Күн сууктап, көмүр сезону башталганы шахталарга түшүп каражат табам деген жергиликтүү тургундардын аракети күчөйт. Бирок, жыл сайын шахталарда киши өмүрүн алган окуялар катталып жүрөт.

Өткөн дем алыш күндөрү Баткендеги эки шахтада иске ууланган кырсыктар катталып, алты киши өмүр менен кош айтышты.

Сүлүктү шаарынын аймагында расмий жумуш алып барган “Абдрахманов” көмүр шахтасында иштеп жүргөн үч адам 5-октябрда иске ууланып, ошол жерде көз жумду. Дагы эки киши ооруканага түшкөн.

Ал эми 6-октябрь күнү, Кадамжай районунунда мурда жабылган шахтаны өз алдынча ачып алып, иштеп жаткандардын арасынан дагы үч киши газга ууланып каза болду. Сүлүктүдөгү уруксат алып мыйзамдуу иштеген шахтада коопсуздук чаралары жеткиликтүү болгон эмес деген маалымат айтылды.

Бул жерге жакынкы 10 күн аралыгында коопсуздук чараларын текшерүү үчүн атайын адистер бармай болуп, алдын ала билдирүү да жөнөтүлгөн. Сүлүктү шаарынын тургундары, үч бир тууган шахтада иштеп жатып, жер астына шаймандарды текшерүү үчүн түшкөн учурда иске ууланып калган. Алар ошол жерде жан берген.

"Кокустук үчүн ким жооптуу атайын текшерүү жүрүп жатат, каза болгондордун үй-бүлөсүнө кенемте төлөө маселеси да каралып жатат", - дейт шаардын вице-мэри Баабек Ташов:

- Шахта жетекчилиги менен сүйлөшүп маселени талкууладык. Каза болгондордун үй-бүлөсүнө жардамдарды берип баштадык. Аларды колдоого алабыз. Бул шахта мыйзамдуу иштеп жаткан. Эми коопсуздук эрежеси сакталбай калгандан улам ушундай кокустук болуп кетти. Бул боюнча тийиштүү маселе каралып жатат. Комиссия иштейт дагы бул багытта.

Облус аймагында жыл сайын эле мыйзамсыз иштеген шахталарда кырсыктар катталып, алдын алуу чараларын жүргүзүү чоң талкууну жаратып келет. Шахталардагы коопсуздук чаралары, аларды көзөмөлдөп кемчиликтерди жоюу милдети Экологиялык жана техникалык коопсуздук боюнча мамлекеттик инспекцияга жүктөлгөн. Бирок жергиликтүү бийлик бул жаатта координациялык милдетин жетиштүү аткара албай жаткандай. Күз келгени атайын облус жетекчисинин буйругу чыгып, “түрдүү кырсыктар катталышына жол бербегиле” деп жер-жерлерге тапшырма берилген. Облус башчысынын орун басары Кеңеш Салихов:

- Кышка даярдык көрүү, мыйзамсыз шахталарды текшерүү боюнча облус башчысынын буйругу чыккан. Аны аткаруу боюнча райондорго, шаарларга тапшырмалар берилген. Эми өз алдынча жашынып, мыйзамсыз шахталарга түшүп жаткандарды токтотуу кыйын болуп жатат. Тийиштүү чаралар көрүлгөнү менен тилекке каршы ушундай болуп калып жатат, - деди.

Өкмөттөн, облустан мыйзамсыз шахталарды жабуу, коопсуздук чараларын көрүү үчүн атайын тапшырмалар, буйруктар жергиликтүү бийликке жүктөлөт. Аны аткарууда жергиликтүү бийлик да алсыздык кылып жаткандай. Жабылган шахталарды дайыма көзөмөлдөп турууга мүмүкүнчүлүктөрү жетпейт.

"Кээде эл оозунда “апачи” деп аталып калган мыйзамсыз көмүр казгандар каршылык көрсөткөн учурлары да боло калат", - дейт Кадамжай район акиминин орун басары Абдыманап Жакбаров.

- Биз бул аймактагы мурда жабылган шахталарды текшерип, ал жерде иштеп жаткандарга ишти токтотуу боюнча эскертүүлөрдү бергенбиз. “Апачилердин” ишин токтотуу аракетибизге алар каршы чыгып митинг да кылышкан. Иштеп жаткандарды эскертип 65 адамдын тил катын да алганбыз. Ордуна башкасы келип иштей беришет экен да. Анан да бул жер биздин аймак болгону менен башка райондон, шаардан келип иштетип жатышат. Ал жер негизи көзөмөлүбүздө эле турат. Координациялык кеңешме өткөрүп жатабыз.

Шахталардагы коопсуздук жаатындагы маселесин текшерип, жөнгө сала турган Экологиялык жана техникалык коопсуздук боюнча мамлекеттик инспекциясынын да колу-жолу байлануудай шарт жаралып калган. Атайын бекитилген эрежеге ылайык, көмүр шахталарын инспекция бир жылда бир жолу гана текшере алат. "Аны да алдын ала он күн мурда кабар айтып, биз баратабыз", - деген билдирүү жөнөтүп анан барабыз дейт мекеменин облустагы өкүлү Бердимурат Жалилов:

- Бул окуя катталган Сүлүктүдөгү шахта уруксат алып эле иштеп жатыптыр. Бирок биздин кароодон ушул октябрь айында өтмөк. Алдын ала билдирүүнү жөнөткөнбүз. Жакынкы күндөрү текшерилмек. Анан биз ар бир шахтаны Экономика министрлиги менен макулдашып, бир жылда бир жолу гана коопсуздугун текшере алабыз да. Андан кийин кандай шарт менен иштешет, кийинки жылы гана кароодон өткөрөбүз.

Жергиликтүү бийлик менен тиешелүү кызматтар канчалык аракет кылбасын киши өмүрүн алган мыйзамсыз көмүр казуу иши токтобой келет. Өз өмүрүн тобокелге салып жер астына түшүп жаткандар болсо жумушсуздуктан, нан табуунун айласынан улам ушул жумушка барып жатканын айтышат. Акыркы жылдары көмүр шахталарында коопсуздук чарасы сакталбагандан улам киши өмүрү кыйылган учурлар токтобой келет.

Азаттыктын» материалдарына пикир калтырууда төмөнкү эрежелерди так сактоону өтүнөбүз: адамдын беделине шек келтирген, келекелеген, кордогон, коркутуп-үркүткөн, басмырлаган жана жек көрүүнү козуткан пикирлерди жазууга болбойт. Эрежени сактабай жазылган пикирлер жарыяланбайт.

Бул маалыматты “Азаттыктын” Баткендеги кабарчысына Өзгөчө кырдаалдар министрлигинин аймактагы башкармалыгынын кызматкерлери билдиришти.

Кызыл-Кыядагы окуя 6-октябрда түштөн кийин болду. Кырсык үч адамдын өмүрүн алганы кабарланды. Бирок кырсыктын башка жагдайлары азырынча белгисиз. Газга ууланып мерт болгондордун тек-жайы такталды. 42, 32 жана 21 жаштагы жарандардын бири кызылкыялык, экөө ноокаттык болуп чыкты.

Ал эми Сүлүктү шаарындагы шахтадагы каргаша 5-октябрда болгон. Көмүр казылган жайдан чыккан газга ууланган беш адамдын үчөө мерт болгонун дарыгерлер тастыкташты.

Сүлүктү шаарындагы каргашада көз жумгандар 44, 43 жана 40 жаштагы жергиликтүү тургундар экени маалым болду. Алар «Абдукахар-Кен» жоопкерчилиги чектелген коомунун көмүр шахтасында иштеп жатышкан учурда газга ууланып калышкан. Булардан башка дагы эки адам жабыркаган, алар ооруканада, абалы канааттандырарлык. (ErN)

«Азаттыктын» материалдарына пикир калтырууда төмөнкү эрежелерди так сактоону өтүнөбүз: адамдын беделине шек келтирген, келекелеген, кордогон, коркутуп-үркүткөн, басмырлаган жана жек көрүүнү козуткан пикирлерди жазууга болбойт. Эрежени сактабай жазылган пикирлер жарыяланбайт.

Облустагы тийиштүү мекемелер атайын комиссия түзүп, окуяны иликтей баштады.

3-октябрда кечке маал «Нарын суу канал» ишканасынын эки жумушчусу Райымбеков көчөсүндөгү жарылган суу түтүгүн оңдоп жатып кырсыкка кабылган.

Алар туурасы эки метрдей казылган аңдын ичинде иштеп жатканда, капталдан топурак көчүп басып калган.

Жумушчулардын бири ошол жерден жан бергенин Нарын шаардык куткаруу кызматынын башчысы Талант Асымкулов билдирди:

- Биз барганда эки адамды топурак басып калыптыр. Биздин өздүк курам аларды алып чыгып, бирин "Тез жардам" кызматына өткөрүп берген. Экинчиси тилекке каршы каза болуп калган экен.

Дагы караңыз

Нарын: чуңкурдан тооруган өлүм

Каза болгон 29 жаштагы Айдарбек Авазбековдун ​Нарын шаарында сантехник болуп иштеп жатканына үч жылдай болуп калды.

- Көртириликтин айынан Нарында иштеп жаткан. Мындай болуп кетерин билген жок да. Болбосо айылда эле калбайт беле, - деди маркумдун айылдашы Эркин Орозоев.

Айдарбек Нарын районунун Кайыңды айылында туулган. Ата-энеден эрте ажыраган жигит өзү да жашоодон эрте кетти. Артында үч баласы жетим калды.

Окуяны иликтөө үчүн азыр Нарын облусундагы тийиштүү мекемелердин өкүлдөрүнөн турган атайын комиссия түзүлдү. Эми алар фактынын негизинде Нарын суу канал ишканасындагы коопсуздук эрежелерин текшерет.

Иликтөөнүн жыйынтыгы менен каза болгон жумушчунун үй-бүлөсүнө кенемте берүү жагдайы каралат.

Дагы караңыз

Жылуулук менен суудан өксүгөн Нарын

Ал эми ишкананын башкы инженери Ашырбек Мамбеков мекемеде жумушчулардын коопсуздугу үчүн бардык чаралар көрүлөрүн айтып, болуп өткөн окуяны кырсык деп атады.

- Техникалык коопсуздук сакталганбы же жокпу аны комиссия иликтеп чыгат. Бирок ишкана тууралуу айтсам, "Суу каналда" керектүү жабдыктар жетиштүү. Жумушчулар 100% камсыз болгон.

Нарын шаарындагы жер астындагы түтүктөр союз маалында салынган.

2018-жылдан тарта суммасы 25 миллион еврону түзгөн Европа реконструкциялоо жана ɵнүктүрүү банкынын “Нарын шаарын суу менен жабдуу жана канализация тутумдарын реабилитациялоо” долбоорунун алкагында эскирген суу түтүктөрүн алмаштыруу иши жүрүп жатат.

Суу түтүктөрү алмаштырылып жаткан жолдун узундугу 2,5 чакырымга жакын.

Бирок долбоорго кырсык катталган аймак кирбей калган. Түтүктөр эски болгондуктан бир айдан он чакты жолу бузулуп, элди убайымга салып келет.

- Суу түтүктөрү өткөн кылымдын 1984-85-жылдары салынган. Чирип калды. Кээ бир түтүктөрдүн башына жыгач уруп коюшкан. Буларды эбак алмаштыруу керек эле. Өкмөт каякты карап жатканын билбейм, - деди райондун жашоочусу Турсунбек Коңурбаев.

Embed share

Айлыгы арзыбага​н мээнет

Embed share

The code has been copied to your clipboard.

---

width px height px

---

The URL has been copied to your clipboard

No media source currently available

0:00 0:03:15 0:00

Түз линк

• 270p | 9,3MB
• 360p | 16,1MB
• 720p | 35,2MB

Мындан үч жыл мурда, тагыраагы 2016-жылдан июнь айында аталган ишкананын үч жумушчусу канализация түтүгүн тазалоо үчүн түшкөндө ууланып каза болушкан.

Алардын жанындагы эки кызматкер ооруканага оор абалда түшүп, дарыланып чыккан.

Ошол кездеги айтылган маалыматтар боюнча, кайгылуу окуяга түтүк жарылганда чыккан биогаз себеп болгон.

Суу канал ишканасы маркумдардын жакындарына 9 миллион сом кенемте төлөп беришкен.

"Азаттыктын" материалдарына пикир калтырууда төмөнкү эрежелерди так сактоону өтүнөбүз: адамдын беделине шек келтирген, келекелеген, кордогон, коркутуп-үркүткөн, басмырлаган жана жек көрүүнү козуткан пикирлерди жазууга болбойт. Эрежени сактабай жазылган пикирлер жарыяланбайт.

Даттанууга карыянын пенсиясын ссуда үчүн кармоо тууралуу соттун былтыр чыгарган чечими себеп болгон. 21 жыл мурдагы селде жабыркагандардын жоон тобу учурунда алган ссудаларын өкмөткө пенсияларынын эсебинен кайтарып берип жатат.

Сузак айылынын тургуну Алымжан Файзуллаев 1998-жылы алган мамлекеттик ссудасын өкмөткө былтыркы жылдын май айынан тартып пенсиянын эсебинен төлөп келатат. Анын 7978 сом пенсиясынын жарымын ссуда үчүн карызына төлөп берүүгө милдеттендирген чечимди Сузак райондук соту былтыр чыгарган.

Алымжан Файзуллаевдин кесиби агроном. Ал айыл чарба тармагында 48 жыл эмгектенген. Ошондуктан ал карызды пенсиянын эсебинен өндүрүү мыйзамга каршы келет деп эсептеп, «карыганда мамлекет пенсиямды да мыйзамсыз тартып алып жатат» деп кейиди:

«Пенсияны кармап калууга эч ким уруксат бербейт. Мыйзамда карызды өндүрүү айлык-маяна жана башка булактар аркылуу болору көрсөтүлгөн. Ал кошумча шыктандыруучу маяна же мүлктү ижарага берүүдөн түшкөн пайда. Менде маяна да, ижара акы да жок. Эч нерсе таба албай, менин пенсияма асылып, ошонун жарымын кармап жатышат».

Дагы караңыз

Көчкүдөн коркпогондордун иши сотко өттү

Сузак райондук сотунун чечимине нааразы болгон Файзуллаев Бишкектеги Сот аткаруучулар департаментине кайрылып, майнап чыгара албаганда президентке да кат жазганын айтты:

​«Ушул жылдын 21-февралында президент Сооронбай Жээнбековдун Сузак районунун тургундары менен болгон жолугушуусунда ушул багыттагы катымды мен президентке бергем. Ал боюнча мага жооп келген жок. 3 айдан кийин өкмөттүн облустагы өкүлүнүн аппаратына жөнөткөн экен, алар чакырып сурап коюшту. Маселе ошол бойдон калды. Кайрылууда жарлыктар туура эмес чыгарылганын, өкмөт өз токтомдорун аткарбай, Жогорку Кеңеш кабыл алган токтомдорун көзөмөлдөбөй жатканын жаздым. Анткени Жарандык кодекске ылайык доо коюу мөөнөтү 3 жыл деп белгиленген. Карызды өндүрүү иши башталган 2001-жылдан кийин доо коюу мөөнөтү 11 жылга эскирген соң сотко берип жатпайбы? Улуттук банкка караштуу фонд менен түзүлгөн келишимди, Архитектура жана курулуш боюнча мамлекеттик агенттиктин «Турак жай - социалдык өнүгүүнү насыялоо фонду» жаңылабай туруп эски документ менен сотко берип жатпайбы? 2014-жылы өкмөттүн токтому менен карыздарды төлөө мөөнөтү 5 жылга узартылган. Булардын баарына сот көңүл бөлбөй туруп, менин үстүмдөн коюлган доону 2014-жылы канааттандырып берди. Ушул мыйзамсыз чечимдер боюнча азыркыга чейин калыстык таба албай келе жатам».

1998-жылдын майында нөшөрлөгөн жаандан кийин Көк-Арт дарыясынын дамбасын суу алып кетип, 12 миң калкы бар Сузак айылын сел каптаган. Суу ташкынынан келтирилген чыгымдарды компенсациялоо максатында ошол эле жылы өкмөттүн токтому менен Сузакта «Турак жай - социалдык өнүгүүнү насыялоо фонду» уюштурулуп, Улуттук банктын карамагына берилет. Фонд аркылуу ошол жылы Сузакта жабыркаган 871 үй-бүлөгө 44,2 млн. сомдук аз пайыздуу ссуда иретинде мамлекеттик насыя берилген. Айыл тургуну Алымжан Файзуллаев жабырлануучулардын катарында 102 миң сом кайтарымдуу ссуда алып, бирок убагында кайтара албай калган. Ошондон бери карыя өзү өңдүү ссудаларын төлөй албагандардын катарында сотко кайрылып, бирок майнап чыгара албай келатат.

«Турмуш шартка байланыштуу мен сыяктуу бир топ жабыралануучулар кайтара албай калышты, - дейт ал. - Келишим боюнча насыяны бизге жылдык 4% менен 10-13 жылга бериптир. Эсептей келсек 48% айланып калат экен. Анан 2001-жылы бир тобубуз чогулуп Жогорку Кеңешке насыяларды кечип берүү боюнча кайрылдык. Ошол учурдагы Эл Өкүлдөр Жыйыны «Сузак айылынын тургундары алган ссудаларды жоюу жана насыянын пайыздык бирдигин өзгөртүү жагы каралсын» деп өкмөткө токтом кабыл алып берген. Бирок өкмөт улам алмашып отуруп, ал токтом аткарылган жок. 2014-жылы гана Улуттук банк пайыздарды кечип, негизги сумманы калтырып койду».

Сузактыктар насыя иретинде алган ссуданы кайтаруу 2001-жылдан башталып, 2014-жылы аяктамак. Бирок тургундардын суранычы менен аны төлөөнүн мөөнөтү 2018-жылга чейин узартылган. Сузактагы «Турак жай - социалдык өнүгүүнү насыялоо фонду» карызды өз убагында кайтарбаган 466 адамды сотко берген. Фонддун мурунку эсепчиси жана адиси Зияда Эргешова бардык адамдар мамлекеттик карызды кайтарууга милдеттүү экенин эске салды:

​«Акыркы маалыматтар боюнча элден 42 млн. 600 миң сомдон ашык акча чогултулду. Мурда пайызы менен берип жаткандар кечирилип, негизги суммасына кошулуп эсептелди. Ошентип азыркы учурда мамлекеттик ссуданы толук төлөбөгөн 66 гана адам калды. Файзуллаев Алимжан деген карыя «карызды төлөбөйбүз» деп башкаларды да үгүттөп, өкмөткө, парламентке чейин арызданып кайрылган. Карыз алган адам өз убагында кайтарышы керек болчу. Аргасыздан анан биз сотко берип, бир жылдан бери пенсиясы аркылуу төлөтүп жатабыз. Мурун түшүнбөгөн адамдар азыр эми карыздарынан толук кутулууга ниеттенип жатышат. Сот аткаруучулар кээ бирлеринин күзгү түшүмүн күтүп, айрымдарынын пенсияларынан кармап жатышат».

Алимжан Файзуллаев 2014-жылдан бери сотко, бардык бийлик бутактарына тынымсыз кайрылып, бирок карызын жойдуруу аракетинен майнап чыгара албай келатат. Маселен, президентке жана анын аппаратына эле 14 жолу кайрылганын эскерди:

«Ушунча жолу кат жаздым, бирине да реакция болгон жок. Аппаратта иштегендер «сотторго кийлигише албайбыз, башка жакка кайрылууга укуктуусуз» деп эле жооп беришет. Акыры быйыл июнь айында президенттик аппаратка жазган катыма «Башкы прокуратурага жөнөттүк, текшерилген соң жообун айтабыз» деп жооп келиптир. Мурда эле президент өз укугунан пайдаланып прокуратурага тапшырса болмок. Эгер мындан да жарытылуу жооп болбосо Эл аралык сотко чейин барам. Анткени мен Конституцияда белгиленген укугумду пайдаланып жатам. Өкмөт табигый кырсыктан жапа чеккен ар бир адамга компенсация берүүгө милдеттүү».

Дагы караңыз

Бийликти сынаган кырсыктар

Учурда Файзуллаев сыяктуу 12 пенсионер пенсиясынын, бирөө маянасынын эсебинен ссудаларын төлөп жатат. 5 адам каза болгондуктан насыялары кайтарылган эмес. Калган 15 адамдын насыясын кайтаруу боюнча сот аткаруучулар үйлөрүндө иштеп жатышат.

1998-жылдын май айында болгон Сузактагы табигый кырсыктан 1200 адам жабыркаган.

Убагында аларга ссуда берген Улуттук банктын карамагындагы «Турак жай - социалдык өнүгүүнү насыялоо фонду» 2002-жылы президенттин жарлыгына ылайык Архитектура жана курулуш боюнча мамлекеттик агенттиктин Жарандык турак жай курулуш башкармасынын карамагына берилген. 2018-жылдын октябрь айында ал фонд жоюлуп, азыр анын ишмердүүлүгүн Финансы министрлигине караштуу Бюджеттик насыяларды башкаруу боюнча мамлекеттик агенттик жүргүзүп жатат.

«Азаттыктын» материалдарына пикир калтырууда төмөнкү эрежелерди так сактоону өтүнөбүз: адамдын беделине шек келтирген, келекелеген, кордогон, коркутуп-үркүткөн, басмырлаган жана жек көрүүнү козуткан пикирлерди жазууга болбойт. Эрежени сактабай жазылган пикирлер жарыяланбайт.

Ишти Ысык-Көл облустук ички иштер башкармалыгы карап жатат. Бирок тергөө жөнүндө маалыматтардын купуя сакталышы жана депутаттын комментарий берүүдөн баш тартышы ар кандай түкшүмөл ойлорду жаратууда.

7-июлда Ысык-Көлдүн Бактуу-Долоноту айылындагы аварияда көз жумган жигиттердин кай биринин жакындары милицияга тосмо арыз жазганы ачык айтылбай турганын облустук ички иштер башкармалыгынын басма сөз катчысы Сталбек Усубакунов билдирди:

«Тергөө уланып жатат. Экспертизанын жыйынтыгы чыга элек. Жыйынтыгына жараша айып угузулат».

Кырсыкта курдаш достор Нурсултан Бекболотов (айдоочу), Нурсултан Данияр Уулу, Бек Бакытбек уулу жана Бексултан Кудайбердиев каза тапкан. Алар Кыргызстандын ар кайсы аймактарында жашаган достор болушкан.

Дагы караңыз

«Коопсуз шаар» 170 миллион сом чогултту

Нурсултан Данияр уулунун атасы Данияр Кулматов тергөөдөн кабардар экенин, Бексултан Кудайбердиевдин жакындары тосмо арыз жазып берүү ниетин мурда эле билдиришкенин айтты. Бирок Кудайбердиевдин туугандарынан муну тастыктаганга азырынча мүмкүн боло элек.

Нурсултан Бекболотовдун жакындары маркумдун зыйнатына байланыштуу тергөөнүн жүрүшүнөн кабарсыз экенин билдиришти.

«Тосмо арыз жазылганы жөнүндө Интернеттен окудук. Ким жазганы бизге да кызык болуп турат. Эч ким маалымат бере элек. Мыйзам бар, териштирүү мыйзам чегинде жүрүшүн, күнөөлүүлөр аныкталышын талап кылабыз», - деди маркум Бек Бакытбек уулунун Бишкектеги таежеси Майрам Жаңыбаева.

Милициянын маалыматына ылайык, ал күнү BMW Х7 Каракол тарапты көздөй баратып, каршы тилкеге чыга калган «Lexus» менен кагышкан. «Lexus» автоунаасында бараткандар каза табышкан.

BMW Х7 машинесинде да төрт киши болгон, алардын бири Бишкек шаардык кеңешиндеги «Республика - Ата Журт» фракциясынын депутаты Темирлан Токобеков. Рулда анын таанышы отурган. Алар да жабыркап, ооруканага жатып чыгышкан.

Маркумдардын туугандары «Азаттык» радиосуна кайрылып, кылмышты жашыруу, видеолорду өчүрүү аракети көрүлүп жатканын айтып, даттанышкан. Бирок Токобековдун жакындары бул маалыматтарды четке кагышкан.

«Азаттык» Темирлан Токобеков менен байланыша алган жок. Ал мүчө болгон фракциянын катчылыгы депутат жайкы эс алууда экенин, кайрылуу ага жеткирилерин билдирди.

25 жаштагы Темирлан Токобеков - Жогорку Кеңештин депутаты Алиярбек Абжалиевдин уулу. Абжалиев бул маселени саясатташтырбоону суранды. Кырсыкта депутат бараткан автоунаа эмес, берки машине каршы тилкеге чыгып кеткени айтылганы менен Токобаевдин комментарий бербей жүргөнү коомдо ар кандай түкшүмөл ойлорду жаратууда.

«Жол коопсуздугу» уюмунун жетекчиси Чынара Касмамбетова бул жагдай депутаттын өзүнүн дарегине күмөн саноолорду күчөтүп жатканын билдирди:

«Маалымат ачык айтылбаган жерде бүдөмүк ойлор пайда боло берет. Бизде «депутат тараптан күнөө кеткен го» деген пикир жаралат. Бизде калыптанып калган бир система бар – маалыматты жашыруу, бурмалоо кырсык болгон жерге тергөөчүлөр келери менен эле башталат. Анык маалымат сотко чейин жетпеши да мүмкүн».

Касмамбетова аткаминерлер катышкан жол кырсыктарына байланыштуу тергөө иштери коомго жарыяланбай, басты-басты болуп кеткен окуялар да кадыресе көрүнүш экенин кошумчалап, кандай гана авария болбосун фактынын негизинде терең иликтениши зарыл экенин белгиледи.

Ал эми Кыргызстандык айдоочулар уюмунун төрагасынын орун басары Дүйшөналы Токтакунов мындай учурларда милицияга тосмо арыз берип, тергөөнү токтотуу туура чечим болорун айтып жатат:

«Бул кокустук. Эч ким атайылап бирөөнүн машинеси менен сүзүшүп, киши өлтүрөйүн дебейт. Мындай учурда кечиримдүү болуу туура. Ал эми атайылап авария кылгандар жазасын алышы керек».​

Токтакунов айдоочулардын этиятсыздыгын да сындап, бирок жолдордо карама-каршы тилкеге чыгууга бөгөт койгон тосмолордун, жол сызыктарынын жетишсиздиги да кырсыктарга себеп болуп жатканын кошумчалады.

Расмий маалыматка ылайык, 2018-жылы Кыргызстанда 5 995 жол кырсыгы болуп, 716 адам көз жумган, 9 160 киши ар кандай жараат алган. Жол коопсуздугун камсыздоо башкармалыгы бул бир жыл мурдагыга салыштырмалуу дээрлик алты пайызга аз экенин билдирген.

Жол кырсыктарынын 30 пайызына ылдамдыкты ашыруу, 28 пайызына каршы тилкеде эреже бузуу жана 10 пайызына туура эмес жерден каршы тилкеге чыгып кетүү себеп болот. Ал эми мастык менен эреже бузгандар 7 пайызды түзөт.

«Азаттыктын» материалдарына пикир калтырууда төмөнкү эрежелерди так сактоону өтүнөбүз: адамдын беделине шек келтирген, келекелеген, кордогон, коркутуп-үркүткөн, басмырлаган жана жек көрүүнү козуткан пикирлерди жазууга болбойт. Эрежени сактабай жазылган пикирлер жарыяланбайт.

«Академия-Лидер» клубу Кыргызстандын премьер-лигасынын кезектеги айлампасында Ошто «Алай» клубу менен 21-августта беттешип, ошол түнү эле жолго чыгып, кайра Бишкекке келе жаткан.

22 жаштагы футболчу Ильич Иманбековдун өмүрүн алган жол кырсыгы 22-августта таңкы саат жетилер чамасында, Бишкек-Ош жолунун 197-чакырымында болгонун Жол коопсуздугун камсыздоо башкармалыгы билдирди. Кырсык учурунда автобуста команданын 14 оюнчусу, алардын машыктыруучусу жана команданын администратору бар эле. Ал урунган жеңил автоунаанын ичинде 6 адам бар экенин айтылууда.

«Айдочулар жол эрежесин сактабагандыктан болгон жол кырсыгы. Негизги жолдо кичиавтобус болгон. Жеңил машине жол бербей чыккан. Ушундан улам келип чыккан жол кырсыгы. Автоунаалар айып аянтчасына коюлуп, тийштүү экспертизалар дайындалып, Жайыл райондук ички иштер бөлүмүндө Кылмыштар менен жоруктардын бирдиктүү реестрине катталган. Сотко чейинки өндүрүш башталды», –деди Жол коопсуздугун камсыздоо башкармалыгынын басма сөз кызматынын жетекчиси Тилек Исаев.

Команданын администратору Талант Үсөновдун «Азаттыкка» берген маалыматы боюнча, кырсыкка кабылган футболчулар Бишкекке жеткирилди.

«Азыр биз балдарды көрсөтүп ооруканада жүрөбүз. Абалыбыз жакшы. Оюндан соң биз шашпай эле келатканбыз. Биз эле эмес, бардык командалар ушинтип жүрүшөт. «Алай», «Абдыш-Ата» командалары деле коноктогу оюндарына ушинтип барып келет. Биз келе жатканда «Абдыш-Атанын» командасы автобус менен коноктогу оюнуна баратыптыр. Машинебиз да жакшы болчу. Болгону жолдун четинде токтоп турган машинеге мас абалындагы жүргүнчү отура калып трассага чыга калат. Биздин айдоочу убагында байкап калып машинени токтотуп калды. Болбосо баарыбыз аңга түшүп кетет элек», - деди «Академия-Лидер» клубунун администратору Талант Үсөнов.

Каза тапкан 22 жаштагы футболчу Ильич Иманбеков «Академия-Лидер» футбол клубунун негизги оюнчуларынын бири болчу. Ал командага «Лидер» футболдук долбоорунун алкагында алынган. Футболдук талаада чабуулчу катары 99чу номерде ойноп келген.​

«Академия-Лидер» футболдук клубу 2018-жылы НТС телеканалында эфирге чыккан «Лидер» теледолбоору аяктагандан кийин негизделген. Учурда командада бул долбоордун алкагында таңдалып алынган балдар ойнойт.

Долбоордун негиздөөчүлөрүнүн бири Замир Казакбаев бул окуя команда үчүн чоң жоготуу болгонун билдирди:

«2018-жылы ушундай «Лидер» долбоорун уюштуруп, республиканы бүт кыдырып, жер-жерлерде жашаган таланттуу футболчуларды тандап, эки-үч этаптын негизинде балдарды электен өткөрүп анан командага алганбыз. Бизде бардык аймактардан футболчулар бар. Алгач биринчи лиганын деңгээлине, кийин премьер-лиганын деңгээлине чыгып, чемпионатка кирип сегизинчи клуб болуп ойноп жатканбыз. Жол кырсыгына кабылып бир оюнчубуздун каза тапканы биз үчүн оор жоготуу».

Спорт журналисти Адилет Керимбеков жаш футболчунун каза табышы ансыз да араңжан кыргыз футболу үчүн чоң сокку болушу мүмкүн экенин айтты. Анын пикиринде, бул кырсык Кыргызстандагы спортчулардын коопсуздугун камсыз кылуу жагы начар экенин ачык көрсөттү.

«Сезон башталганда эле «Академия-Лидер» командасынын футболчуларына көз салып жүрчүбүз. Баары жаш футболчулар. Бул кырсык Кыргызстандын премьер-лигасында дебютант катары ойногон «Академия-Лидер» командасы менен болуп жатканы аябай жагымсыз окуя. Бул соккуну көтөрө албай команда кийинки жылдары жоюлуп кетиши мүмкүн. Ал эми жоопкерчилик команданын жетекчилигинде болушу керек. Оштон Бишкекке автобус менен эмес, учак менен барса мындай кырсык болмок эмес. Кыргыз футболчуларынын, негизи кыргыз спортчуларынын коопсуздугун камсыз кылууну күчөтүш керек», - деди журналист.

Кыргызстандын курама командасынын мурдагы оюнчусу, «Дордой» жана «Алга» командаларында машыктыруучулук кызматты аркалап, учурда балдардын «Дордой» футбол академиясынын директору болуп иштеп жаткан Руслан Сыдыков мындай кырсыкка Кыргызстандагы башка футбол клубдар да кабылышы мүмкүн экенин айтты:

«Мындай кырсыкка «Академия-Лидер» эле эмес, башка командалар деле кабылышы мүмкүн. Анткени Ошко барып келиш үчүн учактын билет баасы кымбат. Командалардын акчасы аз. Менин билишимче, «Академия-Лидер» командасынын машыктыруучуларынын, балдардын айлыгы да убагында берилбей калат. Баары финансыга барып такалат. Негизи эле кечинде жолго чыкпаш керек болчу. Команда эс алып, уктап, анан жолго чыгышы керек эле. Оюндан кийин эле түндө жолго чыкканы да клубдун акчаны үнөмдөп калуу максаты деп айта алам. Анткени түнгө калса мейманкананын жана футболчулардын тамак-ашын төлөш керек болот. Көп командалар акчаны үнөмдөп калыш үчүн кечинде жолго чыгат. «Алга» клубунда иштеп жүргөндө биз да ошентчүбүз. «Дордой», «Абдыш-Ата» өңдүү командалар эле учак менен учпаса, калган клубдардын баары эле автобус менен жүрүшөт».

Ал «Академия-Лидер» командасынын жаш, жаңы болгонуна карабай чемпионатка кошулганынын жөнүн мындайча түшүндүрдү:

««Академия-Лидер» - жаңы команда. Жер-жерлердеги таланттуу балдардан түзүлгөн. Бул команданын премьер-лигада ойногону да бекеринен эмес. Анткени Азия футбол конфедерациясынын регламенти боюнча ар бир өлкөнүн чемпионатында жок дегенде 8 команда ойношу керек. Бизде болсо футболдук командалар аз».

«Академия-Лидер» футбол клубу 2018-жылы негизделип, команда 2019-жылдан тартып Кыргызстандын футбол боюнча жогорку лигасы болуп саналган кыргыз премьер-лигасында ойноп келет. Клуб 21-августта Кыргызстандын премьер-лигасынын кезектеги айлампасында Оштун «Алай» клубу менен беттешип, 3:1 эсебинде жеңилген. 17-турдагы оюндан кийин «Академия-Лидер» 8 упай менен 8 команданын ичинен акыркы орунду келе жатат.

«Азаттыктын» материалдарына пикир калтырууда төмөнкү эрежелерди так сактоону өтүнөбүз: адамдын беделине шек келтирген, келекелеген, кордогон, коркутуп-үркүткөн, басмырлаган жана жек көрүүнү козуткан пикирлерди жазууга болбойт. Эрежени сактабай жазылган пикирлер жарыяланбайт.

Каменка кыштагындагы аскердик кампада жарылуу 5-августта саат үчкө жакын башталган. Алгач аянтта өрт чыгып, кампада сакталган миналар жарыла баштаган. Кампада артиллериялык курал-жарактар - 40 миңдей снаряд менен ок-дары сакталчу.

Жарылуудан сегиз киши жабыркаганы белгилүү болду, алардын бири бала. Эки аскер кызматкери менен өрт өчүргүч Ачин шаарындагы ооруканага жеткирилди. Кампадагы төрт жоокердин дайыны азырынча белгисиз.

Жергиликтүүлөр жарылуудан улам үйлөрүндө терезелер күбүлүп түшүп, имараттарда жарака пайда болгонун айтышты.

«Түштө эле башталган. Үйлөр силкинип, жарылуу болгондой сезилди. Бирок биз жаныбыздагы комбинатта иштер болуп жатса керек деп ойлодук. Башында эч кандай расмий билдирүү болгон эмес. "Вотсаптан" гана аскердик бөлүктө кампалар жарылып жатканы айтыла баштады. Анан кошунам келип Өзгөчө кырдаалдар министрлигинин машинеси үн күчөткүч аркылуу шаардан кетүүгө чакырып жатканын айтты», - дейт Ачиндин тургуну Бутьянова.

Бийлик Каменка кыштагындагы 11 миң кишини, 20 чакырым аралыкта жайгашкан эки конуштун жашоочуларын эвакуациялаган.

«Эвакуациялангандардын так санын эч ким айта албайт. Жарылуу токтобогондуктан, ал жакка транспорт барган жок. Адамдарга "жөө чыккыла" деп кабарладык. Аларды автобустар күтүп жатат. Канча адам чыкса да, баарын алып кетебиз. Эки калктуу конуштун жашоочулары жана балдар лагери эвакуацияланып жатат», - деди Ачин шаарынын мэри Илай Ахметов.

Ачин-Назарово трассасы жабылып, темир жол каттамдары чектелди. Орусиядагы ири комбинаттардын бири эсептелген Ачиндеги «РусАла» ишин токтотту.

«Жумушчуларыбыздын коопсуздугун камсыз кылыш үчүн ишти токтотуп, адамдарды эвакуациялоо тууралуу чечим кабыл алынды» деп айтылат комбинаттын билдирүүсүндө.

Орусиянын Коргоо министрлиги аскердик кампадагы өрттү өчүрүүгө «Уран-14» эки роботу жөнөтүлгөнүн кабарлады. Министрликтин маалыматы боюнча, бул кампанын материалдык-техникалык жабдуусунун эскилиги жетип, 2022-жылы толук жабылмак.

«Азаттыктын» материалдарына пикир калтырууда төмөнкү эрежелерди так сактоону өтүнөбүз: адамдын беделине шек келтирген, келекелеген, кордогон, коркутуп-үркүткөн, басмырлаган жана жек көрүүнү козуткан пикирлерди жазууга болбойт. Эрежени сактабай жазылган пикирлер жарыяланбайт.

Хабаровск крайынын жетекчилиги өрт 23-июлда саат экиге жакын «Холдоми» деген туристтик комплексте тутанганын билдирди. Ошол маалда чатыр лагеринде 7-15 жаштагы 189 бала бар болчу.

Өзгөчө кырдаалдар министрлигинин маалыматы боюнча лагердеги 26 чатырдын 20сы толугу менен күйүп кетти. От 240 чарчы метр аянтты чалган.

Балдардын өлүмү боюнча кылмыш ишти Орусиянын федералдык Тергөө комитети өзү карамай болду.

Өрт болгон жерде ажал тапкан кыз ошол күнү 11 жашка толмок экен. Каза болгон калган балдар оор абалда райондук ооруканага жеткирилген. Алар комага түшүп, реанимацияда жан беришти.

Кырсыктан жабыркаган 12 кишинин бешөө жашы жетелек балдар экенин жергиликтүү бийлик өкүлү кабарлады.

Туристтик комплекстин иши убактылуу токтотулду. Премьер-министр Дмитрий Медведев өткөргөн чукул жыйында Хабаровск аймагынын губернатору Сергей Фургал чатыр лагери жөнүндө эч кимдин кабары болбогонун айтты. Өкмөт башчы «губернатор эч нерсе билбесе, демек өз милдеттерин начар аткарууда» деп сындады жана лагерди уюштурууга уруксатты ким бергенин, кырсыктын себебин териштирүүнү тапшырды.

Фургалдын айтымында, менчик лагерди ачууга комиссия лицензия берген эмес.

Лагердин директору Максим Кузнецов кармалганын өзү маалымат каражаттарына билдирди. Андан тышкары Тергөө комитети кошумчалагандай, лагердин ээси – «Экстрим Сервис» компаниясынын директору Виталий Брулков кармалды. Алар кардарларды тейлөөдө коопсуздукту камсыздабаганы үчүн күнөөлүү деп табылса, экөө тең 6 жылга чейин эркинен ажыратылышы мүмкүн.

Кузнецов жергиликтүү гезиттердин бирине айтып бергендей, күйүп кеткен чатырлардын бардыгында "өрткө туруштук берет" деген сертификаты бар болчу.

«Адатта чукул кырдаалдар мекемелери жабдылган чатырлар болчу. Санкт-Петербургдагы заводдон түз сатып алганбыз. Эң кымбат чатырлар болчу», - деди Кузнецов.

Директор бийлик ал лагерь тууралуу билмек турсун, эки аптадай мурун Өзгөчө кырдаалдар министрлиги ал жерде эвакуация боюнча машыгуу өткөргөнүн, гигиена жана эпидемиология борбору эксперттик тыянагын чыгарганын, өрт коопсуздугу кызматынын өкүлдөрү да келип кетишкенин айтып берди.

Айрым маалыматтарга караганда, өрт жылытуучу жабдыктагы мандемден улам келип чыккан болушу ыктымал.

Былтыр 25-мартта Кемерово шаарындагы «Зимняя вишня» соода борборунда өрт чыкканда тилсиз жоонун туткунунда калган 60 киши, арасында 37 жашы жете элек бала каза болгон. Алар кинотеатрда бекитилген эшиктен, калгандары жогорку кабаттагы балдар бөлүмүнөн чыга албай калышкан. Ошондон кийин Орусия бийлиги коомдук жайлардагы өрт коопсуздугун жапырт текшерүү тапшырмасын берген.

«Азаттыктын» материалдарына пикир калтырууда төмөнкү эрежелерди так сактоону өтүнөбүз: адамдын беделине шек келтирген, келекелеген, кордогон, коркутуп-үркүткөн, басмырлаган жана жек көрүүнү козуткан пикирлерди жазууга болбойт. Эрежени сактабай жазылган пикирлер жарыяланбайт.

Жалгыз бой эне Нагима Абдихалыкова Арыс шаарынан анча алыс эмес жайгашкан Көктем районунун тургуну. 24-июндагы жарылууда анын балдары, эки келини жана алты небереси жашаган эки үйү тең бузулган.

Мындан улам Абдихалыкова үй-бүлөсү менен убактылуу мектептин имаратында баш калкалаганга мажбур. Жергиликтүү бийлик аялдын бир үйүнүн чатыры жана терезелерин оңдоп бергени менен, үйдү мурдагы калыбына келтирүүгө дагы көп мээнет менен каражат жумшоо керек. Ал эми экинчи үйүн жашоого кооптуу деп жергиликтүү бийлик сүрдүрүп салган.

«Бир айдын ичинде салабыз дешкен. Бирок эч ким келген жок. “Жумушчулар жетпей жатат” дешти. Бизге улам эле “мына келишет, мына баштайт” деп убада берип атышат. Өзгөчө неберелериме мектепте жашаган кыйын эле. Оңдогон жерлерин кайра балам жасап жатат. Биз бул үйлөрдү насыяга алган акчага салган элек. Качанкыга чейин ушинтип күтүп отура беребиз?», - деп суроо салды Абдихалыкова.

Анын кошунасы Ултуар Меркебаеванын абалы да чеке жылытарлык эмес. Жардыруудан кийин анын үйүнүн бүтүндөй бир дубалы ураган. Мындан улам буюм-тайымы бар үйүн кароосуз таштагандан чочулаган аял куруучуларды күтүп отурган чагы.

«Төрт балам төрт башка жакта калды. Элдин турмушу буларга оюнчукпу? Биздин башыбызга мүшкүл түшкөндө бийлик эмес, мына карапайым эл жардам берип жатты. Биз ашыкча эч нерсе сураган жокпуз, ошондуктан мыйзам боюнча эмнеге укугубуз болсо ошону эле бергиле», - деди ал.

​Көктем кичирайонундагы Арыс аскер шаарчасындагы үйлөрдүн айрымдарынын чатыры алмашкан. Оңдоп-түзөө иши башталганы менен терезелери коюла элек. Айрым үйлөрдү сүрдүрүп, жер менен жексен кылып салышкан. Бул жерден тыным албай ишке киришкен жумушчуларды, аларга тамак-ашын даярдаган аялдарды гана кезиктирсе болот. Көчөдө мурдагыдай ары-бери чуркап, ойногон балдар да көзгө чалдыкпайт.

Расмий маалыматка караганда, 24-июндагы жардыруудан жалпы 482 үй жабыркаган. Анын ичинен 43үн такыр сүрдүрүп, ордуна 23үн кайра сала баштады. 400дөн ашуун турак жайды оңдоп-түзөп жатышат. Жеке турак жайдан башка сегиз көп кабаттуу үй да жараксыз деп табылып, 59 үйдө жумушчулар иштеп жатат. Баш калка издеп кайрылган 360 адам ушул тапта мектепте жашап жатышат.

Алардын арасында Марат Анарбаевдин үй-бүлөсү да бар.

​«Шаарчанын жанында барак тибиндеги эки үй бар болчу. Алардын биринде биздин үч бөлмөлүү батирибиз бар эле. Азырынча ал үйдү кайра курабы же бизге башка турак жай береби белгисиз. Мектепте окуу башталганда кайда барабыз», — деп тынчсызданды Анарбаев.

Арыс шаарынын акими Мурат Кадырбеков ушул тапта тургундардан нааразылык көп түшүп жатканын жашырган жок.

«Ушул тапта миңге жакын үй оңдолуп жатат. Аларды оңдоп-түзөө үчүн бизге бир ай бөлүнгөн, ошондуктан ордуна жаңысын салганга убакыт тартыш. Айрым объектилерде курулуш материалдары жана жумушчулар жетишсиз», - деди аким.

24-июнда Арыста курал-жарак сакталган кампадан өрт чыгып, өзгөчө кырдаал жарыяланган. Тургундар калаадан чукул чыгып кетүүгө аргасыз болгон. Расмий маалыматтар боюнча 41 миң киши көчүрүлгөн. 27-июнда арыстыктар Чымкентте нааразылык акциясын өткөрүп, жарылуу болгон шаарда жашабай турганын айтып чыгышкан. Алар башка аймактардан турак жай жана жер тилкесин берүүнү талап кылышкан. Расмий маалыматтар боюнча, Арыстан Чымкентке 26 миң адам убактылуу көчүрүлгөн. Көбү мектепте жана мечиттерде баш калкалап турат.

«Азаттыктын» материалдарына пикир калтырууда төмөнкү эрежелерди так сактоону өтүнөбүз: адамдын беделине шек келтирген, келекелеген, кордогон, коркутуп-үркүткөн, басмырлаган жана жек көрүүнү козуткан пикирлерди жазууга болбойт. Эрежени сактабай жазылган пикирлер жарыяланбайт.

298 адамдын өмүрүн алган трагедия

2014-жылдын 17-июлунда Амстердамдын Шипхол аэропортунан асманга көтөрүлгөн MH17 каттамындагы "Боинг-777" жүргүнчү учагы Украинанын чыгышына жеткенде радардан жоголуп кеткен. Саналуу секундадан кийин учактын сыныктары Грабово айылынын жанындагы талаага чачырган.

Колу-буту үзүлгөн, бир нечеге бөлүнгөн жүздөгөн адамдын сөөгү күнкарама өскөн талаага батпай калган.

Ал маалда Украинанын чыгышында өкмөттүк армия менен орусиячыл жикчилдер ортосунда куралдуу кагылышуу жүрүп жаткан. Луганск жана Донецк облустары орусиячыл козголоңчулардын көзөмөлүндө калган.

Борттогу 298 кишинин 15и экипаждын мүчөсү болгон. Жүргүнчүлөрдүн 196сы голландиялыктар, 38и австралиялыктар, калгандары Индонезия, Британия, Германия, Бельгия, Филиппин, Канада, Жаңы Зеландия жана Түштүк Африканын жарандары болгон.

Bellingcat: учак "Бук" ракеталык комлекси менен атып түшүрүлгөн

2016-жылы Bellingcat эл аралык иликтөө тобу учак Орусияда жасалган "Бук" ракета системасынан атып түшүрүлгөнүн билдирген.

Аталган топ ырастагандай, жабдууну окуя алдында Орусиядан алып келишип, кайра тез эле артка алып кеткен.

Ишенимдүү, ачык булактарга таянып жазылган отчетто украиналык учакты бутага алууну көздөгөн ракета жикчилдердин көзөмөлүндөгү аймактан атылганы айтылган.

Эл аралык тергөө тобу шектүүлөрдүн ысымдарын атады

Курамына Нидерланддын, Австралиянын, Малайзия, Бельгия жана Украинанын өкүлдөрү кирген Эл аралык тергөө тобу 2018-жылдын май айында учак Орусиянын Куралдуу күчтөрүнүн №53 Абадан коргонуу бригадасынан алынып келген "Бук" ракеталык комплекси менен атып түшүрүлгөнүн билдирген.

2019-жылдын 19-июнда Нидерланддын Ньивегейн шаарындагы басма сөз жыйында ушул эле тергөө тобу учакты атып түшүрдү деп шектелип жаткан төрт адамдын атын жарыялады:

Бул жолу окуяга катышкан үч орусиялык жана бир украиналык "киши өлтүрдү" деп айыпталып жатканы айтылды.

"Бүгүн биз жоопко тартыла турган төрт шектүүнү кармоо тууралуу эл аралык ордер жөнөтөбүз. Улуттук жана эл аралык деңгээлде бул адамдарга издөө жарыяланат. Мындан улам биз алардын толук аты-жөнүн жана сүрөттөрүн ачыкка чыгарабыз. Алар Игорь Гиркин (Стрелков), Сергей Дубинский, Олег Пулатов жана Леонид Харченко", - деди Нидерланддын башкы прокурору Фред Вестербеке.

Ал аты аталгандардын үчөө орусиялык, бирөө украиналык экенин кошумчалады.​

Тергөө тобунун маалыматына ылайык, сөз болуп жаткан төрт адам ракетаны өз колу менен учурбаса да, алардын кызматташтыгы жана беш жыл мурунку аракеттери учакты атып түшүрүүгө себеп болгон.

Орусия дооматтарды четке кагып келет

Москва башынан эле малайзиялык учактын атып түшүрүлүшүнө тиешеси жоктугун билдирип, бул окуя боюнча тескерисинче расмий Киевди айыптап келет.

Орусия болсо эл аралык тергөө тобунун иликтөөсүн четке кагып, өз версияларын айтууда. Бул тууралуу орус президенти Владимир Путин:

"Орусия анда эч кандай жоопкерчилик болбосо да, жоопкерчиликтен эч качан качкан эмес. Орусияны күнөөлүү кылган далилдерди биз кабыл албайбыз. Биз эч кандай далил жок деп эсептейбиз. Биздин өзүбүздүн версиябыз бар. Биз ал жөнүндө айттык. Тилекке каршы бизди эч ким уккусу келген жок", - деп жакында эле Осака шаарында өткөн "Чоң жыйырманын" саммитинин алкагында билдирген.

Эл аралык иликтөө тобу "Букту" “башкаргандарды” аныктоону улантарын билдирди. Ал эми учакта курман болгондордун жакындары Страсбургдагы Адам укуктары боюнча Европа сотуна трагедия үчүн Орусиянын жоопкерчилигин таанууну сурап кайрылышты.

Эки жыл мурда Нидерландда учак кыйраганда набыт болгондордун элесине арналган эстелик ачылган. Ошондой эле Шипхол аэропортунун жанындагы эскерүү комплексинде курман болгондордун урматына бирден дарак отургузулган.

«Азаттыктын» материалдарына пикир калтырууда төмөнкү эрежелерди так сактоону өтүнөбүз: адамдын беделине шек келтирген, келекелеген, кордогон, коркутуп-үркүткөн, басмырлаган жана жек көрүүнү козуткан пикирлерди жазууга болбойт. Эрежени сактабай жазылган пикирлер жарыяланбайт.

Каза болгон жигиттердин жакындары кылмышты жашыруу аракеттери болуп жатканын айтып жатышат. Милиция күнөө кимден кеткенин тактоодо.

Ичсе ашка, иштесе ишке тойбой турган төрт жигиттин өмүрүн жалмаган жол кырсыгы 7-июль күнү таңга маал Бактуу-Долоноту айылынын жанында болгон. Милициянын баштапкы маалыматына караганда, BMW X7 үлгүсүндөгү автоунаа «Lexus ES» менен кагылышып, окуя болгон жерде эки киши мүрт кетип, дагы бирөө ооруканага алып бараткан жолдо каза болгон. Саламаттык сактоо министрлигинин басма сөз катчысы Жылдыз Айгерчинованын айтымында, кырсыкта оор жараат алып, ооруканага жеткирилген төртүнчү жигит 9-июлга караган түнү жан берди.

«Кырсыкта жабыркагандардын бирөө оор абалда ооруканага түшкөн, - деди ал. - Ал да түнкү саат 12лерден өтүп каза болуптур. Экөөнүн абалы туруктуу эле болчу дейт. Алар башка ооруканага которулган эмес. Аны туугандары Бишкекке алып кеткен».

Каза болгон балдардын бардыгы «Lexus ES» машинесинде бараткан. Алар - Нурсултан Бекболотов («Lexus ES» айдоочусу), Нурсултан Данияр Уулу, Бек Бакытбек уулу жана Бексултан Кудайбердиев. Маркум Бек Бакытбек уулунун таежеси Майрам Жаңыбаева машинедеги төртөө дос экенин белгиледи:

​«Биздин бала каза болгон машинеде төрт эркек бала, достор болгон. Биздин бала артында отурган экен, ооруканага алып келишиптир, бирок кеч болуп калыптыр да... Жардам бере албай калдык. 24 жашта болчу, жаңы эле окуусун, магистратураны бүтүп дипломун көрбөй кетпедиби. Жалгыз бала болчу, боздотуп кетпедиби... Бизге жеткен маалыматтар боюнча BMW X7 үлгүсүндөгү машинеде төрт эркек, үч кыз бар экен. Булар машине менен жарышып келатып, милиция токтотсо токтобой кетип калыптыр. Көргөндөр айтып жатышат, эми биз кайдан билебиз? Бирөө чалып, «аманбы, эмне болду» деп сураган жок».

BMW X7 үлгүсүндөгү машине Бишкек шаардык кеңешиндеги «Республика - Ата Журт» фракциясынын депутаты, 25 жаштагы Темирлан Токобековго катталганы айтылууда. Азырынча расмий органдар аны ырастай элек. Темирлан Токобеков - Жогорку Кеңештин депутаты Алиярбек Абжалиевдин уулу. Ал да учурда Бишкектеги Травматология жана ортопедия илим-изилдөө борборуна келип түшкөнүн мекеменин директору Сабырбек Жумабеков «Азаттыкка» билдирди:

​«Токобеков Темирлан деген келип түшүптүр. Абалы орто, ортодон оор. Мээси чайкалган, жамбашы сынган. Андан сырткары кечээ дагы бирөө, Калмурзаев деген келиптир. Анын мээси чайкалган. Экөө бизде жатат».

Милициянын баштапкы маалыматында BMW Х7 Каракол тарапты көздөй бара жатып, каршы тилкеге чыга калган «Lexus» менен кагылышканы айтылат.

Ал эми каза болгондордун жакындары кылмышты жаап, өлгөн балдарды күнөөлүү кылып коюу далалаты болуп жатканын айтып «Азаттыкка» кайрылышты. Мындай шектенүүгө «Lexus ES» машинесинде видеокаттоонун, айдоочуга таандык документтердин жоголгону, айрым маалыматтардын ачык айтылбай жатканы себеп болуп турганын каза болгон Нурсултан Бекболотовдун бир тууганы Чыңгыз айтты:

​«Кырсык болгон жерге барганда бизге эч кандай маалымат бербей коюшту. «Тез жардам» деген дароо каттайт, кимдер келгенин. Бул өйдө жактан жасалгандай, бирөөнүн айтканын күтүп жаткандай болуп калды. BMW Х7 жактан эки киши келип «силер тарап күнөөлүү болуп калыптыр» деп кетти. Алар «машинеде төрт киши бар болчу, эки киши жолоочу-жүргүнчү» деп айтты. Мындай ойлонуп көргөндө деле килейген жолтандабас ошол саатта кайсы жолоочуну алат эле, жолдон? Ал байлардын машинеси да. «Ал машинедегилер да жабыркады» деп айтты. Анан бир машине күзөт менен келип, күзөт менен кетип калды. Наркы машинедеги жигитти бизге бир көргөзүп, биз менен сүйлөштүргөн да жок. Менин байкем документтерди машинеден алып чыкчу эмес, дайыма машинеде болчу. Видеокаттоо да бар болчу. Алардын баары жок. Досторунун телефондору бар, сим-карталары жок болуп жатат. Кантип ошондой болсун?»

Каза болгондордун туугандары машинени Темирлан Токобеков айдап бараткан болушу ыктымал экенин айтышкан. Бирок өзүн «Абжалиевдин тууганымын» деп тааныштырган Каныбек Жакшыбаев «Азаттыкка» машинени Чүй облусунун Арашан айылынын тургуну Элдияр Калмурзаев айдап баратканын, ошондой эле каза болгондордун жакындарынан кабар алышканын билдирди:

​«МАИ кызматкерлери да, милиция да көрдү - Темирлан ал жерде айдоочу эмес, жанындагы жүргүнчү катары келаткан. Мунун баарын саясатташтырып, көтөрө бергендин деле кажети жок болуш керек. Элге туура маалымат жеткирип, туура айтыш керек. Ошол күнү ким билиптир, кырсык каш-кабактын ортосунда. Алдынан машине чыга каларын деле билишкен эмес, ал балдар. «Тигилер күнөөлүү, булар күнөөлүү» деген маселелер туруп жатат. Мунун баарын тергөө аныкташы керек. Каза болгон жигиттердин туугандарынын «кабар албай коюптур» деген маалыматы чындыкка коошпойт. Биздин туугандар ар бири менен сүйлөшүп, Оштогу, Балыкчыдагы жигиттин тажиясына катышып, туугандары менен жолугушуп, сүйлөшүп жатабыз».

Жакшыбаевдин айтымында, машинеде үч киши - айдоочу, Темирлан Токобеков жана анын досу болгон.

Облустук милициянын басма сөз катчысы Сталбек Усубакуновдун сөзүнө караганда, төрт кишинин өмүрүн алган окуя Кылмыштар менен жоруктардын бирдиктүү реестрине катталып, сотко чейинки өндүрүш иштери башталды. Ага экспертизанын жыйынтыгына жараша юридикалык баа берилет. Усубакунов BMW X7де канча киши болгонун айта алган жок:

​«Берки машиненин рулунда Чүй облусунун тургуну болгон. Азыр толук маалыматтарды тактай элекпиз. Бул окуя Кылмыштар менен жоруктардын бирдиктүү реестрине катталды. Автотехникалык экспертиза дайындалды. Ошонун жыйынтыгына карап жол эрежеси бузулдубу, кайсы машине күнөөлүү, жол кырсыгы болдубу - ошол аныкталат. Ошого жараша юридикалык баа берилет».

Ал ортодо социалдык тармактарга кырсык болгон жерде тартылды деген видео, сүрөттөр жарыяланды. Анда BMW X7 үлгүсүндөгү автоунаанын мамлекеттик номеринен тышкары экинчи, башка өлкөгө таандык номери да болушу мүмкүн экени көрсөтүлгөн. Бул боюнча милиция жооп бере элек.

Каза болгондордун биринин сөөгү Балыкчыга, экинчиси Бишкекке, дагы бирөөнүкү Ошто жерге берилгени маалым болду.

«Азаттыктын» материалдарына пикир калтырууда төмөнкү эрежелерди так сактоону өтүнөбүз: адамдын беделине шек келтирген, келекелеген, кордогон, коркутуп-үркүткөн, басмырлаган жана жек көрүүнү козуткан пикирлерди жазууга болбойт. Эрежени сактабай жазылган пикирлер жарыяланбайт.