Линктер

ЧУКУЛ КАБАР!
8-Июнь, 2023-жыл, бейшемби, Бишкек убактысы 10:07

Борбор Азия

бейшемби 8 Июнь 2023

Календарь
2023-ж., Июнь
дүй. шейш. шарш. бейш. жума ишм. жек.
29 30 31 1 2 3 4
5 6 7 8 9 10 11
12 13 14 15 16 17 18
19 20 21 22 23 24 25
26 27 28 29 30 1 2
Алматы шаары. Архивдик сүрөт

Казакстандын Алматы шаарындагы "Алтын Орда" базарынын директорунун орун басары, кыргызстандык Эрмек Маркабаев эки айга камакка алынды.

Ага сатуу максатында баңгизатын мыйзамсыз алып жүргөн жана курал-жарак менен жардыргыч заттарды мыйзамсыз алган деген айып тагылганы айтылууда.

Соцтармактардын колдонуучулары кыргыз ишкер атайлап тузакка түшүрүлгөнүн айтып жатышат.

Жыл башында президент Касым-Жомарт Токаев "Алтын Орда" базары жөнүндө сөз кылып жатып, аталган базардын "каймагын" жегендерге чара көрүлөрүн кесе айткан.

Чоң жолдо кармалган кыргызстандык ишкер

6-июнда Кыргызстандын Алматыдагы башкы консулу Назарали Арипов кыргызстандык ишкер Эрмек Маркабаевге байланыштуу окуя 2-июнда болгонун, ал тууралуу консулдукка дароо маалымат түшкөнүн "Азаттыкка" билдирди.

"Базардын юристтери, адвокат иштеп жатышат. Башкы консулдук Казакстандын Тышкы иштер министрлигине нота жөнөткөнбүз. Маркабаевдин өзү менен жолугуу боюнча, жообун күтүп жатабыз. Иштеп жатабыз, туугандары менен жолуктук, толук маалымат алдык", - деди Арипов.

Ал ошондой эле шейшембиде сотто Маркабаевге бөгөт чарасы каралганын, учурда ага укуктук жардам берүү боюнча бардык аракет көрүлүп жатканын кошумчалады.

Эрмек Маркабаев.
Эрмек Маркабаев.

Учурда интернетте Маркабаевди полиция куралчан күч кызматкерлеринин коштоосунда кармап жаткан учур тартылган видео тарап жатат. Видеону чөнтөк телефонуна тартып алган аял ага баңгизатын атайылап салып коюшканын айтууда.

Казакстандын жалпыга маалымдоо каражаттары жергиликтүү полицияга таянып, Маркабаевди жана анын айдоочусу менен жансакчысын Алматы–Бишкек автожолунан 2-июнда кармашканын жазышкан.

3-июнда Казакстандын Ички иштер министрлигинин Telegram каналына ага баңгизатын сатуу максатында мыйзамсыз алып жүргөн жана курал-жарак менен жардыргыч заттарды мыйзамсыз алган, сактап жүргөн деген мазмундагы айыптар коюлганы тууралуу маалымат чыккан.

Кийин "Алтын Орда" базарынын администрациясы полицияга таянып тараткан маалыматта курал-жарак тууралуу гана сөз болгонун билдирген.

"Базарды басып алуунун аракети көрүлүүдө"

Эркин Маркабаев Алматыдагы бизнесин бул өлкөнүн мурдагы бийлиги тушунда тарттырып жибергенин, былтыр сот аркылуу аны кайра кайтарып алганын жана жаңылоо иштерин жүргүзүп жатканын журналист Тынчтыкбек Алтымышев "Азаттыкка" билдирди.

"Эрмек Маркабаевдин Казакстанда кармалышына кыргызстандыктар тынчсызданып атышат. Ал коомдук иштерге да аралашып, кайрымдуулук иштеринде, социалдык долбоорлордо өзүн патриот, иштерман киши катары көрсөткөн. Анын кармалышы өтө күмөндүү жагдайларды жаратып атат. Анткени "Алтын орда" базарын ал өзү түптөгөн. Кийин аны рейдерлик жол менен Болат Назарбаевдерге тарттырып жиберген. Кийин сот менен мыйзамдуу түртө кайтарып алган. "Алтын Орда" негизи жайма базар болгон экен. Маркабаев аны кийин модернизациялап, бир жылдын ичинде имараттарды салып, курулуш иштерин бүтүрүп аткан киши болчу".

Алтымышев кыргыз ишкердин камакка алынышы атайылап уюштурулганын, буга коңшу өлкөдөгү кыргызстандыктар гана эмес, жергиликтүүлөр да нааразылык билдирип жатканын кошумчалады.

Тынчтыкбек Алтымышев.
Тынчтыкбек Алтымышев.

"Фейсбукта казак колдонуучулардын дээрлик көпчүлүгү Маркабаевди жактап атышат. Бул иш базарды буга чейин канча жыл басып алып, пайдасын көрүп келгендердин же жаңы таасирин көрсөткүсү келгендердин эле колунан келди. Базарды басып алуу аракети көрүлүүдө. Ал үчүн биринчи Эрмек Маркабаевди жаап, зордук зомбулук көрсөтүп, базарды өздөрүнө ыйгарып алалы деген аракеттер болуп атат деген ойдомун".

Эрмек Маркабаев 2015-жылы "Замандаш" партиясынын, 2020-жылы "Кыргызстан" партиясынын тизмесинде парламенттик шайлоодо талапкерлигин көрсөткөн.

"Бул жер пайда көргөндөрдүн чыныгы "каймагына" айланды"

Алматынын четинде жайгашкан "Алтын Орда" базарын экс-президент Нурсултан Назарбаевдин агасы Болат Назарбаев менен байланыштырып келишет. Кандуу Январь окуясынан кийин бул базарга байланыштуу мыйзамсыздыктар утур-утур айтылып келген.

2-июнда Казакстандын премьер-министри Алихан Смаилов атайын текшерүүнүн жыйынтыгында “Алтын Орда” базарында 300дөн ашык мыйзамсыздык аныкталганын билдирген.

Алихан Смаилов.
Алихан Смаилов.

"Прокуратура, милиция, санитардык эпидемиологиялык жана башка мамлекеттик органдардын кызматкерлеринен турган туруктуу мобилдик топ базардын аймагында бардык мыйзам бузуулар толугу менен жоюлганга чейин иш алып барат", - деп билдирди казак премьер-министри.

Ал эми Алматы облустук акимчилигинин маалыматына ылайык, буга чейин айрым мыйзам бузуулар жолго салынган, бирок ишкерлер тарабынан даттануулар көбөйүп, бул товарларга болгон баанын негизсиз кымбатташына себеп болууда.

Жыл башында айрым казакстандык маалымат каражаттары "Алтын Орда" базарынын мурдагы жетекчилигине эл аралык издөө жарыяланганын жазып чыгышкан. "Казинформ" агенттиги Данияр Апдигапаров, Жумадин Патов, Канат Жакаев жана Айдос Нуркалиев изделип жатканын жазды. Алар өзгөчө ири өлчөмдөгү алдамчылыкка барган деп шектелүүдө.

2022-жылы жазында интернетке Данияр Абдигапаровдун президент Касым-Жомарт Токаевге жолдогон видеокайрылуусу жарыяланган. Анда ал базарды рейдерлик жол менен тартып алышканын айткан.

Ал эми 6-февралда президент Касым-Жомарт Токаев аталган базардын "каймагын" жегендерге чара көрүлөрүн жана анда тартип орнотууну тапшырган.

"Бул жер пайда көргөндөрдүн чыныгы "каймагына" айланды. Муну январь айында Алматыдагы окуяда даана көрдүк. Бул башка аймактар үчүн да көйгөй. Керек болсо бул ишке укук коргоо органдарынын өкүлдөрү катышсын. Мен аларга эки ай убакыт берем", - деп билдирди Токаев.

Буга чейин Алматы облусунун монополияга каршы башкармалыгы Altyn Orda QazTrade LTD компаниясына карата административдик иш козгогон. Сот компаниянын «монополисттик жол менен бааларды көтөрүүдөн алган» 46 миллион теңге кирешесин конфискациялап, 1,4 миллион теңге айып салган.

УКМК тараткан сүрөт.

Атайын кызмат “бийликти күч менен басып алууга аракет кылган” деген айып менен кармаган беш кишинин төртөө эки аптага камалып, бирөө үй камагына чыкты.

Беш кишинин төртөө камалды

Улуттук коопсуздук боюнча мамлекеттик комитет (УКМК) “бийликти күч менен басып алууга аракет кылган” деген айып менен кармаган беш кишинин бөгөт чарасы 7-июнда Биринчи май райондук сотунда каралган.

Аты белгилүү болгондордон жогорку окуу жайлардын биринин мугалими Чолпонбек Сыдыкбаев тергөөчүлөрдүн өтүнүчү менен үй камагына чыгарылды. Роза Нурматова, Гүлжигит Исаков жана кимдер экени белгисиз болуп жаткан дагы эки киши 21-июнга чейин атайын кызматтын тергөө абагына камалды.

“Соттун чечими жашыруун экен”

Камалгандардын бири, жарандык активист Гүлжигит Исаковдун иниси Искендер Исаков “Азаттыкка” буларды айтып берди.

“Соттун чечими менен тааныштым. Текст боюнча так айтып бере албайм. Анткени "жашыруун" деген жери бар экен. Бирок, маңызын айтып бере алам. Агамдын “бийликти басып алуу аракети” деп кармалгандарга тиешеси жок экен. Болгону кафеде отуруп, бир адам менен эркин темада сүйлөшүптүр. Ошонун стенограммасын жазып, аягында “бийликти басып алуу аракети бар” деген корутунду чыгарыптыр. Лингвистикалык экспертиза ошондой жыйынтык чыгарган экен. Документте айдан ачык эле жалган жалаа жабуу аракети байкалып турат”, - деген Исаков агасы жеке ишкерлик менен гана алектенип, бийликти басып алуу ниети болбогонун кошумчалады.

Жарандык активист Гүлжигит Исаков Фейсбуктагы баракчасында президент Садыр Жапаровдун бийлигин байма-бай сындап келген. Ал кыргыз-өзбек чек ара келишими, салык саясаты, коррупция менен күрөшүү сыяктуу темаларда билдирүү жазып, сын-пикирин айтып турчу.

"Элдик кеңеш" партиясынын жетекчиси Роза Нурматованын жактоочулары же жакындары атайын кызматтын айыптоосу боюнча комментарий бере элек. УКМК “төңкөрүшкө аракет кылгандардын башында Нурматова турат” деп айыптап жатат.

“Төңкөрүш аракети” эл аралык медианын назарында

“Кыргызстанда бийликти басып алуу аракетине бөгөт коюлду” деген кабар кыргыз коомунда гана эмес эл аралык медиага дагы желдей тарады.

5-июнда ЖМКлар аркылуу күч органдарындагы булактардан тараган кабар, 6-июнда расмий тастыкталды.

Айрым түрк медиалары бул кабарларды “Гүлен” темасына байланыштырып жазса, бир нече орус басылмалары Роза Нурматова президент Садыр Жапаровдун мурунку тарапташы экенине, АКШ, Батышка каршы пикирлерине көңүл бурушту.


Ал эми Би-Би-Синин орус кызматы кармалгандардын уюштуруучусу негиздеген “Элдик кеңеш" партиясы коомчулукта таасирдүү эмес, “төңкөрүш аракетинин мотиви белгисиз” экенин белгиледи.

Жергиликтүү жарандык активист Нурсултан Акылбек өлкөнүн коопсуздук тармагындагы жогорку жетекчилер бул окуя боюнча так маалымат бериши керек деп эсептейт. Ал мындай кырдаалда коомчулукта бүдөмүк ойлор жараларын белгиледи.

“Мамлекеттин туруктуулугуна кол салды” деген - чоң айыптоо. Сөзсүз түрдө булар кимдер, кантип төңкөрүш кылганы жатканы жөнүндө так маалымат берилиши керек. Атайын кызмат чон операция кылды окшойт. Анан чындап булардын төңкөрүш жасоого ресурстары болгонбу деген суроо жаралат. Кабарларга караганда артында кишилери бар, таасирдүү эч ким жок экен. Бирок, Орусиянын маалымат катчысы реакция кылып жатат. Демек, так, толук маалымат берилиши керек болчу. Көчөдө жөн гана "буларды кетириш керек" деген сөздөрдү сүйлөшкөндөр камалганы туура эмес, - деди ал.

УКМК тараткан билдирүү

Эркин журналист Алмаз Темирбек мындай камоолордун саясий жагына токтолду.

"Албетте, тергөөдө баары белгилүү болоор. Азырынча маалымат аз болуп жатат. Бирок, кармалгандардын бийликти басып алуу ниетине ишенген жокмун. Алардын арасында элди ээрчитип чыга алчу эч кимиси жок экен. Бул балким мындай кийин чоң акцияларга чыкпагыла деген сыяктуу башка саясатчыларга белги болушу мүмкүн", - деди.

Улуттук коопсуздук мамлекеттик комитети “бийликти күч менен басып алуу аракети” менен кармалгандар тууралуу билдирүүсүндө шектүүлөрдү кармап жаткан видеолордон сырткары адамдардын телефондук сүйлөшүүсү жаздырылган аудио дагы тиркелген. Ал видеодо белгисиз адамдар “киши чогултуу” жөнүндө сүйлөшүп жатышат.

Атайын кызмат уюшкан топ көп убакыттан бери нааразы адамдарды өзүнө тартып, “бийликти күч менен басып алуунун пландарын талкуулоого тиешеси бар адамдарды мамлекеттик структураларга каршы үгүттөөгө багытталган жашыруун жолугушуулар үзгүлтүксүз өткөрүлгөн” деп айтылат.

“Тергөөдө аныкталгандай, бул уюшкан топко коомдун ар кайсы катмарынан жана өлкөнүн ар кайсы аймактарынан 100дөн ашык адам тартылган, алардын ортосунда конкреттүү милдеттер так бөлүштүрүлгөн. Маалыматка ылайык, жакынкы аралыкта уюштуруу маселелерин каржылоо жана негизги кызмат адамдарына сый акы төлөө үчүн чет элдик булактардан олуттуу каражаттарды алуу күтүлгөн. Бул аталгандар коомдо кандайдыр бир окуяга нааразычылык пайда болгондон кийин дароо өздөрүнүн кылмыштуу пландарын ишке ашыруунун активдүү фазасын баштоону көздөшкөн”, - деп айтылат билдирүүдө.

Бирок, атайын кызмат кайсы чет элдик булактан каражат келерин так жазган эмес. 5-июнда УКМКга отуздан ашык адам алып келинип, атайын кызмат “негизги шериктер” деп атаган Н.Р.С., И.Г.С., М.А.Ж. жана Д.Т.А., күнөөсүн моюнуна алышканын кабарлады.

Ушул тапта коомчулукка “Кемпир-Абад иши” катары белгилүү “бийликти басып алуу, массалык башаламандык уюштурууга даярдык” беренеси менен отуздай киши айыпталып, анын он чактысы абакта жатат. Алар өткөн жылы октябрда жапырт кармалган. Алардын дагы кафеде сүйлөшкөн аудиосу тараган.

Ушундай эле берене менен парламенттеги оппозициялык депутат Адахан Мадумаровго кылмыш иши козголду. Аны жоопко тартуу боюнча Башкы прокурор Курманкул Зулушев парламенттен уруксат сурап, ал боюнча комиссия түзүлдү.

Кыргызстанда бардык бийликтин тушунда "төңкөрүш аракети" деген берене менен саясатчылар соттолгон учурлар көп болгон. Бийлик алмашкандан кийин алардын бир тобу акталган.

Дагы жүктөңүз

XS
SM
MD
LG