- Кабарыңыз барбы, өткөн түнү өлкөнүн түштүгүндө жер титирөө катталды. Тажикстан менен Кыргызстандын чектешкен тоо кыркаларында орун алганы айтылууда. Рихтер шкаласы менен 6 балл делет. Өткөндөгү Кочкордогу жер титирөө учурунда электр энергиясы менен камсыздоо иши үзгүлтүккө учураган эле. Баткенде ошондой жагдай кайталанган жокпу, сиздин кабарыңыз жокпу азырынча?
- Бул түндө болгондуктан мен азыр эле “Азаттыктан” уктум. Өткөндө трансформатор подстанциянын түбүнө келген проводдор үзүлгөн болчу. Анда чоңураак болгон да. Азыр биз ойлоп атабыз аварияла азыраак болуш керек.
- Кыш айларында адаттагыдай эле электр энергиясын өлкө боюнча керектөөнүн суткалык көлөмү өсүп жатат да туурабы?
- Ооба. Азыр суткасына 61 миллион саатка чейин жетти. Былтыр 63 миллион киловатт саатка чейин барган.
- Шаарларда жагдай башкачараак, ал эми айылдарда электр кубатын режим менен берүү иши практикалануудабы азыр?
- Жок, бизде андай болбойт. Бизде эки эле өчүрүү түрү бар. Биринчиси, авария болгондо өчүрүлөт, экинчиси- чоң трансформатордук подстанцияларда перегрузка болгондо өзүнөн өзү өчөт. Үчүнчүдөн, кичинекей трансформаторлордо жучкалар турат, алар күйүп кеткенде өчүрүлүшү мүмкүн. Түндө элдин баары электр кубатына жабылат эмеспи, отоплениеге түз илип алганда транформатор подстанциялар жанагыдай акыбалга туш келет.
- Демек илип алуу коммерциялык техникалык жоготууларына, сөздүн ачыгын айтканда, уурдоолордун көлөмү да кыштын келиши менен көбөйдү да, туурабы?
- Албетте, азыр коммерциялык жоготуу 21 пайызга чейин чыгып атат. Техникалык жоготуу да 21 пайызга чейин чыгып атат. Бирок, негизинен 11 айдыкы 37 пайыз менен жабылды официалдуу түрдө. Бул былтыркыга салыштырмалуу 2 пайыз жоготуу азайды деген сөз.
- Сиздер айтып жүрөсүздөр өлкө боюнча абоненттердин саны 1 млн. 100 миңдин тегерегинде деп. Ордону жоюунун аргасы катары электрондук эсептегичтерди коюу пландалып жатпады беле. Ошол иш бир аз жылдыбы. Ошондой эсептегичке канча пайызы ээ болуп калды?
- Чет өлкөлүктөрдөн болгон гранттардын негизинде электрондук счетчиктерди, биринчиден, коммерциялык структуралар көп колдонот, экинчиден абоненттерге да коюлуп жатат. Бирок бул көп чыгымды талап кылган нерсе. Ошон үчүн бизге былтыркы жылдары 45 миңге чейин кишиде счетчик жок болчу, газда болсо 28 миң кишинин счетчиги жок. Биз каалагандай темпте эмес, бирок коюлуп атат.
- Эми алдыда жаңы өкмөттүн курамы түзүлүшү керек. Ошондо күтүлүп жаткан жаңылыктардын бири энергетика министрлигин өзүнчө уюштуруу болуп калышы да мүмкүн деген маалыматтар бар. Эгер андай министрлик уюштурулса, сиздердин инспекция ошонун курамына кирип атабы. Кандай маалыматыңыз бар ушул багытта?
- Өткөндө бир берилген структурада биздин инспекция өз алдынча болуп өкмөттүн алдында калган. Анан кийин кандай чечилет ал белгисиз. Жалаң энергетика министрлик болобу, же башка бир тармакка берилип кетеби, ал да белгисиз бүгүнкү күндө. Ал биринчиден өкмөт бере турган долбоорго, экинчиден депутаттардын чечимине жараша болот. Бирок, биздин каалаганыбыз энергетика министррлик өзүнчө болсо жакшы болмок. Тармака жооп бере турган мамлекеттик орган пайда болмок. Көп жылдан бери айтып келатабыз.
- Электр энергиясына болгон тарифтер демек кышкы сезон аяктагыча кымбаттабаары бул турган иш, же кымбаттап кетиши да мүмкүнбү?
- Албетте, бул жерде эч кандай өзгөрүү болбойт. Чынында муну антимонопольный агенттик коет. Бирок, тариф өзгөрбөйт го деп турабыз.
Маектешкен Улан Эшматов, Прага
- Бул түндө болгондуктан мен азыр эле “Азаттыктан” уктум. Өткөндө трансформатор подстанциянын түбүнө келген проводдор үзүлгөн болчу. Анда чоңураак болгон да. Азыр биз ойлоп атабыз аварияла азыраак болуш керек.
- Кыш айларында адаттагыдай эле электр энергиясын өлкө боюнча керектөөнүн суткалык көлөмү өсүп жатат да туурабы?
- Ооба. Азыр суткасына 61 миллион саатка чейин жетти. Былтыр 63 миллион киловатт саатка чейин барган.
- Шаарларда жагдай башкачараак, ал эми айылдарда электр кубатын режим менен берүү иши практикалануудабы азыр?
- Жок, бизде андай болбойт. Бизде эки эле өчүрүү түрү бар. Биринчиси, авария болгондо өчүрүлөт, экинчиси- чоң трансформатордук подстанцияларда перегрузка болгондо өзүнөн өзү өчөт. Үчүнчүдөн, кичинекей трансформаторлордо жучкалар турат, алар күйүп кеткенде өчүрүлүшү мүмкүн. Түндө элдин баары электр кубатына жабылат эмеспи, отоплениеге түз илип алганда транформатор подстанциялар жанагыдай акыбалга туш келет.
- Демек илип алуу коммерциялык техникалык жоготууларына, сөздүн ачыгын айтканда, уурдоолордун көлөмү да кыштын келиши менен көбөйдү да, туурабы?
- Албетте, азыр коммерциялык жоготуу 21 пайызга чейин чыгып атат. Техникалык жоготуу да 21 пайызга чейин чыгып атат. Бирок, негизинен 11 айдыкы 37 пайыз менен жабылды официалдуу түрдө. Бул былтыркыга салыштырмалуу 2 пайыз жоготуу азайды деген сөз.
- Сиздер айтып жүрөсүздөр өлкө боюнча абоненттердин саны 1 млн. 100 миңдин тегерегинде деп. Ордону жоюунун аргасы катары электрондук эсептегичтерди коюу пландалып жатпады беле. Ошол иш бир аз жылдыбы. Ошондой эсептегичке канча пайызы ээ болуп калды?
- Чет өлкөлүктөрдөн болгон гранттардын негизинде электрондук счетчиктерди, биринчиден, коммерциялык структуралар көп колдонот, экинчиден абоненттерге да коюлуп жатат. Бирок бул көп чыгымды талап кылган нерсе. Ошон үчүн бизге былтыркы жылдары 45 миңге чейин кишиде счетчик жок болчу, газда болсо 28 миң кишинин счетчиги жок. Биз каалагандай темпте эмес, бирок коюлуп атат.
- Эми алдыда жаңы өкмөттүн курамы түзүлүшү керек. Ошондо күтүлүп жаткан жаңылыктардын бири энергетика министрлигин өзүнчө уюштуруу болуп калышы да мүмкүн деген маалыматтар бар. Эгер андай министрлик уюштурулса, сиздердин инспекция ошонун курамына кирип атабы. Кандай маалыматыңыз бар ушул багытта?
- Өткөндө бир берилген структурада биздин инспекция өз алдынча болуп өкмөттүн алдында калган. Анан кийин кандай чечилет ал белгисиз. Жалаң энергетика министрлик болобу, же башка бир тармакка берилип кетеби, ал да белгисиз бүгүнкү күндө. Ал биринчиден өкмөт бере турган долбоорго, экинчиден депутаттардын чечимине жараша болот. Бирок, биздин каалаганыбыз энергетика министррлик өзүнчө болсо жакшы болмок. Тармака жооп бере турган мамлекеттик орган пайда болмок. Көп жылдан бери айтып келатабыз.
- Электр энергиясына болгон тарифтер демек кышкы сезон аяктагыча кымбаттабаары бул турган иш, же кымбаттап кетиши да мүмкүнбү?
- Албетте, бул жерде эч кандай өзгөрүү болбойт. Чынында муну антимонопольный агенттик коет. Бирок, тариф өзгөрбөйт го деп турабыз.
Маектешкен Улан Эшматов, Прага
