Таң эртең менен президенттик сарайга жол тартып бараткан Түркмөнстандын президенти С. Ниязовдун машинесин көчөгө чыга калып, автоматтан аткылаган адамдардын аракети түмөн-түрдүү суроолор жараткан караңгы окуя бойдон кала берүүдө. Эмнеси болсо да, эл аралык укук коргоо уюмдары белгилегендей, ал окуяны түркмөн бийлиги оппозициячыл саясатчылар менен алардын жакын туугандарын жазалоо макасатында кеңири пайдаланууда.
Расмий Ашгабат кол салуу аракетине кандайдыр тиешеси бар деген шек алдында 23 киши камалганын айтса, коомдук уюмдар камакка алынгандардын саны 100 адамдан ашканын маалымдашат. Нью-Йоркто жайгашкан «Хюман Райтс Уотч» уюмунун Европа жана Борбор Азия боюнча координатору Рэйчел Денбер түркмөн бийлиги алыскы чет өлкөлөрдөгү оппозициячыларга колу жетпегендиктен, эми алардын жакын туугандарын куугунтуктоо кампаниясын баштаганын айтат. «Кол салуу аракети болгондон бери көптөгөн адамдар камакка алынды, алардын басымдуу бөлүгү - чет өлкөлөрдө башпааналап жүргөн белгилүү оппозициячылардын жакын туугандары. Президент С. Ниязов өзү «кол салууну ошол оппозициячылар алыста туруп алып уюштурушту», деп күнөөлөгөн. Түркмөн бийлиги ал оппозициячыларды жазалап-куугунтуктоого алы келбей, ачуусун алардын туугандарынан чыгарууда», дейт эл аралык адам укуктарын коргоо уюмунун өкүлү.
Түркмөнбашы өзүнө кол салуу болгонун угаар замат, тизмелеп атап кирген күнөөкөрлөр оппозициячыл саясатчылар Сапармурат Иклымов, Борис Шихмурадов, Кудайберди Оразов жана Нурмухамед Ханамов мойнуна тагылган айыптардын баарын четке кагып, окуяны түркмөн бийлиги өзүнө жагымсыз саясатчыларды жазалаш үчүн атайы уюштурган деген жоромолун айтышкан.
Лондондук «Амнести Интернешнл» уюмунун Борбор Азия боюнча изилдөөчүсү Анна Сундер-Плассманн түркмөн оппозициячыларынын күнөөсү далилдене электе эле, алгачкы күндөн тарта алардын тууган-туушкандары кысмакка алына баштаганын айтат. «Биздин маалыматтар боюнча, президент С. Ниязов кол салуунун башкы уюштуруучусу катары атаган Түркмөнстандын айыл-чарба министринин мурдагы орун басары Сапармурат Иклымовдун 30га жакын тууганы камалды. 25-ноябрдагы кол салуу аракетинен кийин өлкөнүн мурдагы тышкы иштер министри Б. Шихмурадовдун бир тууган иниси да абакка отургузулду», дейт Лондондук изилдөөчү.
1997-жылдан бери Швецияда жашап жаткан С. Иклымовго Стокгольм саясий качкын статусун ыйгарган. Анын аталаш агасы, «Азаттык» радиосунун Москвадагы кабарчысы Ораз Иклымов Ашгабатта анын эки уулу камакка алынганын кабарлады. «25-ноябрда, президент С.Ниязовго кол салуу аракети жасалган күнү, менин эки уулум, 31 жаштагы бизнесмен Эсенаман жана 21 жашар Москва университетинин студенти Аилини Түркмөнстандын коопсуздук органдары камакка алышкан. Студент уулум Ашгабатка бир апталык каникулга барган эле. Ишеничтүү булактардан алынган маалымат боюнча, менин балдарымды КГБнын кызматкерлери тергөө учурунда уруп-сабашкан», дейт «Азаттыктын» Москвадагы кабарчысы Ораз Иклымов. Ал ден-соолугу ансыз да начар улуу баласынын акыбалынан катуу санааркап атканын, эки уулунун ал-абалы туурасында тийиштүү маалымат ала албай-кыйналганын айтат.
Эл аралык укук коргоо уюмдары Түркмөнстандан дегеле маалымат алуу өтө татаал экенин, андыктан чет өлкөлөрдө жашаган оппозициячылар өз туугандарынын тагдыры, камалгандардын саламаттыгы туурасын беймаалым, терең санааркап жашоого аргасыз экенине кабатырланууда. Европа Биримдиги Ашгабатка атайын кайрылуу жөнөтүп, оппозициячылардын туугандарын куугунтуктоону токтотууга үндөдү. Кошмо Штаттар Ашгабатта кармалган АКШ жаранынын ишин эл аралык укуктук нормаларга ылайык караштырууну талап кылды. Ашгабаттын айтымында, президент С. Ниязовдун өмүрүнө кол салууга катышы бар деп кармалгандардын көбү – чет мамлекеттердин жарандары.
Расмий Ашгабат кол салуу аракетине кандайдыр тиешеси бар деген шек алдында 23 киши камалганын айтса, коомдук уюмдар камакка алынгандардын саны 100 адамдан ашканын маалымдашат. Нью-Йоркто жайгашкан «Хюман Райтс Уотч» уюмунун Европа жана Борбор Азия боюнча координатору Рэйчел Денбер түркмөн бийлиги алыскы чет өлкөлөрдөгү оппозициячыларга колу жетпегендиктен, эми алардын жакын туугандарын куугунтуктоо кампаниясын баштаганын айтат. «Кол салуу аракети болгондон бери көптөгөн адамдар камакка алынды, алардын басымдуу бөлүгү - чет өлкөлөрдө башпааналап жүргөн белгилүү оппозициячылардын жакын туугандары. Президент С. Ниязов өзү «кол салууну ошол оппозициячылар алыста туруп алып уюштурушту», деп күнөөлөгөн. Түркмөн бийлиги ал оппозициячыларды жазалап-куугунтуктоого алы келбей, ачуусун алардын туугандарынан чыгарууда», дейт эл аралык адам укуктарын коргоо уюмунун өкүлү.
Түркмөнбашы өзүнө кол салуу болгонун угаар замат, тизмелеп атап кирген күнөөкөрлөр оппозициячыл саясатчылар Сапармурат Иклымов, Борис Шихмурадов, Кудайберди Оразов жана Нурмухамед Ханамов мойнуна тагылган айыптардын баарын четке кагып, окуяны түркмөн бийлиги өзүнө жагымсыз саясатчыларды жазалаш үчүн атайы уюштурган деген жоромолун айтышкан.
Лондондук «Амнести Интернешнл» уюмунун Борбор Азия боюнча изилдөөчүсү Анна Сундер-Плассманн түркмөн оппозициячыларынын күнөөсү далилдене электе эле, алгачкы күндөн тарта алардын тууган-туушкандары кысмакка алына баштаганын айтат. «Биздин маалыматтар боюнча, президент С. Ниязов кол салуунун башкы уюштуруучусу катары атаган Түркмөнстандын айыл-чарба министринин мурдагы орун басары Сапармурат Иклымовдун 30га жакын тууганы камалды. 25-ноябрдагы кол салуу аракетинен кийин өлкөнүн мурдагы тышкы иштер министри Б. Шихмурадовдун бир тууган иниси да абакка отургузулду», дейт Лондондук изилдөөчү.
1997-жылдан бери Швецияда жашап жаткан С. Иклымовго Стокгольм саясий качкын статусун ыйгарган. Анын аталаш агасы, «Азаттык» радиосунун Москвадагы кабарчысы Ораз Иклымов Ашгабатта анын эки уулу камакка алынганын кабарлады. «25-ноябрда, президент С.Ниязовго кол салуу аракети жасалган күнү, менин эки уулум, 31 жаштагы бизнесмен Эсенаман жана 21 жашар Москва университетинин студенти Аилини Түркмөнстандын коопсуздук органдары камакка алышкан. Студент уулум Ашгабатка бир апталык каникулга барган эле. Ишеничтүү булактардан алынган маалымат боюнча, менин балдарымды КГБнын кызматкерлери тергөө учурунда уруп-сабашкан», дейт «Азаттыктын» Москвадагы кабарчысы Ораз Иклымов. Ал ден-соолугу ансыз да начар улуу баласынын акыбалынан катуу санааркап атканын, эки уулунун ал-абалы туурасында тийиштүү маалымат ала албай-кыйналганын айтат.
Эл аралык укук коргоо уюмдары Түркмөнстандан дегеле маалымат алуу өтө татаал экенин, андыктан чет өлкөлөрдө жашаган оппозициячылар өз туугандарынын тагдыры, камалгандардын саламаттыгы туурасын беймаалым, терең санааркап жашоого аргасыз экенине кабатырланууда. Европа Биримдиги Ашгабатка атайын кайрылуу жөнөтүп, оппозициячылардын туугандарын куугунтуктоону токтотууга үндөдү. Кошмо Штаттар Ашгабатта кармалган АКШ жаранынын ишин эл аралык укуктук нормаларга ылайык караштырууну талап кылды. Ашгабаттын айтымында, президент С. Ниязовдун өмүрүнө кол салууга катышы бар деп кармалгандардын көбү – чет мамлекеттердин жарандары.
