Экономика

Бишкекте күн ысыгандан тарта таза суу көйгөйү курчуду. Өзгөчө шаардын жака-белиндеги Арча-Бешик, Ак-Ордо, Ак-Жар өңдүү жаңы конуштардын жашоочулары суу тартыштыгына нааразы болуп жатышат.

Мэрия муну суунун ысырап болушу жана климаттык шарт менен түшүндүрүүдө. Урбанисттер шаар өскөн сайын анын ресурсун көбөйтүү боюнча ырааттуу иштер жасалышы зарыл экенин белгилешет.

Күн сайын ичүүчү суунун тартыштыгы тууралуу ар кайсы конуштардын тургундары пикирлерин жазууда. Ак-Жар конушунун тургуну Жыргалбүбү Кадыралиева күн ысыгандан бери таза суу тартыштыгы күч алганын билдирди:

“Ак-Жарда жалпысынан 43 көчө бар, анын баш жактарында суу жакшы эле чыгып, аяк жагына жетпей калып жатат. Сууну адамдар бакчаларына ачып таштап салганы үчүн бизге жетпей калып жатат. Үч миңден ашык түтүндүн 1500үнө суу жетип атса, калган жарымына жетпей калып жатат. Түнкү саат 12-1лерде чыгып, таңкы 6:00гө чейин эле чыгып атат. Күн ысыгандан бери ушундай болуп атат. Жыл сайын эле ушундай болуп турат, бирок бул жолкусунда аябай эрте башталды. Бир-эки көчө ары жактан ташып келебиз же түн ичинде уктабай идиштерибизди толтурабыз. Азырынча ушинтип жашап атабыз, күн ысыкта аябай кыйналдык. Күйүп кетпеши үчүн кир жуугуч машина, аристондорду бүт сууруп койгонбуз. Мэрияга, “Бишкексууканалга” кат жазган болчубуз, менде СМСтер дагы сакталуу турат, бирок жооп жок”.

Ак-Ордо конушунун тургуну Лунара Бекиева үйүндө ичүүчү суу араң агып, айрым күндөрү таптакыр чыкпай калганына бир ай болгонун айтып берди:

“Кечинде алты жарымда жумуштан келсем бир тамчы суу чыкпай калыптыр. Түнкү 11ге чейин күттүм, бирок ошол бойдон суу келген жок. Кээде жуунганы кирип, башың самын бойдон калып калган учурлар болот. Айрым кошуналарыбыз помидор, бадыраң тигип, жер-жемиштерди сугарышат, анан албетте бизге суу жетпейт. Эсептегич коюш керек же башка бир чара көрбөсө болбой калды. Жай келе электе эле ушинтип жатабыз, аптапта эмне болобуз? Такыр эле суусуз калабыз го. Элдин баары нааразы болуп отурат”.

Дагы караңыз

Бишкекте таза суунун тарифи кымбаттайт

Суу маселеси бир эле Бишкек жана анын тегерегиндеги конуштарда эмес, Чүйдүн Сокулук районуна караган жерлерде да бар. Сокулуктун 105-контур деп аталган конушунда жашаган Тынардын үйү суу бөлүштүрүүчү жайдын жанында жайгашкан.

“Суу өчүп калганда, коңшу Кашка-Баш айылынан суу ташыйбыз. Мурдагы күнү ал жерде да суу жок болуп калды. Буга чейин сууну кезек-кезеги менен өчүрүп турабыз деп жарыялаган. Бирок жадыбал менен кое берген күндө деле суу толук жетпей калат. Эки күн суу жок отурдук. Беш баламдын кичүүсү экиде. Кичинекей балдар менен суу көп колдонулат. Идиш жууй албайбыз, же тамак жаса албайбыз, же сууга түшө албайбыз. Кыштын кычыраган күнүндө жарыкты өчүрүп, баасын көтөрүштү. Эми жайында сууну өчүрүп, суунун баасын көтөрүштү. Бизден ылдый Кашка-Баш, Ак-Ордо, Селекционныйда да дал ушул көйгөй”.

Ак-Ордо конушунун жарымы Бишкекке, жарымы Сокулук районуна карайт.
Жаңы конуштардын жашоочулары үчүн суу маселеси көп жылдан бери чечилбей келе жатканын айткандар да бар.

Маселени парламенттин 1-июнундагы сессиясында депутат Дастан Бекешев көтөрүп, өкмөттү аны чечүүгө чакырды.

“Бул маселеге Министрлер кабинети көңүл бурбаса, аны чечиш кыйын болуп калат. Мэриянын каражаты жок. Министрле кабинети бул көйгөйдү отурумга киргизип, талкууласа жакшы болмок. Форумда (ред. 31-майда “Суу – өнүгүү башаты” урааны менен Бишкете форум өткөн) бизде суу көп, суу аркылуу байып кетебиз деп айтылган. Бирок ичүүчү суу борбор калаабызда жок болуп жатканы, бул уят нерсе. Суунун тартыштыгына көп факторлор себеп: башаламандык курулуш, ирригицаялык система иштебей, сугатка ичүүчү суу пайдаланууда. Бул өтө көп тармактуу көйгөй”, - деди Бекешев.

Башкалаанын өзүндө да көп кабаттуу үйлөрдүн тургундары суу бат-баттан үзгүлтүккө учурап жатканын билдирип жатышат.

Бишкек шаарынын мэринин орун басары Жыргалбек Шамыралиев суу көйгөйүнүн себептерин түшүндүрүп берди.

“Мунун бардыгы эмнеден улам келип чыгып атат? Бул биздин климаттык маселеден да жаралууда. Анткени, күн кечкисин суугураак болуп, мөңгүлөрдүн эриши азыраак болгондуктан, жер алдындагы суулардын деңгээли ылдый түшүп кеткен. Мисалы, кээ бир артезиандык скважиналарда буга чейин 58 метрден суу алып келген болсок, алар учурда 78-80 метрге түшүп кеткени байкалууда. 20 метр – бул жети кабат үйдүн деңгээлине барабар. Анткени, дарыяларда, көлмөлөрдө суу жоктон улам да келип чыккан иш. Сууканалардагы суу белгиленген көлөмдөн аз болуп жатат. Мунун баары сууну ысырап колдонуудан келип чыгууда. Короо-жайларды сугаргандан улам, кээ бир жерге суу жетпей калып жатат. Мисалы, Арча-Бешик конушунда дагы убагында ашар жолу менен көп түтүктөр салынып калган. Алардын айрымдары иретсиз салынган, кээ бир жерде жүздүк, кээ бир жерде эки жүздүк түтүк менен кеткен. Ошол түтүктөрдөн чоң көлөмдөгү суу кеткендиктен, басым түшүп кетип, айрым көчөлөрдө суунун тартыштыгы жаралууда”.

Орто-Алыш сууканасы Лев Толстой көчөсүнүн өйдө жагындагы аймакты же шаардын 40% калкын суу менен камсыздайт. Калктын саны өскөн сайын анын да жүгү оорлоп, суу жеткирүү кыйындап барат. Вице-мэрдин айтымында, шаар бийлиги калкты ичүүчү суу менен камсыздоо боюнча эки багытта иш алып барууда. Биринчиси, Орто-Алыш сууканасындагы абоненттердин бир бөлүгүн Түштүк-Батыш сууканасына которуу иштери жүрүүдө. Ал эми экинчи багытта Башкарасуу сууканасынын жанынан кошумча жер тилкеси ачылып, жаңы скважиналар курулат. Ал скважиналар Арча-Бешик, Ак-Ордо өңдүү жаңы конуштарга суу берет.

Дагы караңыз

Бишкекте суунун тартыштыгынан 15 мончо, автоунаа жуучу жай жабылды

Бишкек мэриясынын маалымат кызматы кабарлагандай, калкты ичүүчү суу менен камсыздоо боюнча рейд жүрүп, борбордо сууну көп сарптаган 15 менчик мончо жана автоунаа жуучу жай убактылуу жабылды.

Вице-мэр Шамыралиев бир айдын ичинде шаардагы суу көйгөйүн чечип, кийинки жылы маселе чыкпагыдай аракет жүрүп жатканын билдирди:

“Азыр рейддерди уюштуруп, элге түшүндүрүү иштерин жүргүзүп, короо-жайды ичүүчү суу менен сугарууну жокко чыгарып жатабыз. Элге түшүндүрүү иштери жүргүзүлүп, короосун сугаргандарга айыптар салынып, ар бир үйгө мөөр басылып жатат. Шаар мэриясынын тескемеси чыгып, мончолор менен унаа жууган жайларга суу берүү убактылуу токтотулду. Азыр суунун басымы турукташтырылганча аларга суу берүү токтотулуп, убактылуу чектөөлөр менен иштейт. Азыркы күнү абал турукташып келе жатат. Биз 2-3 жумада кырдаал калыбына түшөрүн айтып жатабыз. Учурда ошол атайын көлмөлөргө суу көбүрөөк кирип жатат (500-600 литр/сек) жана жер алдындагы суунун көлөмү турукташты. Дагы бир жумада алардын деңгээли да көтөрүлө баштайт, көтөрүлгөн сайын насосторубуздун кубаттуулугу дагы жогорулайт”.

Бишкек шаардык кеңешинин чечими менен 1-июндан тартып таза сууга жана канализацияга болгон тариф кымбаттаган.

Документке ылайык, бир куб метр таза суу:

• шаар тургундары үчүн 8,1 сомдон 10,45 сомго;
• бюджеттик мекемелер үчүн 9,1 сомдон 12,95 сомго;
• башка керектөөчүлөр үчүн 13 сомдон 18,5 сомго кымбаттады.
• Ал эми канализацияга болгон тариф төмөнкүдөй:
• шаар тургундары үчүн 2,3 сомдон, 3,45 сомго;
• бюджеттик мекемелер үчүн 3 сомдон 4,5 сомго;
• башка керектөөчүлөр үчүн 6 сомдон 9 сомго көтөрүлдү.

Дагы караңыз

Акылбек Жапаров Кыргызстанды суу менен камсыздоого 1,2 млрд. доллар керектигин айтты

Урбанист Айгүл Насирдинова шаар калкынын керектөөсү өскөн сайын аны сапаттуу камсыздоо боюнча ырааттуу иштер аткарылышы зарыл экенин белгилейт.

“Биздин 2022-жылга чейинки Башкы планда божомолдор бар болчу. Жылына кишинин саны өскөн сайын ар бир шаардын энергиясы, суусу – ошонун баары ресурс да. Турак жай салышат, ресурстар азая баштайт, кошумча суу чыгарыш керек деп айтылган. Ал жөнүндө алдын ала эле белгилүү болчу. Биринчиден, үнөмдөөчү эсептегичтерди сөзсүз коюш керек, антпесе эл баары бир сууну үнөмдобөйт. Экинчиден, суу бөлүштүрүү деп коёт, кайсы жерде болбосун суу керек болот – курулуш жүрүп жатабы, же продукция өндүрүлүп жатабы, же башка иш-чаралар болуп жатабы – суунун чыгымы илгертен эле бар болчу. “Суу комплексин өнүктүрүү схемасы” деп өзүнчө схема жасалган. Канализациялык коллекторлор, сууканалар ж.б. Биринчи, үнөмдөө, мындан эч кайда кете албайсың, суу көп болбойт”.

Дагы караңыз

Ош: суу маселеси качан чечилет?

Расмий маалыматтарга ылайык, Бишкек шаарында калкты таза суу менен камсыздоочу 37 суукана жана 334 скважина иштейт. Бекитилген норма боюнча ар бир киши суткасына 170 литр суу колдонушу керек болсо, учурда ал 410 литрге жетүүдө же 2,5 эсеге жакын өскөн.

Таза суу маселеси Бишкектен тышкары Ош, Майлуу-Суу сыяктуу шаарларда, Кыргызстандагы жүздөгөн айылдарда курч бойдон.

"Европа Биримдиги-Борбор Азия" саммити Украинадагы согуштун, Москвага каршы салынган санкциялардын фонунда өтүп жатат. Айрым эксперттер ушу тапта аймактын мааниси артып жатканын, бирок адам укуктары соода, логистикалык долбоорлордун көлөкөсүндө калганын белгилешет.

Бул маселелердин айланасында биз Борбор Азия боюнча талдоочу Брюс Панниер жана Лондондогу Тышкы саясат борборунун изилдөөчүсү Франциско Олмосту сөзгө тарттык.

Франсиско Олмос мындай форматтагы биринчи саммит жети ай мурда эле уюштурулганын эске салып, жакында Борбор Азия лидерлери Москвага Жеңиш майрамынын урматына барганда орус президенти Путинге, көп узабай Кытайдын Сиан шаарында Си Цзинпинге жолугушканын белгиледи.

Чөлкөм лидерлери бир нече аптадан кийин эле Чолпон-Атада Еврошаркеттин жетекчилери менен кездешүүдө. Анын пикиринде, мунун бардыгы учурдагы геосаясий кырдаалда аймактын ролу артып баратканынан кабар берет:

- Албетте, Украинадагы согуштан улам Борбор Азия Еврошаркеттин көңүл чордонунда болууда. Чөлкөм ар кандай себептерден улам Брюсселдин салттуу, артыкчылыктуу багыттарынын бири болчу деп айтуудан алысмын. Менимче, эми жаңжалга байланыштуу абал өзгөрдү. Мисалы, Москвага салынган ошол эле санкцияларды, аларды аткаруу маселесин айтсак болот. Экинчиден, саясий жагдайларды да белгилей кетүү зарыл. Евробиримдик Борбор Азия мамлекеттеринин толугу менен Орусияга ооп кетишин каалабайт. Албетте, алардын өз тышкы саясаты бар, аны аныктоо үчүн Брюсселге таянышы керек деп айта албайбыз. Саясий деңгээлде чөлкөмгө көңүл бурулууда дегеним. Мындан тышкары, согуш таасир эткен айрым долбоорлорду да эстен чыгарбоо зарыл.

Дагы караңыз

Борбор Азия-Евробиримдик: геосаясий тиреш, санкциялар маалындагы саммит

Узак мөөнөттүү энергетикалык, логистикалык айрым долбоорлор буга чейин эле башталган. Согуш аларга көбүрөөк көңүл бурууга түртүп жатат. Чыгыш менен Батышты байланыштырган, Орусияны кыйгап өткөн логистикалык жолдорду алганда Борбор Азия чечүүчү ролду ойнойт.

Энергетика тармагын карасак, орус мунайы менен газын импорттоп келген шаркет башка булактарды табуу аракетин көрүүдө. Бул жагынан Борбор Азия маанилүү болушу мүмкүн. Скептикалык көз караштар айтылганы менен ошол эле Транскаспий кууруна кызыгуу жанданды. Же "Казакойл" компаниясы быйыл Каспий деңизи аркылуу Румынияга продукциясын жөнөтө баштаганын көрдүк. Көлөмү анча көп болбогону менен, шаркет мунай жана газдын альтернативдүү булактарына көңүл буруп келет. Жалпылап айтканда, Орусия Украинага ачкан согушка чейинки жылдарга караганда аймактын саясий, соода, энергетикалык, логистикалык мааниси Брюссель үчүн артып баратат.

Брюс Панниер Европа Биримдиги эки жылдай мурда Борбор Азия менен кызматташуусунун жаңы программасын жарыялаганын эске салды. Анын алкагында чөлкөмгө бөлүнгөн 2 миллиард евро негизинен жашыл энергетика тармагындагы долбоорлорго сарпталган.

- Еврошаркет Борбор Азияга узак мөөнөттүү, жергиликтүү элге пайда алып келген долбоорлорду сунуш кылып жатканын байкасак болот. Ошон үчүн күн же шамал энергиясы менен иштеген станцияларды же ушул өңдүү ишканаларды куруп жатат. Ал долбоорлор аяктагандан кийин ошол мамлекеттер шаркетке очойгон карыз болбойт. Орусия Украинага кол салгандан бери шаркет орус аймагынан өтпөгөн жаңы соода багыттарын табуу аракетин көрүп жатат. Кытай менен Европаны байланыштарган жолдун Борбор Азия жана Кавказ аркылуу өтүшүн каалайт. Бул багытта белгилүү бир иш жасалып жатат.

Мисалы, "Бир алкак-бир жол" демилгеси же Азия өнүктүрүү банкы мындан 20 жыл мурда иштеп чыккан Борбор Азиядагы Регионалдык экономикалык кызматташтык программасын атаса болот. Демек, инфраструктуранын бир бөлүгү бар, Еврошаркет аймакка ошол түйүндү кеңейтүүгө жардам берүүгө аракеттенүүдө. Мисалы, Кытай-Кыргызстан-Өзбекстан темир жолу анын бир бөлүгү болуп калмакчы. Муну менен жол жүрүүгө кеткен убакыт кыйла кыскарат. Бээжин анын үстүнөн азыр иштеп жатат. Евробиримдик андай долбоорду колдой алат деп ойлойм. Ошон үчүн Борбор Азия менен Европанын, аймак аркылуу Европа менен Кытай ортосундагы байланыштарды чыңдоого аракеттенүүдө.

- Чолпон-Ата шаарындагы саммит алдында беш укук коргоочу уюм Европа Кеңешинин төрагасы Шарль Мишелди аймактагы адам укуктарынын абалын талкуулоого чакырышты. Алар адам укуктарынын абалын жакшыртууну Еврошаркет менен мамилелерди бекемдөөнүн шарты катары талап кылууга үндөштү. Брюсель аймактагы адам укуктарынын абалына канчалык көңүл бурат, абалды жакшыртууга канчалык кызыгат?

Брюс Панниер: Абдан кызыгат. Албетте, муну калың эл алдында көп айтпайт. Мен мисалы, Евробиримдиктин Борбор Азиядагы акыркы эки атайын өкүлү менен жеке таанышмын. Алар адам укуктары темасын такай козгоп келгенин билем. Брюсселдин өкүлдөрү адам укуктарын урматтасаңар, эл башкаруу ыкмаңарга канааттанса, башкача айтканда алардын мүдөөлөрү эске алынууда деп билишсе, коом стабилдүүрөөк болот, исламчыл экстремизм өңдүү сырткы коркунучтарга туруштук бере алат деп белгилөөгө аракеттенишет. Айтор, адам укуктары маселеси дайыма козголуп келет.

Дагы караңыз

"Миронов аркылуу айттырышты". Бишкектин саясатына Кремлден реакция

Муну менен бирге шаркет Борбор Азия лидерлерине адам укуктарын сактоо алардын кызыкчылыгына дал келерин түшүндүрүүгө аракеттенет. Себеби, укуктар менен эркиндиктер урматталганда гана бийликтин кадыр-баркы өсөт. Албетте, Брюссель адам укуктары жаатындагы процесстер ушу тапта тескери жакка өнүгүп жатканынан кабардар. Бул көйгөй Евробиримдиктин артыкчылыктуу багыты деп айтуу кыйын. Жаңылыктардан баамдасаңар, көбүнчө соодага, башка байланыштарга көбүрөөк көңүл бурулгандай. Балким ушул чөйрө арткычылыктуу чыгаар? Бирок биримдиктин расмий адамдары борбор азиялык жетекчилер менен жолукканда адам укуктары темасы дайыма күн тартибинде болуп келет. Азыр, жаңы соода жолдорун табуу аракет көрүлүп жатканда, балким тынчсыздануу жараткан негизги маселе эмес.

Франсиско Олмос дагы буга үндөш пикири менен бөлүшөт. Анын айтымында, Еврошаркет ушу тапта көбүнчө жогоруда айтылган соодага, энергетикалык жана логистикалык долбоорлорго кызыгып турат:

- Мындан улам адам укуктары темасы Брюсселдин, ал жактагы расмий адамдардын көз жаздымында калганы таңкалычтуу эмес. Бул жалаң гана шаркеттин алкагында эмес, эки тараптуу мамилелерде, айталы француз президенти Макрон же немис канцлери Шольцтун Казакстан же Өзбекстан менен өз ара иш алып баруусунан да байкалат. Адам укуктарынын абалы козголбойт же жетиштүү талкууланбайт. Мунун себебин чечмелесек, менимче, бул маселеде катаң позиция ээлесе, региондун өлкөлөрү ого бетер Москва же Бээжинге ыкташат, алардын кучагына түртөбүз дешет, эмне дегенде ал эки мамлекет адам укуктарынын абалына таптакыр кызыкпайт. Демек, шаркет прагматикалык көз караштан алып караганда, азыркы жана болочоктогу маанилүү өнөктөштүктү ойлоп жатат.

- Батыш өлкөлөрү, анын ичинде Европа Биримдиги Борбор Азия мамлекеттерине Москвага санкцияларды кыйгап өтүүгө жардам берүүнүн кесепеттерин эскертип келатат. Санкция маселесине келгенде Еврошаркет олуттуу кадамдарга барышы мүмкүнбү?

Брюс Панниер: Бул жаатта Борбор Азия кысымга туш болуп жатканы айдан ачык. Менимче, бул жерде маалымат каражаттарына көз каранды жагдайлар бар. Алар санкцияларды кыйгап өтүү учурларынын бетин ачып, андай иштер жоопсуз калбайт деп көргөзө алат. Борбор Азиядагы мамлекеттик аткаминерлердин көбүнүн ири бизнес менен байланышы бар экенин жакшы билебиз.

Санкцияларды буйтап өтүп көп акча тапса болот, менимче бул тенденцияны токтотуу оор. Орусия санкция салынган компьютер чиптерин, башка товарларды алууга жан үрөп жатат. Менимче, Москва бул үчүн адаттагыдан көбүрөөк акча сунуш кылууда. Бизнесмен же экспорт бизнесине ээлик кылган мамлекеттик кызматкер болсоң, көбүрөөк кирешеден кол жууп калгың келбейт да, туурабы?

Дагы караңыз

"Чет элдик өкүл" жөнүндө мыйзам билимдүүлөрдү өлкөдөн качырат"

Өкмөттөр же жеке адамдар болобу, өз кызыкчылыгында иш алып барары анык. Демек буга чекит коюу кыйын болмокчу. Андай көмүскө иштердин бетин ачуу зарыл, мунун арты кандай кооптуу нерселерге алып келиши ыктымал деген маселе пайда болууда. Менимче, Орусия бул согушта утулат, андыктан санкцияларды бузуу же сактоо маселеси актуалдуу болбой калат деген ойду кармангандар көп. Бирок буга бир аз эрте, себеби уруш уланууда. Андай болсо да, Батышта көптөгөн адамдар Москва жеңилгенде маселе өзүнөн өзү чечилет, жок болот деп ойлошот. Борбор Азияга жазалоочу чараларды аткаргыла деген кысым жасалганы менен, ошол эле маалда бир нече жылдан кийин бул маанилүү маселе болбой калат деген үмүт бардай.