Орусиянын көптөгөн шаарларында базарлар 15-январдан бери бошоп калды, анткени орус өкмөтүнүн жаңы токтому күчүнө кирген. Базарларда чет-элдиктердин саны азырынча 40% чейин сакталып тура берсе болмок. Бирок текшерүүлөргө чыккан Федералдык миграциялык кызматтын өкүлдөрү азыртадан эле базарларда эч ким калбаганына айран таң калып жатышат.
- Базарларда азыр орус жарандары гана иштеп жатышат, чет-элдиктер жок. Алардын жетекчилиги айып төлөп калуудан коркуп, бүт чет-элдиктерди иштен кетишин суранган окшойт. Бул базарлардын ээлери өздөрү азыр айткандай, мунун баары, албетте, товарлардын да баасынын кымбатташына алып келет, - дейт Приморский крайындагы миграциялык көзөмөл башкармалыгынын расмий өкүлү Андрей Важенин.
Базар жетекчилери чет-элдик мигранттарды иштен кетирип жатышы деле түшүнүктүү, анткени эгер рейд учурунда алардын базарында башка өлкөдөн келген мигранттардын саны жалпы сатуучулардын 40% дан ашык экени аныкталып калса, алар ар бир мыйзамсыз мигрант үчүн 800 миң рублдан айып төлөп калышы ажеп эмес.
Бул шарттар, мисалы, Ыраакы Чыгышта иштеген кытайлык жана вьетнамдык мигранттардын үшүн алганы байкалат. 15-январда Приморьедеги базарларга текшерүүгө чыккан бийлик өкүлдөрү эгерде базарлардагы чет-элдиктердин саны 40%дан көп болсо, айып тагабыз деген окшойт, бирок жети базарды кыдырып чыгып, араң бир вьетнамдык сатуучу аялды табышыптыр. «Биз мындай жыйынтык болот деп күткөн эмес элек» дейт Андрей Важенин.
Чет-элдиктер чындап эле коркуп калышкан өңдүү. Бул күндөрү Мурманск, Тверь, Санкт-Петербург шаарларындагы базарлар бир топ эле бошоп калганы кабарланууда.
Уссурийсктеги кытайлыктардын базарында көп орундар эки күндөн бери бош бойдон турат. Кытайлыктар орус бийликтеринин эрежелери эмне менен бүтөөрүн күтүп турушат. Ал эми Красноярскиде тажиктер тургузган базар өзү шаар боюнча эң чоң базар катары белгилүү. Ал жерде тажикстандыктар, негизинен, жашылча-жемиштерди сатып жүрүшкөн. Бирок дүйшөмбү күнү ал жер такыр эле иштеген эмес.
Мигранттардын көбү бул күн жакындаганда эле өз өлкөлөрүнө кетип калышкан, дагы бирөөлөр «азырынча мыйзам иштей баштаган алгачкы күндөрдөгү тополоң өтүп кетсин» деп, Орусиядагы үйлөрүндө жашынып олтурушат. Ал эми айрымдар, мисалы, орус атуулдугун алууга аракет кылышууда. Ростов, Новосибирск, Иркутск шаарларында иштеп жүргөн кыргызстандыктардын көбү азыр шашылыш түрдө орус атуулдугун алууга аракет кылып жатышканын айткан элек.
Орусиянын көптөгөн базарларында кыргызстандыктар Кыргызстанда тигилген кийим-кечектерди сатышат. Бирок алардын көпчүлүгү - бул жакта мыйзамсыз иштеген мигранттар.
Кыргызстандын Орусиядагы соода-сатык өкүлчүлүгүнүн жетекчиси Кубанычбек Кожоевдин айтымында, азыр орус өкмөтүнүн токтому менен киргизилген өзгөрүүлөр Кыргызстан менен Орусия ортосундагы соода-сатыкка терс таасирин тийгизиши мүмкүн. Бирок анын залалы көп болбойт. «Тетирисинче, бул өзгөрүүлөрдүн жакшы жактары да бар», - дейт К.Кожоев.
- Мунун таасири, албетте, бар, биз аны сезебиз. Бирок ал Орусия менен Кыргызстандын соода-сатык алакаларынын өнүгүшүнө көп деле залака келтире албайт. Анткени бизнес деген бир эле жеке жумушчулардын иши менен байланыштуу эмес да. Бул өзгөрүүлөр, тетирисинче, бизнести жаңы бир деңгээлге алып чыкканга түрткү болушу мүмкүн. Себеби буга чейин камырабай, ишкердигин мыйзамдуу жолго койбой жүргөн ишкерлер эми баарын эрежелерге ылайык аткарса, канчалаган акча үнөмдөлөт. Кыргызстандан келип жаткан товардын көлөмү да кескин түрдө көбөйүшү ыктымал, - деди Кыргызстандын Орусиядагы соода-сатык өкүлчүлүгүнүн жетекчиси Кубанычбек Кожоев.
Орус базарларында сатуучулук кылган чет-элдиктердин саны кескин кыскартылышы,
айрым аналитиктердин айтымында, биринчи кезекте, бул жактагы туруктуу калктын өзүнө кыйынчылыктарды жаратат. «Анткени таңкы саат төрттө уйкудан туруп, базарга товарын алып чыгып, болгону 400 доллар айлык үчүн кышын-жазын соода
кылганга ким макул болмок?» деп суроо коюшат алат. Ал эми орусиялык атуул андай оор шарттарда иштегенге макул болушу үчүн, ал айлыгын жок эле дегенде эки эсе жогорулатууну талап кылат. Айлык жогоруласа, базардагы товарлардын баасы да кымбатташы айкын. Мунун кимге кереги бар?
- Базарларда азыр орус жарандары гана иштеп жатышат, чет-элдиктер жок. Алардын жетекчилиги айып төлөп калуудан коркуп, бүт чет-элдиктерди иштен кетишин суранган окшойт. Бул базарлардын ээлери өздөрү азыр айткандай, мунун баары, албетте, товарлардын да баасынын кымбатташына алып келет, - дейт Приморский крайындагы миграциялык көзөмөл башкармалыгынын расмий өкүлү Андрей Важенин.
Базар жетекчилери чет-элдик мигранттарды иштен кетирип жатышы деле түшүнүктүү, анткени эгер рейд учурунда алардын базарында башка өлкөдөн келген мигранттардын саны жалпы сатуучулардын 40% дан ашык экени аныкталып калса, алар ар бир мыйзамсыз мигрант үчүн 800 миң рублдан айып төлөп калышы ажеп эмес.
Бул шарттар, мисалы, Ыраакы Чыгышта иштеген кытайлык жана вьетнамдык мигранттардын үшүн алганы байкалат. 15-январда Приморьедеги базарларга текшерүүгө чыккан бийлик өкүлдөрү эгерде базарлардагы чет-элдиктердин саны 40%дан көп болсо, айып тагабыз деген окшойт, бирок жети базарды кыдырып чыгып, араң бир вьетнамдык сатуучу аялды табышыптыр. «Биз мындай жыйынтык болот деп күткөн эмес элек» дейт Андрей Важенин.
Чет-элдиктер чындап эле коркуп калышкан өңдүү. Бул күндөрү Мурманск, Тверь, Санкт-Петербург шаарларындагы базарлар бир топ эле бошоп калганы кабарланууда.
Уссурийсктеги кытайлыктардын базарында көп орундар эки күндөн бери бош бойдон турат. Кытайлыктар орус бийликтеринин эрежелери эмне менен бүтөөрүн күтүп турушат. Ал эми Красноярскиде тажиктер тургузган базар өзү шаар боюнча эң чоң базар катары белгилүү. Ал жерде тажикстандыктар, негизинен, жашылча-жемиштерди сатып жүрүшкөн. Бирок дүйшөмбү күнү ал жер такыр эле иштеген эмес.
Мигранттардын көбү бул күн жакындаганда эле өз өлкөлөрүнө кетип калышкан, дагы бирөөлөр «азырынча мыйзам иштей баштаган алгачкы күндөрдөгү тополоң өтүп кетсин» деп, Орусиядагы үйлөрүндө жашынып олтурушат. Ал эми айрымдар, мисалы, орус атуулдугун алууга аракет кылышууда. Ростов, Новосибирск, Иркутск шаарларында иштеп жүргөн кыргызстандыктардын көбү азыр шашылыш түрдө орус атуулдугун алууга аракет кылып жатышканын айткан элек.
Орусиянын көптөгөн базарларында кыргызстандыктар Кыргызстанда тигилген кийим-кечектерди сатышат. Бирок алардын көпчүлүгү - бул жакта мыйзамсыз иштеген мигранттар.
Кыргызстандын Орусиядагы соода-сатык өкүлчүлүгүнүн жетекчиси Кубанычбек Кожоевдин айтымында, азыр орус өкмөтүнүн токтому менен киргизилген өзгөрүүлөр Кыргызстан менен Орусия ортосундагы соода-сатыкка терс таасирин тийгизиши мүмкүн. Бирок анын залалы көп болбойт. «Тетирисинче, бул өзгөрүүлөрдүн жакшы жактары да бар», - дейт К.Кожоев.
- Мунун таасири, албетте, бар, биз аны сезебиз. Бирок ал Орусия менен Кыргызстандын соода-сатык алакаларынын өнүгүшүнө көп деле залака келтире албайт. Анткени бизнес деген бир эле жеке жумушчулардын иши менен байланыштуу эмес да. Бул өзгөрүүлөр, тетирисинче, бизнести жаңы бир деңгээлге алып чыкканга түрткү болушу мүмкүн. Себеби буга чейин камырабай, ишкердигин мыйзамдуу жолго койбой жүргөн ишкерлер эми баарын эрежелерге ылайык аткарса, канчалаган акча үнөмдөлөт. Кыргызстандан келип жаткан товардын көлөмү да кескин түрдө көбөйүшү ыктымал, - деди Кыргызстандын Орусиядагы соода-сатык өкүлчүлүгүнүн жетекчиси Кубанычбек Кожоев.
Орус базарларында сатуучулук кылган чет-элдиктердин саны кескин кыскартылышы,
айрым аналитиктердин айтымында, биринчи кезекте, бул жактагы туруктуу калктын өзүнө кыйынчылыктарды жаратат. «Анткени таңкы саат төрттө уйкудан туруп, базарга товарын алып чыгып, болгону 400 доллар айлык үчүн кышын-жазын соода
кылганга ким макул болмок?» деп суроо коюшат алат. Ал эми орусиялык атуул андай оор шарттарда иштегенге макул болушу үчүн, ал айлыгын жок эле дегенде эки эсе жогорулатууну талап кылат. Айлык жогоруласа, базардагы товарлардын баасы да кымбатташы айкын. Мунун кимге кереги бар?
