Орто кылымдагы кыргыз чарбасы, биринчи иретте, өлкө калкынын турмуш-тиричилик муктаждыгын канаттандырууга багыт алса, экинчиден, аң уулоо, жоокерчилик жашоодо аскердик машыгуу үчүн маанилүү роль ойногон. Аңчылар аткан тоо текелердин мүйүздөрү, морждун тиштери устачылыкка керектелип, ашык өндүрүлгөн продукция тышкы соодага чыгарылган.
Кытай булактарына ылайык «кыргыз жергесинде жапайы айбанаттардан - жапайы ат, гуду(?), "юань" деп аталган сары койлор, "ди" койлору, бугулар жана кара куйруктуу кайберендер болгон. Кабаргага окшош кара куйруктуу айбанаттардын куйругу узун кара келип, мындан тышкары, канаттуулардан каз, турна, шумкарлар бар» - деп айтылат кытай дарегинде.
Кытай авторлорунун маалыматтарына караганда кыргыз жергесинде балык уулашкан. Мында "бир балык бар, узуну жети футтай, сыйма жана сөөгү жок" - деп кабарланат.
Беймаалым автор фарсы тилинде жазган "Худуд ал-алам" дарегинде кыргыздарда аңчылык өнүккөндүгү жана атайын аң уулай турган иттердин бар экендиги белгиленет. Торпоктой болгон үйрөтүлгөн иттер териси баалуу жана мускус айбанаттарды кармаш үчүн багылган. Мындай иттер Х-ХII кк. пайда болуп, кыязы алар Тибеттен алынып келсе керек. Кыргыз мүрзөлөрүндө иттер кошо көмүлүп, мындай салт Минусин ойдуңундагы Терең-Хол сыяктуу көрүстөндөрдө арбын кездешет. Археолог Ю.С.Худяковдун пикирине караганда, мындай иттерди кыргыздар согуш ишинде колдонушкан. Албетте, иттер аңчылык, согуш аракетинен бөлөк чарбада мал багып, короо кайтаруу үчүн кызмат кылганын белгилей кетиш керек.
Кыргыз өлкөсүнүн чарбасы комплекстүү келип, мал чарбасы менен бирге дыйканчылык, жер иштетүү өнүккөн. Айрым илимй эмгектерде кыргыздар мал артынан ээрчиген көчмөндөр болгон деп белгиленип жүрөт. Анткен менен алардын үй тиричилигинде отурукташкан маданиятка мүнөздүү жандыктар багылгандыгы, кыргыздардан караманча көчмөн экендигинен шек туудурбай койбойт.
Кыргыздар жараткан эпиграфиялык эстеликтерде көчмөн турмушка ылайыктуу келбеген тоок жана чочколордун сүрөттөрү тартылган. Азыркы илим изилдөөчүлөрүнүн жыйынтыктарына ылайык, мындай жандыктардын отурукташкан маданиятка мүнөздүү экендиги аныкталган. Чындап эле, чочко жана тоокторду кой, уйдай чуурутуп айдаш мүмкүн эмес.
Ошондон улам Кыргыз каганатындагы чарба мүнөзүнө карап, калктын коомдук бөлүшкөнүн, кесиптик жактан ажырымдалышын билсек болот. Жазма булак маалыматтарына караганда, кыргыздарга көз каранды абалда жашаган кыштымдар аларга баалуу аң терилер менен алык жана салыктарды төлөшкөн. Демек, кыштымдар үчүн аңчылык көңүл ачып же согушка машыгуу ыкмасы эмес, мындай жол менен алар күн көрүп, аң уулоону кесип кылып алышкан.
Кытай булактарында эскерилген балык уулоо да кыргыздар кесип кылган иш эмес экендигин белгилей кетиш керек. Анткени, алатоолук кыргыздар 20-к. орто ченине чейин, энесайлык кыргыздар 18-к. дейре балыкты "суу курту" деп атап, жеген эмес.
Кыргыз өлкөсүнүн доминант калкы же кыргыздар болсо аңчылыкты бир чети көңүл ача турган спорт иши катары баалашкан. Экинчиден, аң уулоо менен согуш чараларында жүзөгө ашырыла турган буктурма, курчоо, камалоо сыяктуу тактикалык усулдарды да алар ийисине жеткиришкен.
Кытай булактарына ылайык «кыргыз жергесинде жапайы айбанаттардан - жапайы ат, гуду(?), "юань" деп аталган сары койлор, "ди" койлору, бугулар жана кара куйруктуу кайберендер болгон. Кабаргага окшош кара куйруктуу айбанаттардын куйругу узун кара келип, мындан тышкары, канаттуулардан каз, турна, шумкарлар бар» - деп айтылат кытай дарегинде.
Кытай авторлорунун маалыматтарына караганда кыргыз жергесинде балык уулашкан. Мында "бир балык бар, узуну жети футтай, сыйма жана сөөгү жок" - деп кабарланат.
Беймаалым автор фарсы тилинде жазган "Худуд ал-алам" дарегинде кыргыздарда аңчылык өнүккөндүгү жана атайын аң уулай турган иттердин бар экендиги белгиленет. Торпоктой болгон үйрөтүлгөн иттер териси баалуу жана мускус айбанаттарды кармаш үчүн багылган. Мындай иттер Х-ХII кк. пайда болуп, кыязы алар Тибеттен алынып келсе керек. Кыргыз мүрзөлөрүндө иттер кошо көмүлүп, мындай салт Минусин ойдуңундагы Терең-Хол сыяктуу көрүстөндөрдө арбын кездешет. Археолог Ю.С.Худяковдун пикирине караганда, мындай иттерди кыргыздар согуш ишинде колдонушкан. Албетте, иттер аңчылык, согуш аракетинен бөлөк чарбада мал багып, короо кайтаруу үчүн кызмат кылганын белгилей кетиш керек.
Кыргыз өлкөсүнүн чарбасы комплекстүү келип, мал чарбасы менен бирге дыйканчылык, жер иштетүү өнүккөн. Айрым илимй эмгектерде кыргыздар мал артынан ээрчиген көчмөндөр болгон деп белгиленип жүрөт. Анткен менен алардын үй тиричилигинде отурукташкан маданиятка мүнөздүү жандыктар багылгандыгы, кыргыздардан караманча көчмөн экендигинен шек туудурбай койбойт.
Кыргыздар жараткан эпиграфиялык эстеликтерде көчмөн турмушка ылайыктуу келбеген тоок жана чочколордун сүрөттөрү тартылган. Азыркы илим изилдөөчүлөрүнүн жыйынтыктарына ылайык, мындай жандыктардын отурукташкан маданиятка мүнөздүү экендиги аныкталган. Чындап эле, чочко жана тоокторду кой, уйдай чуурутуп айдаш мүмкүн эмес.
Ошондон улам Кыргыз каганатындагы чарба мүнөзүнө карап, калктын коомдук бөлүшкөнүн, кесиптик жактан ажырымдалышын билсек болот. Жазма булак маалыматтарына караганда, кыргыздарга көз каранды абалда жашаган кыштымдар аларга баалуу аң терилер менен алык жана салыктарды төлөшкөн. Демек, кыштымдар үчүн аңчылык көңүл ачып же согушка машыгуу ыкмасы эмес, мындай жол менен алар күн көрүп, аң уулоону кесип кылып алышкан.
Кытай булактарында эскерилген балык уулоо да кыргыздар кесип кылган иш эмес экендигин белгилей кетиш керек. Анткени, алатоолук кыргыздар 20-к. орто ченине чейин, энесайлык кыргыздар 18-к. дейре балыкты "суу курту" деп атап, жеген эмес.
Кыргыз өлкөсүнүн доминант калкы же кыргыздар болсо аңчылыкты бир чети көңүл ача турган спорт иши катары баалашкан. Экинчиден, аң уулоо менен согуш чараларында жүзөгө ашырыла турган буктурма, курчоо, камалоо сыяктуу тактикалык усулдарды да алар ийисине жеткиришкен.
