Жакында «Taблих жамааттын” сегиз мүчөсү Ташкен шаарында сот жообуна тартылышты. Акыркы алты айда иши активдүү делген Фергана өрөөнүндө бул уюмдун мүчөлөрүнүн үстүнөн да сот иштери өткөн.
Уюмдун өткөн жума күнү Ташкенде кесилген 8 мүчөсү июль-август айларында камакка алынышкан. Мамлекеттик айыптоочунун сотто айтканына караганда уюм 1998-жылы уюшулган жана анын максаты - Өзбекстандын азыркы бийлигине жихад жарыялап, исламга негизделген мамлекет куруу.
Активисттердин укуктарын колдоо тобунун төрагасы Сүрөт Икрамов айыпталып жаткандар тууралуу мындай дейт:
- Алар Өзбекстандын Кылмыш кодексинин 244-беренеси боюнча айыпталып жатышат. Ага ылайык тыюу салынган уюмга мүчө болгондорду соттошот. Буга чейин бул берене менен “хизб ут-тахрирчилерди”, ваххабиттерди жана ушул эле “жамааттын” мүчөлөрүн жазалашкан. Бул ирет чиновниктер 159-беренени колдонушкан жок, ал берене – диний экстремизм жана конституциялык режимди төңкөрүш менен кулатуу деп аталат. Бийликтердин айтымында бул ирет соттолгондор “Жамааттын” ишин элге жайылтууга аракет кылышкан.
Соттолуп жаткандардын биринин бир тууганы Нурмурад Жумаев радионун Ташкен кызматына берген интервьюсунда жамааттын мүчөлөрү өз жолугушуусунда Куран окуп, хадиз жаттагандан тышкары саясат тууралуу бир ооз да сүйлөшчү эмес эле деди. Бирок өзбек бийликтери өлкөдө болгон кылмыштарга уюмдун тийешеси бар деген пикирде. Тура Мирзахожаев тергөөнүн кысымына чыдабай жасабаган күнөөсүн “жасадым” деп мойнуна алгандардын бири. Анын прокуратурага берген түшүнүк катында уюм быйыл март-апрелде Ташкен жана Бухарада болгон жардырууларды уюштурууга катышкан.
Тура минтип жазат: "Устатыбыз Фаррух жардырууларды ал тааныбаган адамдар уюштурганын айтты. Фаррух ошондой эле биз дават аркылуу мусулмандардын санын көбөйтүп, тынч жол менен ислам мамлекетин курса болот деди".
Феликс Корлей - кеңсеси Ослодо жайгашкан уюмдун жетекчиси. Ал “жамааттын” мүчөлөрүнүн соттолушун адам укуктарынын бузулушу катары баалайт жана анын пикиринде “Таблих жамаатынын” террордук уюм экенин далилдеген бир да факты жок:
– Бийлик койгон айыптардын бири да азырынча далилдене элек. Чиновниктер айыпталып жаткандардан алынган жазмалар экстремисттик маанайда деп айтышат. Бирок ошол эле маалда “Taблихтин” мүчөлөрү болсо текстер кадимки мусулмандар колдонуучу жазылмалар болчу дешет.
Талдоочулар соттун бүтүмү жакында сүйлөгөн президент Каримовдун сөзүнөн кийин чыгарылган көрсөтмө чечим болушу ыктымал деп болжолдоп жатышат. Сентябрь айында Өзбекстандын мамлекет башчысы өлкөдө террордук жардыруулардын артында “Хизб ут-Тахрир” сыяктуу уюмдар турат деген болчу. “Эгер биз террорго каршы күрөшпөсөк ага окшогон уюмдар улам көбөйө берет” деп ага мисал катары “Таблих жамаатты” келтирген.
Камол Камилов - өкмөттүн дин иштери боюнча комитетинин өкүлү. Анын айтымында “Таблих жамааттын” иши мыйзамсыз болуп эсептелет:
- "Таблих жамаат” Өзбекстанда каттоодон өткөн эмес. Алардын иши ошондуктан мыйзамдарга каршы деп эсептелет.
Камилов дин жөнүндө 1998-жылы кабыл алынган мыйзамды бетке тутат. Ага ылайык өлкөнүн аймагында миссионердик кызматка жана ислам динин өз алдынча окутууга тыюу салынган. Бирок эларалык талдоочулар ал мыйзамдын адам укуктары боюнча эларалык нормаларга каршы келээрин белгилешет.
Өзбек бийлигинин үшүн алып жаткан "Taблих жамааты" деген эмне уюм? Аны 1920-жылдары исламдын 20-кылымдагы көрүнүктүү лидерлеринин бири Маулан Мухаммед Ильяс негиздеген. Бул уюмдун борбору азыр Бангладештин Дака шаарында.
“Таблих” араб сөзү жана ал “өткөрүп берүү” жана “берилүү, тартылуу” дегенди түшүндүрөт. Уюмдун мүчөлөрү болсо Алланын айткандарын ислам динин туткандарга жеткирүүнү башкы милдетибиз деп эсептешет.
Өзбекстандын ислам дини боюнча көрүнүктүү аалымы Шейх Мухаммед Содык Мухаммед Юсуф өлкөгө уюмдун идеологиясы тарай баштаганына 30 жыл болду дейт:
– “Таблих жамааттын” өкүлдөрү биринчи жолу Өзбекстанга 1975-жылы келген. Ал учурда Советтер союзунун Бангладештеги элчиси менен Дакадагы чиновниктер жакшы мамиледе эле. Ошондон улам бул уюмдун төрт мүчөсү виза алып, Ташкенге турист катары келишкен. Алар мейманканага токтобой эле, түз эле мечитке барып, намазга жыгылышкан жана “таблих” тууралуу түшүнүк беришкен. Алар Самаркан жана Бухара шаарларына да барышкан.
Уюмдун иши совет бийлиги кулаган соң кайра жанданды. Шейх Мухаммед Содык Мухаммед Юсуфтун айтымында “жамааттын” иши чынында эле миссионердик катары бааланып, өзбек мыйзамдарына каршы келип калышы ыктымал. Бирок Шейх уюмдун максаты тынчтыкты, коопсуздукту сактоо жана саясаттан алыс болуу деп кошумчалайт.
Талдоочулардын айтымында өзбек бийлиги өзүнүн саясий оппоненттеринин оозун басып болуп, эми ислам динин туткандарды душман санай баштады.
Уюмдун өткөн жума күнү Ташкенде кесилген 8 мүчөсү июль-август айларында камакка алынышкан. Мамлекеттик айыптоочунун сотто айтканына караганда уюм 1998-жылы уюшулган жана анын максаты - Өзбекстандын азыркы бийлигине жихад жарыялап, исламга негизделген мамлекет куруу.
Активисттердин укуктарын колдоо тобунун төрагасы Сүрөт Икрамов айыпталып жаткандар тууралуу мындай дейт:
- Алар Өзбекстандын Кылмыш кодексинин 244-беренеси боюнча айыпталып жатышат. Ага ылайык тыюу салынган уюмга мүчө болгондорду соттошот. Буга чейин бул берене менен “хизб ут-тахрирчилерди”, ваххабиттерди жана ушул эле “жамааттын” мүчөлөрүн жазалашкан. Бул ирет чиновниктер 159-беренени колдонушкан жок, ал берене – диний экстремизм жана конституциялык режимди төңкөрүш менен кулатуу деп аталат. Бийликтердин айтымында бул ирет соттолгондор “Жамааттын” ишин элге жайылтууга аракет кылышкан.
Соттолуп жаткандардын биринин бир тууганы Нурмурад Жумаев радионун Ташкен кызматына берген интервьюсунда жамааттын мүчөлөрү өз жолугушуусунда Куран окуп, хадиз жаттагандан тышкары саясат тууралуу бир ооз да сүйлөшчү эмес эле деди. Бирок өзбек бийликтери өлкөдө болгон кылмыштарга уюмдун тийешеси бар деген пикирде. Тура Мирзахожаев тергөөнүн кысымына чыдабай жасабаган күнөөсүн “жасадым” деп мойнуна алгандардын бири. Анын прокуратурага берген түшүнүк катында уюм быйыл март-апрелде Ташкен жана Бухарада болгон жардырууларды уюштурууга катышкан.
Тура минтип жазат: "Устатыбыз Фаррух жардырууларды ал тааныбаган адамдар уюштурганын айтты. Фаррух ошондой эле биз дават аркылуу мусулмандардын санын көбөйтүп, тынч жол менен ислам мамлекетин курса болот деди".
Феликс Корлей - кеңсеси Ослодо жайгашкан уюмдун жетекчиси. Ал “жамааттын” мүчөлөрүнүн соттолушун адам укуктарынын бузулушу катары баалайт жана анын пикиринде “Таблих жамаатынын” террордук уюм экенин далилдеген бир да факты жок:
– Бийлик койгон айыптардын бири да азырынча далилдене элек. Чиновниктер айыпталып жаткандардан алынган жазмалар экстремисттик маанайда деп айтышат. Бирок ошол эле маалда “Taблихтин” мүчөлөрү болсо текстер кадимки мусулмандар колдонуучу жазылмалар болчу дешет.
Талдоочулар соттун бүтүмү жакында сүйлөгөн президент Каримовдун сөзүнөн кийин чыгарылган көрсөтмө чечим болушу ыктымал деп болжолдоп жатышат. Сентябрь айында Өзбекстандын мамлекет башчысы өлкөдө террордук жардыруулардын артында “Хизб ут-Тахрир” сыяктуу уюмдар турат деген болчу. “Эгер биз террорго каршы күрөшпөсөк ага окшогон уюмдар улам көбөйө берет” деп ага мисал катары “Таблих жамаатты” келтирген.
Камол Камилов - өкмөттүн дин иштери боюнча комитетинин өкүлү. Анын айтымында “Таблих жамааттын” иши мыйзамсыз болуп эсептелет:
- "Таблих жамаат” Өзбекстанда каттоодон өткөн эмес. Алардын иши ошондуктан мыйзамдарга каршы деп эсептелет.
Камилов дин жөнүндө 1998-жылы кабыл алынган мыйзамды бетке тутат. Ага ылайык өлкөнүн аймагында миссионердик кызматка жана ислам динин өз алдынча окутууга тыюу салынган. Бирок эларалык талдоочулар ал мыйзамдын адам укуктары боюнча эларалык нормаларга каршы келээрин белгилешет.
Өзбек бийлигинин үшүн алып жаткан "Taблих жамааты" деген эмне уюм? Аны 1920-жылдары исламдын 20-кылымдагы көрүнүктүү лидерлеринин бири Маулан Мухаммед Ильяс негиздеген. Бул уюмдун борбору азыр Бангладештин Дака шаарында.
“Таблих” араб сөзү жана ал “өткөрүп берүү” жана “берилүү, тартылуу” дегенди түшүндүрөт. Уюмдун мүчөлөрү болсо Алланын айткандарын ислам динин туткандарга жеткирүүнү башкы милдетибиз деп эсептешет.
Өзбекстандын ислам дини боюнча көрүнүктүү аалымы Шейх Мухаммед Содык Мухаммед Юсуф өлкөгө уюмдун идеологиясы тарай баштаганына 30 жыл болду дейт:
– “Таблих жамааттын” өкүлдөрү биринчи жолу Өзбекстанга 1975-жылы келген. Ал учурда Советтер союзунун Бангладештеги элчиси менен Дакадагы чиновниктер жакшы мамиледе эле. Ошондон улам бул уюмдун төрт мүчөсү виза алып, Ташкенге турист катары келишкен. Алар мейманканага токтобой эле, түз эле мечитке барып, намазга жыгылышкан жана “таблих” тууралуу түшүнүк беришкен. Алар Самаркан жана Бухара шаарларына да барышкан.
Уюмдун иши совет бийлиги кулаган соң кайра жанданды. Шейх Мухаммед Содык Мухаммед Юсуфтун айтымында “жамааттын” иши чынында эле миссионердик катары бааланып, өзбек мыйзамдарына каршы келип калышы ыктымал. Бирок Шейх уюмдун максаты тынчтыкты, коопсуздукту сактоо жана саясаттан алыс болуу деп кошумчалайт.
Талдоочулардын айтымында өзбек бийлиги өзүнүн саясий оппоненттеринин оозун басып болуп, эми ислам динин туткандарды душман санай баштады.
