Анжиян окуялары боюнча өзбек бийлиги бардыгы болуп 121 адамды кармаган жана соттолуп жаткан 15 жигит алардын алгачкылары. Соттолгондордун үчөө - кыргыз жарандары: Валижон Эргашев козголоңчуларга курал таап берген деп күнөөлөнүүдө, калган экөө - Лачинбек Иманкулов менен Жахонгир Бурхановко болсо - аянтта чогулган калкка каршы ок аткан деген кине коюлууда.
Баш прокурордун орун басары Анвар Набиевдин айтымында, козголоң исламдык экстремисттер тарабынан сырттан уюштурулган жана ага талаптуу 200 миң долларды Анжиянга Тавалбек Хожиев деген жигит жеткирген, аны өзбек коопсуздук кызматы кийин Орусиянын Иваново шаарынан кармап келген. Козголоңду уюштурууга тийешеси бар деп күнөөлөнгөн Тахир Юлдашевди Набиев өлүм жазасына тартууну талап кылды, бирок ал кармала элек. Мурда Өзбекстан исламдык кыймылын, азыр болсо Түркстан исламдык кыймылын жетектеген Юлдашев Ооганстан же Пакистанда жашынып жүрөт.
Расми маалыматтар боюнча, козголоңчулар Фергана өрөөнүн Өзбекстандан бөлүп, анда исламдык мамлекет жарыялоону көздөгөн жана майдын он экисинен он үчүнө караган түнү жергиликтүү түрмөгө кол салып, кылмышкерлерди бошотуп жиберген. Андан соң аянтка чогулган элге да каршы окту ошолор аткан. Натыйжада 187 адам набыт кеткен, бирок алардын көпчүлүгү террорчулар болчу.
Укук коргоочулардын айтымында болсо, кимдир бирөө чындап эле абакка кол салган, бирок алардын максаты - жазыксыз соттолгон төрт ишкерди бошотуу болгон. Аянтка чогулган эл болсо негизинен - Анжиянга президент Ислам Каримов келет экен деген сөздү угуп, көчөгө чыккандар болчу жана аларды өкмөттүк аскерлер кырган, бардыгы болуп жети жүздөн кем эмес адам өлгөн.
Мисал үчүн чогулгандардын арасында Галима Бухарбаева деген журналист болгон, окуянын баарын ал өз көзү менен көргөн жана аз жерден өлүп кала жаздаган, атылган ок анын артына асынган рюкзагын тешип өткөн. Эл аралык коомчулук окуя боюнча тыкан иликтөө жүргүзүүнү талап кылууда, бирок өзбек бийлиги аны четке кагып, сот жараянына да укук коргоочуларды катыштырбай жатат. Мисал үчүн Сурат Икрамов деген укук коргоочу сотко барайын дегенде, коопсуздук кызматында иштегендер аны жөн гана үйүндө камап, эшикке чыгарбай койгон.
Биринчи күнү прокурор кармалгандарга каршы коюлуп жаткан күнөөнү гана окуп бүтүүгө үлгүрдү: 135 бетке жазылган ал документти окуш үчүн эле жети саат кетти. Андан кийин сөз айыпталгандарга берилди жана алардын баары бардык күнөөнү толугу менен мойнуна алды. 21-сентябрда болсо Мухитдин Сабиров деген жигит - алар кошуна Кыргызстанда атайын машыгуудан өткөнү тууралуу да кабарлады. Мындай абалда алар же өлүм жазасына, же өмүрүнүн аягына чейин эркинен ажыратылууга кесилиши мүмкүн.
Нью-Йорк шаарында жайгашкан "Хюман райтс вотч" уюмунун кызматкери Акэйшиа Шилдстин айтымында, сот дал ушундай нукта өнүгөөрү алдын ала белгилүү болчу:
- Күнөөнү мойнуна алдырыш үчүн кармалгандар абакта катуу кыйналат. Андай иштер кантип уюштурулганын биз мурдагы соттор учурунда иликтеп-документтеп алганбыз. Кармалгандар гана эмес, алардын сырттагы туугандары дагы кыйноого алынат, ошондуктан айыпталып жаткандар андай кыйноо тууралуу бир да сөз айтпайт жана бардык коюлган күнөөнү мойнуна алууга аргасыз.
Бирок козголоң үчүн 200 миң доллар тапкан делгендердин адвокат жалдап алууга да каражаты жок болуп чыкты жана алардын кызыкчылыгын - бекер иштеген сегиз өкмөттүк адвокат коргоодо.
Баш прокурордун орун басары Анвар Набиевдин айтымында, козголоң исламдык экстремисттер тарабынан сырттан уюштурулган жана ага талаптуу 200 миң долларды Анжиянга Тавалбек Хожиев деген жигит жеткирген, аны өзбек коопсуздук кызматы кийин Орусиянын Иваново шаарынан кармап келген. Козголоңду уюштурууга тийешеси бар деп күнөөлөнгөн Тахир Юлдашевди Набиев өлүм жазасына тартууну талап кылды, бирок ал кармала элек. Мурда Өзбекстан исламдык кыймылын, азыр болсо Түркстан исламдык кыймылын жетектеген Юлдашев Ооганстан же Пакистанда жашынып жүрөт.
Расми маалыматтар боюнча, козголоңчулар Фергана өрөөнүн Өзбекстандан бөлүп, анда исламдык мамлекет жарыялоону көздөгөн жана майдын он экисинен он үчүнө караган түнү жергиликтүү түрмөгө кол салып, кылмышкерлерди бошотуп жиберген. Андан соң аянтка чогулган элге да каршы окту ошолор аткан. Натыйжада 187 адам набыт кеткен, бирок алардын көпчүлүгү террорчулар болчу.
Укук коргоочулардын айтымында болсо, кимдир бирөө чындап эле абакка кол салган, бирок алардын максаты - жазыксыз соттолгон төрт ишкерди бошотуу болгон. Аянтка чогулган эл болсо негизинен - Анжиянга президент Ислам Каримов келет экен деген сөздү угуп, көчөгө чыккандар болчу жана аларды өкмөттүк аскерлер кырган, бардыгы болуп жети жүздөн кем эмес адам өлгөн.
Мисал үчүн чогулгандардын арасында Галима Бухарбаева деген журналист болгон, окуянын баарын ал өз көзү менен көргөн жана аз жерден өлүп кала жаздаган, атылган ок анын артына асынган рюкзагын тешип өткөн. Эл аралык коомчулук окуя боюнча тыкан иликтөө жүргүзүүнү талап кылууда, бирок өзбек бийлиги аны четке кагып, сот жараянына да укук коргоочуларды катыштырбай жатат. Мисал үчүн Сурат Икрамов деген укук коргоочу сотко барайын дегенде, коопсуздук кызматында иштегендер аны жөн гана үйүндө камап, эшикке чыгарбай койгон.
Биринчи күнү прокурор кармалгандарга каршы коюлуп жаткан күнөөнү гана окуп бүтүүгө үлгүрдү: 135 бетке жазылган ал документти окуш үчүн эле жети саат кетти. Андан кийин сөз айыпталгандарга берилди жана алардын баары бардык күнөөнү толугу менен мойнуна алды. 21-сентябрда болсо Мухитдин Сабиров деген жигит - алар кошуна Кыргызстанда атайын машыгуудан өткөнү тууралуу да кабарлады. Мындай абалда алар же өлүм жазасына, же өмүрүнүн аягына чейин эркинен ажыратылууга кесилиши мүмкүн.
Нью-Йорк шаарында жайгашкан "Хюман райтс вотч" уюмунун кызматкери Акэйшиа Шилдстин айтымында, сот дал ушундай нукта өнүгөөрү алдын ала белгилүү болчу:
- Күнөөнү мойнуна алдырыш үчүн кармалгандар абакта катуу кыйналат. Андай иштер кантип уюштурулганын биз мурдагы соттор учурунда иликтеп-документтеп алганбыз. Кармалгандар гана эмес, алардын сырттагы туугандары дагы кыйноого алынат, ошондуктан айыпталып жаткандар андай кыйноо тууралуу бир да сөз айтпайт жана бардык коюлган күнөөнү мойнуна алууга аргасыз.
Бирок козголоң үчүн 200 миң доллар тапкан делгендердин адвокат жалдап алууга да каражаты жок болуп чыкты жана алардын кызыкчылыгын - бекер иштеген сегиз өкмөттүк адвокат коргоодо.
