. Ушул бойдон кете турган болсо бары-жогу кургап калат.

Ара-чолодо келе калган сууну талашып, кишилер өз ара жаңжалдашып, эгин, жашылча-жемиштер куурай баштаганын Базарбай Ташматовдон уктук:

- Түндөсү уктабастан суу алып келебиз, ичкени ичип калат, ичпегени жок. Өзбекстандын суусунан иччүбүз, алар ал жерге мотор коюптур.

Айылдыктар мамлекеттен литрин 20 сом 50 тыйындан берилчү күйүүчү майдын келген-келбегенинен да кабарсыз. Талаа жумуштарына зарыл каражаттардын эпсиз кымбаттагандыгынан дыйкандардын мээнети акталбай калчудай. Айыл тургуну Абдрахман Жолчуев эки миң гектар жер суусуз калгандыгын айтты:

- Колунда жок үй-бүлөлөрдүн жерлери эгилбей турат. Солярканын жоктугунан бир гектар жер 7 миң сомго түшүп атат. 10 тоннасы таратылыптыр деп уктум. Алар кайда кеткенин эч ким билбейт. Пахталар чыгыптыр деп уктум. Суу жоктугунан пахта куурап калган. 2 миң гектар жер суусуз жатат.

Суу болбосо, дыйкандар суу акысын төлөбөй тургандыгын айыл өкмөттүн кызматкери Максуда Атажановага эскертишкен.

Нурказы Саитов карыя суу менен камсыз кылалбаган айыл өкмөткө келе берип, амалы куруду:

- Буудайыбыз биринчи суудан али чыга элек. Кандай тиричилик кылабыз билбейм.

Айыл өкмөттүн башчысы Улукбек Хажиматов күйүүчү май тракторчуларга бөлүнгөнүн, Өзбекстандан былтыркы 7 чарчы метр суунун тең жарымы келип жаткандыгын ырастады:

- Үч кубдан берип калды. Алар убада берип атышат биз лимиттен берүүгө аракет кылабыз деп. Булардын борбору Ферганада экен биздин жетекчилер барып келишти. Трактористтерге бердик элдин жерин арзан айдап бергиле деп.

Сузак районундагы Атабеков, Барпы, Ырыс, Сузак айыл өкмөттөрү эгин суусунун көп бөлүгүн Өзбекстандын Кемпирабат суу сактагычынан алат. Райондук сугат тармактар түйүнү коңшу өлкө 9 кубометр суу менен камсыз кылып жатканын кабарласа, облустук суу башкармасынын сапарда жүргөн жетекчиси Равшан Камчыбековдун билдиришинче Өзбекстан келишим боюнча он күндүккө бөлүнгөн 10-12 чарчы метр сууну берип жатат. Бирок Сузак району сугарган Көкарт дарыясынын суусу былтыркыдан үч эсе азайган.