Линктер

ЧУКУЛ КАБАР!
28-Март, 2024-жыл, бейшемби, Бишкек убактысы 16:44

Экономика

Кыргызстан - Исхак Масалиев, ЖК депутаты.
Кыргызстан - Исхак Масалиев, ЖК депутаты.

Мамлекеттик салык кызматынын башчысы Исхак Масалиев кызматынан бошонуу арызын жазып берди. Ага Өкмөт башчы Жоомарт Оторбаевдин салык жана бажы төлөмдөрүн жыйноодо олуттуу кемчиликтер бар экенин айтып сындоосу себеп болду. Салык жана бажы төлөмдөрүнүн аз жыйналуусунун себеби эмнеде?

Бажы тармагында да 240 млн. сомго аз төлөмдөр жыйналган. План боюнча 7 млрд. 698 млн. сом бажы төлөмү жыйналышы керек болсо, 7 млрд. 459 млн. сом жыйналган.

Өкмөт башчы Жоомарт Оторбаев салыктарды аз жыйган жооптуу кызматкерлерге карата катаал чара көрүү талабын койду эле, баш салыкчы Исхак Масалиев кызматтан бошотуу арызын жазып берди. Масалиев салыктардын аз жыйналганынын себебин мындайча түшүндүрдү:

- Биринчиден, өткөн жылга караганда план бир топ бийик болду. Кээ бир учурда негиздемесиз эле жогору планка коюлган. Экинчиден, мыйзам өзгөрүп кетти. Кирешеге салык өткөн жылы биринчи кварталда жалпы жүгүртүүдөн 1% төлөнгөн. Анан жылдын аягына чейин эсептешип, ордуна коет эле. Быйыл андай алдын ала төлөм болбой калды.

Мурдагы баш салыкчы мыйзамдардын өзгөрүүсүн эске алынбагандыктан ушундай абал түзүлгөнүн, бирок "жалпысынан салык жыйноодо өткөн жылга салыштырмалуу өсүш бардыгын" белгилейт.

​Өкмөт башчы Оторбаев салык жана бажы төлөмдөрүнүн аз жыйналышына карабай мамлекет өзүнүн социалдык милдеттерин аткарат деп убада берди.

​Жогорку Кеңештеги бюджет жана финансы комитетинин төрагасынын милдетин аткаруучу Курманбек Дыйканбаевдин пикиринде, салыктардын толук жыйналбай жатышынын себеби тартиптин начардыгында:

- Тартип начар. План бар болчу. Кээ бир райондордогу салык кызматынын башчылары сегиз айлап планды аткарбайт. 1.5 млрд. сом былтыркы жылдын карызы топтолбой турат. Ошон үчүн азыр ар кандай шылтоолор айтылышы мүмкүн.

Өкмөт башчы Жоомарт Оторбаев Бажы кызматында да кескин чечимдерди кабыл алууну талап кылды:

- Бажы кызматы боюнча да ошондой. Катуу талдап көргөндө, региондордо баары бирдей эмес экени көрүнүп турат, биз ошол жактарга амбициясы күчтүү, кесипкөй адамдарды дайындашыбыз керек.

Бажы кызматында төлөмдөрдүн азайышы Кыргызстанга четтен товар ташуунун кыскарышы менен байланыштырылууда. Орусия, Казакстан жана Кыргызстанда валюталардын девальвацияланышы коммерсанттардын товар алып келүүсүн азайтты. Тажикстан менен жолдун жабылышы салыктардын да, бажы төлөмдөрүнүн да кыскарышына алып келген. Салык кызматы жолдун жабылышынан эле ай сайын 40 млн. сом жоготкон.

Кыргызстандагы базарлар, соода жана кызмат көрсөтүү ишканалар биримдигинин төрагасы Сергей Пономарев Кытайдан келген жүк кескин кыскарганын белгилейт. Маселен, эки жыл мурун Кытайдан Кыргызстанга ай сайын 200 фура кире турган болсо, быйыл айына 50 фура араң кирүүдө. Бул валюталардын девальвациясы эле эмес, Орусия жана Казакстанга товар өткөрүүнүн татаалданышына байланыштуу да келип чыкты. "Албетте, канча товар аз кирсе, ошончо бажы төлөмү аз болот" деп белгиледи Пономарев.
Салык саясаты: бир кадам алга, эки кадам артка... (25.02.2014)

Быйылкы жылы бюджеттин кирешеси 93 млрд. 456 млн. сом деп бекитилген. Анын жарымы салык, калган бөлүгү бажы төлөмдөрүнөн чогултулат.
Чоң-Алай районунун Дароот-Коргон айылынын тургуну. 2011-жыл.
Чоң-Алай районунун Дароот-Коргон айылынын тургуну. 2011-жыл.

Геология жана минералдык ресурстар боюнча мамлекеттик агенттик кен байлыктарды иштетүүгө лицензияларды аукцион аркылуу сата баштады.

Жаңы өкмөт башчы муну алгылыктуу иш катары баалады. Аукцион аркылуу лицензия сатууда мамлекеттин, жергиликтүү калктын кызыкчылыгы, экологиялык талаптар эмне болууда?

Акыркы мезгилде Геология жана минералдык ресурстар боюнча агенттик орто жана чакан кендерде чалгындоо иштерин жүргүзүү үчүн лицензияларды аукцион аркылуу сата баштады. Алар негизинен 6 тоннага чейин алтыны бар кендер. Агенттиктин лицензия боюнча башкармалыгынын башчысы Руслан Курмушуевдин билдирүүсүнө караганда, Нарын, Жалал-Абад, Ошто аукциондор өткөрүлдү. 14-апрелде Баткен облусунда төрт көмүр кени боюнча аукцион өтөт.

Геология жана минералдык ресурстар боюнча агенттиктин башчысы Дүйшөнбек Зилалиевдин маалыматы боюнча, аукцион аркылуу беш лицензияны сатуудан 2 млн. 700 миң доллар түштү. Мурда ал лицензиялар 300 сомдон берилип жүргөн. Зилалиевдин айтымында, аукцион учурунда экологиялык талаптар сакталышы керектиги эскертилүүдө. Бирок экологиянын сакталышы боюнча конкреттүү талаптар кенди иштетүү боюнча долбоор түзүлгөндө коюлат.
Кумтөр алтын кени.
Кумтөр алтын кени.
Кендерди иштетүүгө каршы чыккан жергиликтүү тургундар экологияны сактоо менен кошо мамлекеттин, жергиликтүү калктын кызыкчылыгы жөнүндө да маселе көтөрүүдө. Бирок иштетилүү алдында турган кендерде мамлекеттин үлүшү канча деген суроо көп учурда жоопсуз калууда. Зилалиевдин айтымында, мындай маселе көтөрүүгө мыйзамдагы кемчилик да тоскоолдук кылууда:

- Тилекке каршы мыйзамда андай жол жок. Компания өзү каалап, өз эрки менен үлүштү мамлекетке бербесе, бизде башка жол жок. Себеби алар Бозумчак жана башка кендерди дагы башка компаниялардан сатып алган да. Анан биз үлүш жөнүндө маселе көтөрө турган болсок, анда алар сатып алгыла дейт. Эгерде бул иштейин деп калган чоң кен болсо.

"Ал эми жаңы кендерде мамлекеттин үлүшү боюнча маселе коюуга мүмкүнчүлүк бар. Тегене, Бел-Алма көмүр кендеринде мамлекеттин үлүшү болушу керек деген маселени карап жатабыз" деп кошумчалады Зилалиев.

Кыргызстанда бир катар тоо-кен комбинаттарын жетектеген Мамат Айбалаевдин айтымында, ар бир кенди аукционго койгондо анда экологиялык коопсуздук, мамлекеттин үлүшү кеминде 50% болушу керектиги жана кенди иштетүүгө тартылган кызматкерлердин 90% көбү жергиликтүү калктан болсун деген талаптар коюлушу керек. Андай талаптарсыз өткөрүлгөн аукциондор туура эмес:

- Мына ошондуктан ар бир кенди, ар бир сатылган кенди адистер карап туруп жыйынтык чыгарышы керек. Анан жөн эле сатып койгондо экологиясы бузулат... Кумтөрдөн көрүп жатпайбызбы кандай башаламандык болуп жатканын.

Жерүй кени.
Жерүй кени.
Айбалаевдин пикиринде, мамлекеттин үлүшү сөзсүз болууга тийиш. Анткени мамлекетте болгон нерсе элге да тиешелүү. Ошондой эле кендерди иштетүү боюнча ойлонулган мамлекеттик саясат болушу керек.

Азырынча Кыргызстанда кен иштетүүдө терс жагдай түзүлүп калды дейт Тоо-кенчилер бирикмесинин башчысы Орозбек Дүйшеев. Анын ою боюнча, аукциондор аркылуу кендерди сатуунун туура жагы да бар. Ал эми экологиялык талаптар кенди иштетүү боюнча долбоор түзүлгөндө адистер тарабынан коюлат. Кендерди иштетүү боюнча жер-жерлерде түзүлгөн анархиялык абал Кыргызстандын өнүгүшү үчүн салым кошпойт.

Ошентип, Геология жана минералдык ресурстар боюнча мамлекеттик агенттик чакан жана орто кендерди аукцион аркылуу сатууну колго алды. Бирок ал кен иштетүүдө элдин ишенимин жаратты деп айтууга эрте. Бул Шыралжын, Шамбесай алтын кендерин иштетүүгө жергиликтүү тургундардын кескин каршы чыгуусунан көрүнүп турат.
Шыралжын кенин ачууга каршы жол тосуу.
Таласта жол буугандар менен милиция кагылышты
please wait

No media source currently available

0:00 0:00:48 0:00

Дагы жүктөңүз

XS
SM
MD
LG