Кабарчы: - Төлөн Самүдүнович, азыр радиону угуп турган кыргыздар бул жактагы балдарынан кабар уксак деп атышкандыр, ошондуктан сиз бул жердеги консул катары, бул маселеде кандай кабарыңыздар бар, аман-эсен жүрүшөбү, же кайсы бир маселеттер барбы, ушул багытта пикир айта кетсеңиз.
Төлөн Турганбаев : - Ар кандай булактар маалыматы боюнча Орусияда 300 миңге жакын кыргыздар жүрөт деп айтып атабыз. Алардын басымдуу көпчүлүгү Маскөө жана Маскөө обулусу жеринде эмгектенип жүрүшөт. Алардын турмушунда бирден бир кыйын маселе жашаган жеринде катталуу кагазын алуу, иш кылган жеринде эмгектенүүгө уруксатын алуу болууда. Бул эки ири маселе Орусия федерациясынын 2002- жылы кабыл алган мыйзамынан соң чыккан. Менин оюмча жашаган жерине катталуу барагын алуу жана ишке уруксат кагазын алуу маселеттери болгондуктан көпчүлүк кыргыз атуулдары азыр орусиялык атуулдукту алууга киришти. Орусиянын атуулдугун алгандарга жеңилдик бар экен. Биричиден күнүгө көчөдө милиция токтотуу болбойт, экинчиден эмгек эткен жерлеринде чет өлкөлүк атуул катары кармалуучу 30 пайызга жакын атайын салыктан бошотулат экен.
Кабарчы: - Алардын алдында кыйла татаалдыктар пайда болуп аткандыр? Бир эле юридикалык консультация алуу канча акчасын тоноп аткан чыгар.
Төлөн Турганбаев: - Бизде, (Маскөөдө - ММ) элчиликте, Екатеринбург калаасындагы баш консулдукта жана Новосибирскидеги вице-консулдукта орусиялык атуулдук алабыз дегендерге кеңири кеңеш берүү жүрүп атат. Андан тышкары Орусияда 25ке чукул кыргыз диаспора өкүлчүлүктөрү бар. Керектүү маалда биз алар менен жолугушабыз. Акыркы жолу, маселен, ошондой маслет менен Татарстан жумуриятында болуп келдик. Атайын командировкалар менен Санкт-Петербург шаарында эки жолу, Ростов шаарында болдук. Эмики биздин пландарда Самара шаары, Воронеж, Белгород, ачык айтканда, кыргыздар жашаган райондорго баруу дымагыбыз бар.
Кабарчы: - Атуул болуп колуна паспорт алгандары барбы же азырынча даярдык көрүү эле болуп атабы?
Төлөн Турганбаев: - Биринчи кездерде мурда орус улутундагыларды (кыргызстандыктарды – ММ) алчу эле, эми кыргыздарды алып жатат.
Кабарчы: - Намыс деген да бар экен, ошентип бул жакка келгендер атуул болуп кете берип, акыры бул жорук бир ууч элибиздин санын азайтканга алып келбес бекен?
Төлөн Турганбаев: - Маселенин саясий жагына токтолгум келбейт. Азыркы заманда абал оор экени баарыга белгилүү. Бул жакта эмгек этип жүргөн кыргыздар эң биринчи үй бүлөмө, туган туушканыма – Мекениме аз да болсо пайда келтирейин деген ниет менен жүргөндөр дейм. Бир ырасмий маалымат айта кетейин, 154 миллион доллар жыл сайын алар Кыргызстанга киреше жиберип турушат экен.
Кабарчы: - Басман базарынын үстү түшүп кеткенде кудай жалгап кыргыздар аман калыптыр, ошол өңдөнгөн кокустуктардан кыргыздардын арасы арыбы?
Төлөн Турганбаев: - Басман базары кыйраганда ал жерде биздин бир эжейибиз да бар болгон экен. Бирок аман калганына ыраазы, өзү доктурга барыптыр, кийин Кыргызстандын элчилиги аны таап, ага азыр Маскөө мэри Лужков айткан жабыр тарткандарга жөлөк пул өндүрүп берүүгө кириштик. Санкт-Петербургда да биздин эки жаранга бычак уруу болду эле, бүгүн, биздин элчи Апас Жумагулов ал калаа губернатору Валентина Матвеенко менен жолугушуп атат. Ошол жерде да бул маселе көтөрүлдү.
Төлөн Турганбаев : - Ар кандай булактар маалыматы боюнча Орусияда 300 миңге жакын кыргыздар жүрөт деп айтып атабыз. Алардын басымдуу көпчүлүгү Маскөө жана Маскөө обулусу жеринде эмгектенип жүрүшөт. Алардын турмушунда бирден бир кыйын маселе жашаган жеринде катталуу кагазын алуу, иш кылган жеринде эмгектенүүгө уруксатын алуу болууда. Бул эки ири маселе Орусия федерациясынын 2002- жылы кабыл алган мыйзамынан соң чыккан. Менин оюмча жашаган жерине катталуу барагын алуу жана ишке уруксат кагазын алуу маселеттери болгондуктан көпчүлүк кыргыз атуулдары азыр орусиялык атуулдукту алууга киришти. Орусиянын атуулдугун алгандарга жеңилдик бар экен. Биричиден күнүгө көчөдө милиция токтотуу болбойт, экинчиден эмгек эткен жерлеринде чет өлкөлүк атуул катары кармалуучу 30 пайызга жакын атайын салыктан бошотулат экен.
Кабарчы: - Алардын алдында кыйла татаалдыктар пайда болуп аткандыр? Бир эле юридикалык консультация алуу канча акчасын тоноп аткан чыгар.
Төлөн Турганбаев: - Бизде, (Маскөөдө - ММ) элчиликте, Екатеринбург калаасындагы баш консулдукта жана Новосибирскидеги вице-консулдукта орусиялык атуулдук алабыз дегендерге кеңири кеңеш берүү жүрүп атат. Андан тышкары Орусияда 25ке чукул кыргыз диаспора өкүлчүлүктөрү бар. Керектүү маалда биз алар менен жолугушабыз. Акыркы жолу, маселен, ошондой маслет менен Татарстан жумуриятында болуп келдик. Атайын командировкалар менен Санкт-Петербург шаарында эки жолу, Ростов шаарында болдук. Эмики биздин пландарда Самара шаары, Воронеж, Белгород, ачык айтканда, кыргыздар жашаган райондорго баруу дымагыбыз бар.
Кабарчы: - Атуул болуп колуна паспорт алгандары барбы же азырынча даярдык көрүү эле болуп атабы?
Төлөн Турганбаев: - Биринчи кездерде мурда орус улутундагыларды (кыргызстандыктарды – ММ) алчу эле, эми кыргыздарды алып жатат.
Кабарчы: - Намыс деген да бар экен, ошентип бул жакка келгендер атуул болуп кете берип, акыры бул жорук бир ууч элибиздин санын азайтканга алып келбес бекен?
Төлөн Турганбаев: - Маселенин саясий жагына токтолгум келбейт. Азыркы заманда абал оор экени баарыга белгилүү. Бул жакта эмгек этип жүргөн кыргыздар эң биринчи үй бүлөмө, туган туушканыма – Мекениме аз да болсо пайда келтирейин деген ниет менен жүргөндөр дейм. Бир ырасмий маалымат айта кетейин, 154 миллион доллар жыл сайын алар Кыргызстанга киреше жиберип турушат экен.
Кабарчы: - Басман базарынын үстү түшүп кеткенде кудай жалгап кыргыздар аман калыптыр, ошол өңдөнгөн кокустуктардан кыргыздардын арасы арыбы?
Төлөн Турганбаев: - Басман базары кыйраганда ал жерде биздин бир эжейибиз да бар болгон экен. Бирок аман калганына ыраазы, өзү доктурга барыптыр, кийин Кыргызстандын элчилиги аны таап, ага азыр Маскөө мэри Лужков айткан жабыр тарткандарга жөлөк пул өндүрүп берүүгө кириштик. Санкт-Петербургда да биздин эки жаранга бычак уруу болду эле, бүгүн, биздин элчи Апас Жумагулов ал калаа губернатору Валентина Матвеенко менен жолугушуп атат. Ошол жерде да бул маселе көтөрүлдү.
