Түркмөн бийлиги мурда дагы диний түзүлүштөргө каршы чара көрүп келген. Мисал үчүн, каттоодон өтпөгөн диний уюмдардын аракетине мурда дагы тыюу салынган, бирок эрежени бузгандарга каршы административдик чаралар гана колдонулчу. Эми болсо, 1991-жылы кабыл алынган диний уюмдар тууралуу мыйзам толугу менен кайра жазылып чыкты жана президент Сапармурад Ниязов ага жакында аптада кол коюп, күчүнө киргизди. Аны менен катар өлкөнүн Кылмыш жобосуна да өзгөртүүлөр киргизилди жана эми дин жөнүндөгү мыйзамды бузгандар бир жылга чейин эркинен ажыратылышы же бир айлык маянадан 30 эсе көп айыпка тартылышы мүмкүн.
80-жылдарда СССРдеги тоталитаризмге каршы күрөшкөн диссиденттер тыюу салынбаган нерсенин баарына ачык коомдо уруксат берилүүгө тийиш деп келген. Түркмөнстанда болсо эми, тескерисинче, уруксат берилбеген нерсенин баарына тыюу салынууда. Вена шарында жайгашкан Адам укуктары боюнча Хелсинки федерациясынын аткаруучу деректири Аарон Родестин айтымында, мындай чара менен Түркмөнстан мурдагы советтик жумурияттардын арасында эң репрессивдүү болуп эсептелинген Беларус менен Өзбекстандын катарына кошулууда: "Түркмөнстан муну менен Европадагы коопсуздук жана кызматташуу уюмунун алкагында диний эркиндикке мыйзамсыз чектөө салган өлкөлөр клубуна кошулду. Катталбаган диний аракеттерге мурда Өзбекстан менен Беларус гана тыюу салган".
Жаңы мыйзамга ылайык, кайсы бир диний уюм же кыймыл катталайын десе, анын жолун жолдогон кеминде 500 адам болууга тийиш. Бирок иш жүзүндө бийлик өкүлдөрү андай 500 жолдоочунун бир жерде жашаганын талап кылат, ошондуктан Түркмөнстанда азыркы сунни мусулмандар менен ортодокс христиандардан башка диний уюмдар кааласа дагы каттала албай турган абалга туш болууда.
Мурдагы чектөөлөргө карабай, өлкөдө шийи мусулмандары, иудаисттер, кришнаиттер, баптисттер, бахаилер жана башка диний агымдардын жолдоочулары бир топ эле өнүгүп келген жана өз таат-ибадаттарын алар жашыруун жүргүзчү. Бирок алардын аракеттерин мыйзамдуу жол менен токтото албаган түркмөн бийлиги эми кадимки эле авторитардык ыкма менен мыйзамды ого бетер катаалдантуу жолун тандап алды.
Анткен менен Жорж Соростун Ачык коом институтунун Түркмөнстан боюнча долбоорун жетектеген Эрика Дейлинин айтымында, түркмөн бийлиги жалаң эле диний уюмдарга каршы эмес, деги эле бардык өкмөттүк эмес уюмдарга каршы жапырт аракет көрүүдө: "Белгилеп кетчү нерсе, дин жана диний уюмдар тууралуу жаңы мыйзам менен удаа бейөкмөт уюмдар жөнүндө дагы жаңы мыйзам кабыл алынды. Экөөнүн тең мазмуну жана максаты бирдей. Диний болобу, диний эмеспи, коом арасындагы бардык өкмөттүк эмес аракеттерге эми президент өзү жетектеген өкмөттүк көзөмөл орнотулат."
Мындай аракеттер өлкөнүн коопсуздугун камсыз кылуу шылтоосу менен жасалууда. Түркмөн бийлик өкүлдөрүнүн айтымында, сырттан белгисиз окуу жайларында билим алымыш болуп келген кээ бир адамдар Түркмөнстанга кайтып келип, коомго бүлүк салууда. Чет өлкөлүк тажрыйба же эл аралык өнүгүүдөн мурда Түркмөнбашы үчүн кебелбеген туруктуулук артык.
80-жылдарда СССРдеги тоталитаризмге каршы күрөшкөн диссиденттер тыюу салынбаган нерсенин баарына ачык коомдо уруксат берилүүгө тийиш деп келген. Түркмөнстанда болсо эми, тескерисинче, уруксат берилбеген нерсенин баарына тыюу салынууда. Вена шарында жайгашкан Адам укуктары боюнча Хелсинки федерациясынын аткаруучу деректири Аарон Родестин айтымында, мындай чара менен Түркмөнстан мурдагы советтик жумурияттардын арасында эң репрессивдүү болуп эсептелинген Беларус менен Өзбекстандын катарына кошулууда: "Түркмөнстан муну менен Европадагы коопсуздук жана кызматташуу уюмунун алкагында диний эркиндикке мыйзамсыз чектөө салган өлкөлөр клубуна кошулду. Катталбаган диний аракеттерге мурда Өзбекстан менен Беларус гана тыюу салган".
Жаңы мыйзамга ылайык, кайсы бир диний уюм же кыймыл катталайын десе, анын жолун жолдогон кеминде 500 адам болууга тийиш. Бирок иш жүзүндө бийлик өкүлдөрү андай 500 жолдоочунун бир жерде жашаганын талап кылат, ошондуктан Түркмөнстанда азыркы сунни мусулмандар менен ортодокс христиандардан башка диний уюмдар кааласа дагы каттала албай турган абалга туш болууда.
Мурдагы чектөөлөргө карабай, өлкөдө шийи мусулмандары, иудаисттер, кришнаиттер, баптисттер, бахаилер жана башка диний агымдардын жолдоочулары бир топ эле өнүгүп келген жана өз таат-ибадаттарын алар жашыруун жүргүзчү. Бирок алардын аракеттерин мыйзамдуу жол менен токтото албаган түркмөн бийлиги эми кадимки эле авторитардык ыкма менен мыйзамды ого бетер катаалдантуу жолун тандап алды.
Анткен менен Жорж Соростун Ачык коом институтунун Түркмөнстан боюнча долбоорун жетектеген Эрика Дейлинин айтымында, түркмөн бийлиги жалаң эле диний уюмдарга каршы эмес, деги эле бардык өкмөттүк эмес уюмдарга каршы жапырт аракет көрүүдө: "Белгилеп кетчү нерсе, дин жана диний уюмдар тууралуу жаңы мыйзам менен удаа бейөкмөт уюмдар жөнүндө дагы жаңы мыйзам кабыл алынды. Экөөнүн тең мазмуну жана максаты бирдей. Диний болобу, диний эмеспи, коом арасындагы бардык өкмөттүк эмес аракеттерге эми президент өзү жетектеген өкмөттүк көзөмөл орнотулат."
Мындай аракеттер өлкөнүн коопсуздугун камсыз кылуу шылтоосу менен жасалууда. Түркмөн бийлик өкүлдөрүнүн айтымында, сырттан белгисиз окуу жайларында билим алымыш болуп келген кээ бир адамдар Түркмөнстанга кайтып келип, коомго бүлүк салууда. Чет өлкөлүк тажрыйба же эл аралык өнүгүүдөн мурда Түркмөнбашы үчүн кебелбеген туруктуулук артык.
