- Роза айым, сиз жекшембиде Москвадан кайтып келген экенсиз. Кандай максатта бардыңыз эле? Анан сапарыңыз жемиштүү болдубу? Адегенде ушул суроолорго жооп алууну көздөп турам.
- Бул сапардын максаты Орусиянын ырасмий бийлик өкүлдөрүнө Кыргызстанда болуп аткан окуялар жөнүндө маалымат берүү, оппозициянын көз карашын билдирүү болчу. Москвага Демократиялык өнүгүү партиясынын башчысы Мамбетжунус Абылов менен бирге барганбыз.
Орусия мына Украина, Абхазия, Грузиядагы окуялардан кийин жагдайды түшүнүп атат. Орусиянын саясий өкүлдөрү жалаң эле ырасмий тарапты укпай, КМШнын ар бир өлкөсүндө бийликтен тышкары да оппозициянын көз карашын билиш керек , аны билбесек мына эртең аталган үч өлкөдөгүдөй такыр башка күчтөр бийликке келип калышы ыктымал деп, бийликке адеп-адеп айтып атышат. Ошондуктан, дагы жаңылбайлы, билели, саясий спектрдин баарын таанышыбыз керек деген өңдүү ушундай чоң-чоң талаптар коюлуп атат.
Мамлекеттик думада үч комитеттин башчылары менен жолуктук. Алар: Михаил Маргелов - сенаттын эларалык комитетинин башчысы, Константин Косачев - думанын эл аралык комитетинин, Андрей Кокошин - КМШ иштери боюнча комитетинин башчылары. Ошондой эле ырасмий бийликтин бир катар өкүлдөрү менен жолуктук, мен алардын аттарын айтпай кое турайын. Бул адамдар өңчөй бийликке эле карабайбыз дешти.
Алар “Кыргызстандын эли кандай чечсе, элдин чечимин, элдин тандоосун сыйлайбыз” дешти. Биз өз кезегинде Кыргызстанда болуп аткан акыбалды, өкмөт жетекчилигинин Конституциялык негизде өзгөрүүсүн талап кылып атканыбызды айттык. “Саргыч ыңкылап” дегенди оппозиция талап кылган жок.
Биз Карнеги фондунун Москвадагы бөлүмүндө “тегерек үстөлдө” болдук. Ага Орусияда, Орто Азияда иштеп жаткан 50-60 чамалаш адистер, саясат таануучулар, тарыхчылар, философтор катышты. Ал жерде көптөгөн суроолорго жооп бердик.
«Журналисттер» үйүндө чоң пресс-конференция болду. Мен айтып коеюн, Кыргызстандагы окуяларга эларалык масс-медианын өкүлдөрүнүн кызыкчылыгы зор болду.
- Орусиянын жетекчилиги Кыргызстан элинин тандоосун сыйлайбыз, эч кандай ички иштерине кийлигишпейбиз деп атат. Ошондой болсо да шайлоо учурунда ырасмий жетекчиликтердин карым-катышынын ыкчамдап жатышына кайдигер карабаган көз караштар аз болгон жери жок. Ириде муну шайлоо менен байланыштырып атышат. Ушул өңүттөн алганда сиз ырасмий тараптардын жең ичинен кызматташуусу деген нерсени байкай алдыңызбы?
- Чынында эле мартта Фрадков келгени жатыптыр. Келсин, биздин да каалообуз ушул. Кыргызстан менен тыгыз мамиле түзүшсүн. Кыргыз эли кубанычта болот. Орус өкмөтү өзү да абдан кыйынчылыкка кабылып атат. Чоң сынга тушугууда. Июлда Путин келет дейт. Мен азыр так айта албайм, бирок, менин билишимче, ал киши Кыргызстан мүчө болгон Евразия экономикалык мейкиндиги өңдүү бир уюмдун бул жерде өтө турган жыйынына катышат. Бирок ал атайын Акаевдин бийлигин күчөтөт деген сөз эмес. Андай мааниде түшүнүүгө болбойт.
- Москвада, көрүнүктүү саясатчылар менен жолугуштук деп айтып атпайсызбы. Менин сурайын дегеним: кыргыз оппозициясы башынан бери эле сынга алынып келатат. «Сөзүнөн башка иши жок, саны бир автобус кишиден ашпайт» деген сөздөрдү өзүңүз деле угуп жүрөсүз. Ушул жагынан алганда, сиздер канчалык деңгээлде өзүңүздөрдү көрсөтө алдыңыздар?
- Мен Орусиядагы жолугушууларды жолдоштордун, тааныш-билиштердин ортосундагы жолугушуу катары санайм. Кыргызстандагы окуяларды абдан чоң кызыгуу менен угушту. Он-жыйырма жылдан бери мени билген адамдар биз көчөдөн келген экстремал-радикал эмес экенибизди түшүнүшөт. Өзгөчө азыр президент оппозицияны радикалдык ислам менен байланыштырып атпайбы. Мен билбейм, кандай негиздери бар экенин. Бирок Москвадагы саясий күчтөр биздин алар менен эч кандай байланышыбыз жок экенине терең ишенишет, билишет.
Кыргызстандын оппозициясынын бүгүнкү көрүнүшү, бүгүнкү статусу бул абдан бир чоң маанилүү маселе. «Силер чын эле чоң күчсүңөрбү?», «жеңе аласыңарбы?» деген суроолор болду ар бир жолугушууда. Биз айтып бердик. Мына биз азыр саясий төрт-беш кыймыл бириктик. Саясий күчтөрдүн форуму болуп, башыбызды коштук. Биз азыр шайлоо өнөктүгүндө бири-бирибизге жардам берип, оппозиция талапкерлерин парламентке өткөргөнгө аракет кылып атабыз, жалпы кошулуп акцияларды, билдирүүлөрдү жасап атабыз деп, ушундай маалымат бердик.
- Бул сапардын максаты Орусиянын ырасмий бийлик өкүлдөрүнө Кыргызстанда болуп аткан окуялар жөнүндө маалымат берүү, оппозициянын көз карашын билдирүү болчу. Москвага Демократиялык өнүгүү партиясынын башчысы Мамбетжунус Абылов менен бирге барганбыз.
Орусия мына Украина, Абхазия, Грузиядагы окуялардан кийин жагдайды түшүнүп атат. Орусиянын саясий өкүлдөрү жалаң эле ырасмий тарапты укпай, КМШнын ар бир өлкөсүндө бийликтен тышкары да оппозициянын көз карашын билиш керек , аны билбесек мына эртең аталган үч өлкөдөгүдөй такыр башка күчтөр бийликке келип калышы ыктымал деп, бийликке адеп-адеп айтып атышат. Ошондуктан, дагы жаңылбайлы, билели, саясий спектрдин баарын таанышыбыз керек деген өңдүү ушундай чоң-чоң талаптар коюлуп атат.
Мамлекеттик думада үч комитеттин башчылары менен жолуктук. Алар: Михаил Маргелов - сенаттын эларалык комитетинин башчысы, Константин Косачев - думанын эл аралык комитетинин, Андрей Кокошин - КМШ иштери боюнча комитетинин башчылары. Ошондой эле ырасмий бийликтин бир катар өкүлдөрү менен жолуктук, мен алардын аттарын айтпай кое турайын. Бул адамдар өңчөй бийликке эле карабайбыз дешти.
Алар “Кыргызстандын эли кандай чечсе, элдин чечимин, элдин тандоосун сыйлайбыз” дешти. Биз өз кезегинде Кыргызстанда болуп аткан акыбалды, өкмөт жетекчилигинин Конституциялык негизде өзгөрүүсүн талап кылып атканыбызды айттык. “Саргыч ыңкылап” дегенди оппозиция талап кылган жок.
Биз Карнеги фондунун Москвадагы бөлүмүндө “тегерек үстөлдө” болдук. Ага Орусияда, Орто Азияда иштеп жаткан 50-60 чамалаш адистер, саясат таануучулар, тарыхчылар, философтор катышты. Ал жерде көптөгөн суроолорго жооп бердик.
«Журналисттер» үйүндө чоң пресс-конференция болду. Мен айтып коеюн, Кыргызстандагы окуяларга эларалык масс-медианын өкүлдөрүнүн кызыкчылыгы зор болду.
- Орусиянын жетекчилиги Кыргызстан элинин тандоосун сыйлайбыз, эч кандай ички иштерине кийлигишпейбиз деп атат. Ошондой болсо да шайлоо учурунда ырасмий жетекчиликтердин карым-катышынын ыкчамдап жатышына кайдигер карабаган көз караштар аз болгон жери жок. Ириде муну шайлоо менен байланыштырып атышат. Ушул өңүттөн алганда сиз ырасмий тараптардын жең ичинен кызматташуусу деген нерсени байкай алдыңызбы?
- Чынында эле мартта Фрадков келгени жатыптыр. Келсин, биздин да каалообуз ушул. Кыргызстан менен тыгыз мамиле түзүшсүн. Кыргыз эли кубанычта болот. Орус өкмөтү өзү да абдан кыйынчылыкка кабылып атат. Чоң сынга тушугууда. Июлда Путин келет дейт. Мен азыр так айта албайм, бирок, менин билишимче, ал киши Кыргызстан мүчө болгон Евразия экономикалык мейкиндиги өңдүү бир уюмдун бул жерде өтө турган жыйынына катышат. Бирок ал атайын Акаевдин бийлигин күчөтөт деген сөз эмес. Андай мааниде түшүнүүгө болбойт.
- Москвада, көрүнүктүү саясатчылар менен жолугуштук деп айтып атпайсызбы. Менин сурайын дегеним: кыргыз оппозициясы башынан бери эле сынга алынып келатат. «Сөзүнөн башка иши жок, саны бир автобус кишиден ашпайт» деген сөздөрдү өзүңүз деле угуп жүрөсүз. Ушул жагынан алганда, сиздер канчалык деңгээлде өзүңүздөрдү көрсөтө алдыңыздар?
- Мен Орусиядагы жолугушууларды жолдоштордун, тааныш-билиштердин ортосундагы жолугушуу катары санайм. Кыргызстандагы окуяларды абдан чоң кызыгуу менен угушту. Он-жыйырма жылдан бери мени билген адамдар биз көчөдөн келген экстремал-радикал эмес экенибизди түшүнүшөт. Өзгөчө азыр президент оппозицияны радикалдык ислам менен байланыштырып атпайбы. Мен билбейм, кандай негиздери бар экенин. Бирок Москвадагы саясий күчтөр биздин алар менен эч кандай байланышыбыз жок экенине терең ишенишет, билишет.
Кыргызстандын оппозициясынын бүгүнкү көрүнүшү, бүгүнкү статусу бул абдан бир чоң маанилүү маселе. «Силер чын эле чоң күчсүңөрбү?», «жеңе аласыңарбы?» деген суроолор болду ар бир жолугушууда. Биз айтып бердик. Мына биз азыр саясий төрт-беш кыймыл бириктик. Саясий күчтөрдүн форуму болуп, башыбызды коштук. Биз азыр шайлоо өнөктүгүндө бири-бирибизге жардам берип, оппозиция талапкерлерин парламентке өткөргөнгө аракет кылып атабыз, жалпы кошулуп акцияларды, билдирүүлөрдү жасап атабыз деп, ушундай маалымат бердик.
