Экономика

Казакстан Батыштын Орусияга каршы санкцияларына "Евразия экономикалык биримдиги биргелишип жооп кайтарат" деген Кремлдин билдирүүсүн төгүндөдү. Бул тууралуу Казакстандын Тышкы иштер министрлигинин 5-июнда тараткан билдирүүсүндө айтылат. Анда ЕАЭБ экономикалык максаттагы уюм экенин эске салып, аны саясатташтырбоого чакырган.

Дагы караңыз

Кремлдин Бишкекке курал беришинин сыры

Батыштын санкцияларына ЕАЭБдин алкагында биргеликте жооп кайтаруу тууралуу Орусиянын тышкы иштер министрин орун басары Александр Панкин айтып чыккан. Ал 3-июнда Петербург эл аралык экономикалык форумунда сүйлөп жатып, "ЕАЭБге мүчө өлкөлөргө үчүнчү тараптын достукка жатпаган санкциялык аракеттерине жооп чаралар күн тартипке коюлган, ал каралууда жана дагы каралат",- деп маалымдаган.

Панкин бул саясий сезимтал маселе болгондуктан ачык талкууланбай турганын эскерткен.

Орусиянын маселени жабык кароо каалоосуна карабай расмий Нур-Султан бул теманы ачыкка чыгарды. Казакстандын Тышкы иштер министрлиги соңку билдирүүсүндө ЕАЭБди саясатташтырууга каршы экенин жарыялады.

"Санкцияларга бирге жооп кайтаруу, экономикалык басым чаралары же чет өлкөлөр менен алакага басым көрсөтүүнүн түрлөрү ЕАЭБдин күн тартибинде жок. Бул Казакстандын принципиалдуу жана туруктуу позициясы болуп саналат", деп жазылган билдирүүдө.

Орусиянын Батышка карата өз экономикалык өнөктөштөрү менен бирге жооп кайтаруу демилгеси Москванын Европа жана АКШ менен мамилеси абдан начарлаган учурга туш келди.

Буга чейин Кошмо Штаттары жана Европа Биримдиги Орусияга карата Крымды аннексиялап алышы, Украианын чыгышындагы жикчилдерге колдоо көрсөткөнү жана оппозициячыл саясатчы Алексей Навальныйдын ууландырып, камакка алынышына байланыштуу бир нече санкция киргизген.

Дагы караңыз

«Пандемия ЕАЭБдеги ажырымды күчөттү»

Мындан тышкары Батыш өлкөлөрү Беларустагы саясий окуялардан улам Александр Лукашенко баш болгон бийликке санкцияларды жарыялаган.

Эки апта мурун "Ryanair" компаниясына таандык учакты күч менен кондуруп, андагы оппозициячыл журналист Роман Протасевичти камакка алгандан кийин Батыш Минкске жаңы санцияларды киргизүүдө.

Казакстандык эксперт Досым Сатпаев дал ушундай кырдаалда Нур-Султан бөтөн экономикалык согушка кийлигишпей, өз убагында жооп кайтарганын белгилейт:

“Казакстандын улуттук экономикалык кызыкчылыктары бар. Ал эми Орусияныкы өз саясаты бар. Ошондуктан, биз максаттарыбызды бир ыраатка келтирип, макулдашууга кереги деле жок. Ал таптакыр эки ача да чыгышы мүмкүн. Буга байланыштуу Нур-Султан көп векторлуу экономикалык саясатын колдоп, аны алга сүрөөгө аракет кылышы керек".

Азырынча Казакстандан башка ЕАЭБге мүчө өлкөлөр Кремлдин соңку сунушу тууралуу комментарий бербей турат. Уюмга мүчө мамлекеттердин ичинен соңку саясий окуялардан улам Батыштын санкцияларына кабылган Беларус Москванын билдирүүсүн толугу менен колдошу мүмкүн.

Ал эми Бишкек менен Еревандын позициясы беймаалым. Постсоветтик өлкөлөрдүн ичинен парламентаризмге өтүүгө аракет кылып, бирок ички жана тышкы факторлордон улам Орусия менен жакын мамиле курууга аргасыз болгон бул эки мамлекет Москванын пикири менен эсептешүүгө аргасыз болуп келет.

Кыргызстандын парламентинин эл аралык иштер боюнча комитетинин төрага орун басары, депутат Абдывахап Нурбаев Нур-Султандын соңку билдирүүсүн туура экенин айтып, Кыргызстан да ушундай позицияны карманышы керектигин айтууда:

"Орусиянын башка өнөктөр менен бул маселени талкуулабай туруп эле айтканы туура эмес. Мындай маселе абдан катуу талкууланышы керек. Экинчиден, Кыргызстан бул ишке аралашканы туура эмес болот. Биз өз кызыкчылыбызды карап, позицияда турушубуз керек".

ЕАЭБге Орусия, Казакстан, Кыргызстан, Беларус жана Армения мүчө. Ал алгач бирдиктүү бажы биримдиги катары түзүлүп, кийин экономикалык уюмга айланган. Мүчө өлкөлөр жалпы бажы аймагын түзүүгө гана багытталган экономикалык максатты гана көздөгөн уюм катары сыпаттаганы менен адистер Орусиянын жетекчилиги саясатка айлантканын белгилешет.

Дагы караңыз

ЕАЭБдин келечеги күмөн экени көрүндү

ЕАЭБге байланыштуу нааразылыктар буга чейин деле айтылып келген. Айрыкча, уюмга мүчө өлкөлөрдүн ортосунда чек араларда көйгөй жаралганда эч бир чара көрбөгөнүнө сынга кабылган. Маселен, 2017-жылдын соңунда Казакстан чек арасынан Кыргызстандын жүк ташуучу унааларын өткөрбөй койгон учурда бул көйгөй талкууланган эле.

Парламентте түндүк-түштүк альтернативдүү жолунун курулушуна байланышкан ишти иликтөө үчүн депутаттык комиссия түзүлдү. Бул жолдун курулушу 850 миллион долларга бааланып, 2023-жылы бүтөрү пландалган. Бирок иштин жүрүшүндө тендер чыры жана бир катар алешемдикке жол берилген фактылар айтылып жүрөт.

Жогорку Кеңештин 3-июндагы жыйынында “Ата Мекен” фракциясынын түндүк-түштүк альтернативдүү жолунун курулушуна байланышкан маселени иликтөө боюнча убактылуу депутаттык комиссия түзүү жөнүндө сунушу талкуу жаратты.

Айрым депутаттар парламент жайкы каникулга кетер алдында жана 6-чакырылыштын мөөнөтү бүтүп жатканда комиссия түзүүнүн зарылчылыгы жок экенин, иш аягына чыкпай каларын айтышты.

Талаш-тартыш менен колдоо тапкан комиссиянын курамына депутаттар Саматбек Ибраев, Максатбек Эгембердиев, Марлен Маматалиев, Акыл Кемелов, Султанбек Анарбаев, Улугбек Садиков, Уланбек Исмаилов, Мейкинбек Абдалиев, Аманкул Токтомамбетов, Нурбек Мурашев, Бурул Аманова жана Шералы Абдылдаев кирди.

“Жол курулушундагы тендердин өткөрүлүшү тууралуу бизге бир топ кайрылуу келип түшкөн. Жолдун туурасы бир топ кыскарып, акча желип кеткени тууралуу фактылар бар. Комиссия ушуларды иликтеп чыгат. Транспорт министрлигинин ишин да карайбыз”, - деди депутат Марлен Маматалиев.

Кара жолдун курулушунда буга чейин коррупциялык схема болгону ашкереленген. 2019-жылы транспорт министринин ошол кездеги орун басары Азимкан Жусубалиев тендер өткөрүүдө чет элдик компаниянын кызыкчылыгын коргош үчүн 520 миң доллар пара талап кылып, анын 50 миң долларын алып жаткан деген негизде кармалган. Бишкектин Биринчи май райондук соту Жусубалиевди 14 жылга кескен.

Жусубалиев жол курууга байланыштуу тендердик комиссияны жетектеген.

Министрдин орун басары пара талап кылган деп айтылган италиялык “Тодини” компаниясынын ишин өкмөт 2020-жылдын декабрь айында бир тараптуу токтоткон.

Аталган компания түндүк-түштүк альтернативдүү жолунун Эпкин - Баш-Кууганды аймагындагы 69 чакырымын салыш үчүн 2018-жылы өкмөт менен 40 миллион 751 миң долларга үч жылга келишим түзгөн.

Дагы караңыз

Өкмөт жол салган ишканадан кол үздү

Италиялык компания жол курулушунун 12% аткарган. Былтыр кышында токтогон Жумгал районундагы бул тилкени курууга кайра тендер жарыяланары, иш жаз айлары менен кайра уланары айтылган.

Жумгал районунун тургуну Марат Оторбаев ансыз да тамтыгы чыккан жол казылган бойдон иш жылбай турганын маалымдады:

“Көпүрө салыш үчүн түз жолду бузуп, ар кайсы жерден айланма жол жасап коюшкан. Ошол бойдон турат. Чаңы асманга сапырылып жатат. Машинелерибиз талкаланып бүттү. Акимге кайрылсак тендер жарыялана электигин айтты”.

Транспорт жана коммуникациялар министрлигинин маалыматына ылайык, учурд кара жолдун 70% ашыгы бүтүп калды. Аны колдонууга берүү мөөнөтү 2023-жылга пландаштырылып жатат.

2014-жылы башталган, жалпы наркы 850 миллион долларлык долбоорго – Кытайдын "Эксимбанкы" жана Азия өнүктүрүү, Ислам өнүктүрүү банктары инвестор болгон.

Кытайдын China Road & Bridge Corporation корпорациясы жүргүзүп жаткан курулуш иштери үч фазага бөлүнгөн.

Транспорт жана коммуникациялар министрлигинин өкүлү Санжар Асаналиев аткарылган иштер тууралуу буларды билдирди:

“Пландалган эстакада көпүрө жана туннелдерди куруу иши кайрадан жанданат. Казарман-Жалал-Абад участкасына альтернативдүү жол салуунун алкагында 2,8 - 3,8 чакырымдык туннел курулуп жатат. 2020-жылы бул туннелдин курулушу уланып, үстүңкү жана ылдыйкы катмарына үч чакырымдык асфальт төшөө ишке ашкан. Арал-Казарман участогунда жалпы узундугу 1472 метрлик эки эстакада көпүрөсү курулуп жатат. 1076 метрлик көпүрө 70% салынып бүттү, 396 метрлик көпүрөнүн иши 90% аяктады”.

Дагы караңыз

Бишкектин жол курулушундагы жоболоң

Жол курулушу боюнча адис-эксперт Талант Садакбаев депутаттык комиссиянын курамына кесипкөй адистер кириши керек деп эсептейт:

“Тендерди өткөрүү ишин текшергенден сырткары, жолдун курулушунун сапатын да текшерүү керек. "Мындай кылып жатабыз" деп айтып койсо, ошондой экен деп кетип калбаш керек. Дыкат иликтөөнү талап кылат”.

Балыкчы–Кочкор–Чаек–Арал–Казарман–Жалал-Абад багытындагы 433 чакырымдык жол Кыргызстандын эгемен тарыхындагы эң ири долбоорлордун бири катары айтылып жүрөт. Анын 200 чакырымга жакыны жол такыр түшө элек тилкелерден өтүүдө.

2017-жылы Жогорку Кеңеште түндүк-түштүктү байланыштырган кошумча жолго экс-президент Алмазбек Атамбаевдин атын берүү сунушу айтылган. Бул демилгени экс-депутат Кубанычбек Жумалиев көтөргөн. Бирок аны айрым депутаттар аны “жагалдануу” аракети катары баалап, сындап чыгышкан.