- Муратаалы ажы мырза, аялдар имам боло алабы? Бул тууралуу шарият эмне дейт?
- Бисмилла рахман рахиим. Шарият диний, шарий багытта аялдардын назиктигине, жөндөмүнө, ден соолугуна жараша алардын бир катар милдеттерди аткаруусуна тыюу салган. Анын эң башкысы - аялдардан Пайгамбар чыккан эмес жана чыкпайт.
Ошондой эле аялдардын имам болуусуна жана жаматтын алдына өтүп, имамдык милдетти аткаруусуна тыюу салынган. Аялдар жамаат менен, көпчүлүк менен чогулуп намаз окуганга караганда өзү үйүндө жалгыз окуса сообунун даражасы 27 эсе көп болот деп айтылат. Ал эми эркектер намазды өзү жалгыз окуганга караганда жамаат менен чогулуп окуса 27 эсе сооп көп болот деген милдет коёт.
Ошондой эле шарият аялдардын жума, Айт намаздарды да жамаат менен бирге окуусуна тыюу салган. Ушундан улам жума намаздарга аялдар катыша албайт. Айт намаздарын аял киши окубайт, ошондой эле аялдар жаназа намазын окуй албайт.
Мына ушунун негизинде бир жерде жалгыз аял болсо ал шарияттын негизинде күбөлүккө да өтө албайт. Анан аял кишилерге Алла Таала тарабынан "вахий" деген кабар жөнөтүлбөйт. "Вахий" жалгыз гана Пайгамбарларга жөнөтүлөт.
- Кытайда аялдар имам болуп иштешет экен. Бул Кытайдын жергиликтүү, мындайча айтканда, уйгур же кыргыз эмес, түпкүлүктүү xанзу элинен чыккан мусулмандар жашаган провинцияда аялдар жума намазды башкарып, Куран боюнча түшүндүрмө беришет экен. Буга кандай карайсыз?
- Бул маселе боюнча Ахл-и Сунна ва-л-жамаа деген акыйда бар. Ал акыйдада төрт мазхаб бар. Ал төрт мазхабдын ичинде биз Имами Азам Абу Ханифанын мазхабындабыз. Биздин мазхаб боюнча жана башка мазхабдар боюнча да аялдардын жума намазда намазга өтүүсүнө уруксаат жок.
Балким, бул айтылып жаткан нерсе - аялдардын Куран окуп, Курандын таржымалын элге үйрөтүү же шарият маселелерин аялдарга үйрөткөн чогулуштары тууралуу болушу мүмкүн. Эгер ушундай чогулуш болсо, ага эч кандай тыюу салынган эмес. Аялдар, мисалы, өздөрүнчө чогулуп алып, намаз үйрөнүп, намаз окушса, же Куран таржымалдарын айтышса, же диний багыттагы илим-билимдерди чогулуп алып үйрөнүшсө, же насаат угуу максатында жума намаздарына барып,эркектерден бөлүнүп, башка бөлмөлөрдө жума намаздарын окуп кетишсе эч кандай зыян эмес жана ага шарият уруксаат берет.
- Аялдардын намаз окуудагы милдеттери кайсылар? Шарият боюнча алар жума намазга барууга милдеттүү эмес, ушундайбы?
- Шарият боюнча аялдар жума намазга барбаса алар эмне үчүн намазды келип окубайсыңар деп суралбайт. Тескерисинче, аялдар үйүндө, эркек кишилер аралашпаган жерде окуусу керек. Эми шариятта, мисалы аялдар чогулуп жума намаз окулган жерге имамдын сөзүн угуп, анын диний шарият сөздөрүн турмушта пайдалануу үчүн намазга барып, эркектерден башка жерде окуган намазынын сообу түшөт, зыяны болбойт. Бирок, эркектер менен чогулуп, жамаатта окуганга укугу жок. Аны окугандан көрө үйүндө окуганы абзелирээк, сооптуу деп шариятта айтылат.
- Эмне себептен эркектер жума намазга жыгылууга милдеттүү да, аялдарда андай милдет жок?
- Шариятта эркектер менен аялдардын тең укуктуулугун камсыздаган, бирок, мисалы үчүн милдет, жүк жүктөлгөн кээ бир жагдайларда эркектерге көбүрөөк милдеттер жүктөлгөн учурлар бар. Мисалы,эркектерге жүктөлгөн ушундай милдеттердин бири эркектердин жоопкерчилиги. Алар аялдардын үстүнөн караган кожоюн эсебинде аларды багууга милдеттүү.
Бирок, эркек менен аялдын бирге намаз окуусуна тыюу салуунун эң негизги себеби - аял менен эркек бар жерде кандайдыр бир деңгээлде бири-бирине аялдык жана эркектик сезимдер пайда болуп, Кудайга болгон сыйынуу күчсүз болуп, сусташып калуусу.
Чын ыкластан берилип, Кудайга жалынып жаткан аял эркекти көргөндө, же эркек аялды көргөндө сезими өзгөрүлүшү мүмкүн экендигинен улам эркек менен аялдын бир мечитте же бир жерде намаз окуусуна тыюу салынган. Ал тургай жашы жогорулап калган байбичелер да мечитке барып намаз окууну каалашса, алар дагы кечки шам намазына барсын деп милдеттендирилген.
Жыйынтыктап айтканда, эркектер аялга көзү түшүп намазга нуксан кетет. Нуксан деген намазга кандайдыр бир деңгээлде кемчилик кетет деген сөз, Ошондуктан, аялдарга тыюу салынып, эркектердин жамаатка келүүсүн шарият жолдойт.
- Анда балалуу, үй-бүлөлүү болбогон аялдар милдеттүүбү?
- Жок, намаз окуу боюнча үй-бүлөөлүү же балалуу аялдар деп бөлүнбөйт. Анткени, шарият боюнча балакатка жеткен, башкача айтканда, тогуз жаштан өткөн аялзатынын баары Кудайдын буйругун аткарууга милдеттүү. Намаз окууда же Кудайга сыйынууда эркек менен аялдын укугу бирдей. Бирок, табигаттын мыйзамына ылайык аялдар убак-убагы менен туш келчү мезгилде аял намазын токтотот. Бул учурда орозо кармаган болсо орозосун да токтотот.
Рахмат, маегиңизге!
- Бисмилла рахман рахиим. Шарият диний, шарий багытта аялдардын назиктигине, жөндөмүнө, ден соолугуна жараша алардын бир катар милдеттерди аткаруусуна тыюу салган. Анын эң башкысы - аялдардан Пайгамбар чыккан эмес жана чыкпайт.
Ошондой эле аялдардын имам болуусуна жана жаматтын алдына өтүп, имамдык милдетти аткаруусуна тыюу салынган. Аялдар жамаат менен, көпчүлүк менен чогулуп намаз окуганга караганда өзү үйүндө жалгыз окуса сообунун даражасы 27 эсе көп болот деп айтылат. Ал эми эркектер намазды өзү жалгыз окуганга караганда жамаат менен чогулуп окуса 27 эсе сооп көп болот деген милдет коёт.
Ошондой эле шарият аялдардын жума, Айт намаздарды да жамаат менен бирге окуусуна тыюу салган. Ушундан улам жума намаздарга аялдар катыша албайт. Айт намаздарын аял киши окубайт, ошондой эле аялдар жаназа намазын окуй албайт.
Мына ушунун негизинде бир жерде жалгыз аял болсо ал шарияттын негизинде күбөлүккө да өтө албайт. Анан аял кишилерге Алла Таала тарабынан "вахий" деген кабар жөнөтүлбөйт. "Вахий" жалгыз гана Пайгамбарларга жөнөтүлөт.
- Кытайда аялдар имам болуп иштешет экен. Бул Кытайдын жергиликтүү, мындайча айтканда, уйгур же кыргыз эмес, түпкүлүктүү xанзу элинен чыккан мусулмандар жашаган провинцияда аялдар жума намазды башкарып, Куран боюнча түшүндүрмө беришет экен. Буга кандай карайсыз?
- Бул маселе боюнча Ахл-и Сунна ва-л-жамаа деген акыйда бар. Ал акыйдада төрт мазхаб бар. Ал төрт мазхабдын ичинде биз Имами Азам Абу Ханифанын мазхабындабыз. Биздин мазхаб боюнча жана башка мазхабдар боюнча да аялдардын жума намазда намазга өтүүсүнө уруксаат жок.
Балким, бул айтылып жаткан нерсе - аялдардын Куран окуп, Курандын таржымалын элге үйрөтүү же шарият маселелерин аялдарга үйрөткөн чогулуштары тууралуу болушу мүмкүн. Эгер ушундай чогулуш болсо, ага эч кандай тыюу салынган эмес. Аялдар, мисалы, өздөрүнчө чогулуп алып, намаз үйрөнүп, намаз окушса, же Куран таржымалдарын айтышса, же диний багыттагы илим-билимдерди чогулуп алып үйрөнүшсө, же насаат угуу максатында жума намаздарына барып,эркектерден бөлүнүп, башка бөлмөлөрдө жума намаздарын окуп кетишсе эч кандай зыян эмес жана ага шарият уруксаат берет.
- Аялдардын намаз окуудагы милдеттери кайсылар? Шарият боюнча алар жума намазга барууга милдеттүү эмес, ушундайбы?
- Шарият боюнча аялдар жума намазга барбаса алар эмне үчүн намазды келип окубайсыңар деп суралбайт. Тескерисинче, аялдар үйүндө, эркек кишилер аралашпаган жерде окуусу керек. Эми шариятта, мисалы аялдар чогулуп жума намаз окулган жерге имамдын сөзүн угуп, анын диний шарият сөздөрүн турмушта пайдалануу үчүн намазга барып, эркектерден башка жерде окуган намазынын сообу түшөт, зыяны болбойт. Бирок, эркектер менен чогулуп, жамаатта окуганга укугу жок. Аны окугандан көрө үйүндө окуганы абзелирээк, сооптуу деп шариятта айтылат.
- Эмне себептен эркектер жума намазга жыгылууга милдеттүү да, аялдарда андай милдет жок?
- Шариятта эркектер менен аялдардын тең укуктуулугун камсыздаган, бирок, мисалы үчүн милдет, жүк жүктөлгөн кээ бир жагдайларда эркектерге көбүрөөк милдеттер жүктөлгөн учурлар бар. Мисалы,эркектерге жүктөлгөн ушундай милдеттердин бири эркектердин жоопкерчилиги. Алар аялдардын үстүнөн караган кожоюн эсебинде аларды багууга милдеттүү.
Бирок, эркек менен аялдын бирге намаз окуусуна тыюу салуунун эң негизги себеби - аял менен эркек бар жерде кандайдыр бир деңгээлде бири-бирине аялдык жана эркектик сезимдер пайда болуп, Кудайга болгон сыйынуу күчсүз болуп, сусташып калуусу.
Чын ыкластан берилип, Кудайга жалынып жаткан аял эркекти көргөндө, же эркек аялды көргөндө сезими өзгөрүлүшү мүмкүн экендигинен улам эркек менен аялдын бир мечитте же бир жерде намаз окуусуна тыюу салынган. Ал тургай жашы жогорулап калган байбичелер да мечитке барып намаз окууну каалашса, алар дагы кечки шам намазына барсын деп милдеттендирилген.
Жыйынтыктап айтканда, эркектер аялга көзү түшүп намазга нуксан кетет. Нуксан деген намазга кандайдыр бир деңгээлде кемчилик кетет деген сөз, Ошондуктан, аялдарга тыюу салынып, эркектердин жамаатка келүүсүн шарият жолдойт.
- Анда балалуу, үй-бүлөлүү болбогон аялдар милдеттүүбү?
- Жок, намаз окуу боюнча үй-бүлөөлүү же балалуу аялдар деп бөлүнбөйт. Анткени, шарият боюнча балакатка жеткен, башкача айтканда, тогуз жаштан өткөн аялзатынын баары Кудайдын буйругун аткарууга милдеттүү. Намаз окууда же Кудайга сыйынууда эркек менен аялдын укугу бирдей. Бирок, табигаттын мыйзамына ылайык аялдар убак-убагы менен туш келчү мезгилде аял намазын токтотот. Бул учурда орозо кармаган болсо орозосун да токтотот.
Рахмат, маегиңизге!
