Өткөн жумада Грек Кипр жумуриятынын президенти Главкос Клеридес менен Түндүк Кипр түрк жумуриятынын президенти Рауф Деңкташ сүйлөшүү столуна кайрадан отурушту. БУУнун баш катчысы Кофи Аннан тараптардан БУУ сунуш кылган тынчтык план боюнча макулдашууга ары дегенде 27-февралда кол койууну талап кылган. Аннан эгерде аралды бириктирүү маселеси боюнча мунасалуу пикир жетишилбесе, өткөн декабрда Евросоюздун Копенгаген саммитинде уюмга чакыруу алган Грек Кипр жумурияты уюмга аралдын түрк бөлүгүсүз кирүүгө толук укуктуу боло тургандыгын эскерткен. Эсиңиздерге сала кетели, 1999-жылы уюмга кабыл алуу арызы менен кайрылган Грек Кипр жумурияты ал арызды бүткүл аралдын атынан берген болчу.
Саясий байкоочулар кипрлик саясатчылардын бул жолку сүйлөшүүлөрү мунасалуу чечимге алып келерин айтып жатышат. Мындай божомолго Түркиянын бийликтеги "адилет жана өнүгүү" партиясынын жетекчиси Режеп Тайып Эрдогандын мындан эки жума мурда жасаган билдирүүсү негиз берет. Ал Кипр маселесин чечүүгө убакыт келип жеткенин белгилеп, Түркиянын жылдардан бери тайбай тутуп келаткан статус -кво позициясын сынга алган. 1974- жылы Түркия Грециянын аралда төңкөрүш жасап, Кипрди өзүнө каратып алуусуна жол бербөө максатында, аралдын түндүк бөлүгүнө өз аскерлерин киргизген. Өткөн 20 жылдын ичинде Түркия аралга 100 миңге жакын түрктү көчүрүп келип отурукташтырган жана аралда азыр да 40 миң солдатын кармап турат. Түрк Кипр жумуриятын жалгыз Анкара тааныган, жана жылдар бою дүйнө коомчулугунан Түрк Кипр жумуриятынын суверендүүлүгүн таанууну талап кылып келген. Кипр маселеси жөнүндөгү мурдагы сүйлөшүүлөрдө Түркия Түндүк Кипр Түрк жумуриятынын эгемендигин таанууну алдыңкы планга койуп келген.
Италиядагы Европа Академиясынын изилдөөчүсү Габриэль фон Тоггенбург Түркиянын Кипр маселесине болгон көз карашы өзгөргөнүн белгилейт:
- Бул маселенин айланасындагы маанай олуттуу өзгөрдү. Түрк тарабы саясий маневралар үчүн орун калбаганын аңдады. Эгерде Кипр Евросоюзга мүчө болсо, ал Түркиянын Европа Союзга кабыл алынышына бөгөт боло турганын, ошентип Евросоюзда Анкаранын кендирин кесе турган дагы бир өлкө пайда болоорун түрктөр түшүнүштү көрүнөт.
Түркия Евросоюзга кирүү арызын мындан отуз жыл илгери эле тапшырган. Бирок расмий Брюссел жумурият бир катар саясий жана экономикалык проблемаларды, уюм талап кылган деңгээлде чече албаганын белгилеп, анын арызын кароону кийинкиге калтырып келген. Декабрь айында Копенгагенде өткөн саммитте уюм Түркияны уюмга кабыл алуу сүйлөшүүлөрүн баштоо жөнүндөгү маселени 2004-жылдын соңунда кароону чечти.
Кофи Аннандын планы боюнча Кипр тең укуктуу эки бөлүктөн турган, бирок айрым бийлик мекемелери чогуу болгон федерация болууга тийиш. Өлкөнүн президенттик кызматын федерациянын президенттери 10 айда бирден алмашып кезектешип аткарышат. Андан сырткары төңкөрүш учурунда үйлөрүн таштап Кипрден чет өлкөгө качкан 160 миңдей грекке үйлөрүнө кайтып келүүгө, же анын ордуна компенсация алууга укук берилет. Ошону менен бирге Кирлик түрктөрдүн армиясын кыскартуу карадат. Бул түрктөрдүн аралдагы санын азыркы 36 проценттен 28 проценттин деңгээлине түшүрмөкчү.
Анкарада азыр Кипр проблемасы боюнча бирдиктүү пикир жок көрүнөт. Буга Анкарадан бири-бирине карама каршы келген пикирлердин айтылып жатканы күбө. Бирок, анткени менен, Кипрлик түрктөрдүн бир тобу планга кубаттоо билдирип жатышат. Өткөн жумада жумурияттын административдик борборунда 50 миңдей киши демонстрацияга чыгып, Рауф Деңкташтан БУУнун планын кабыл алууну талап кылышты.
Саясий байкоочулар кипрлик саясатчылардын бул жолку сүйлөшүүлөрү мунасалуу чечимге алып келерин айтып жатышат. Мындай божомолго Түркиянын бийликтеги "адилет жана өнүгүү" партиясынын жетекчиси Режеп Тайып Эрдогандын мындан эки жума мурда жасаган билдирүүсү негиз берет. Ал Кипр маселесин чечүүгө убакыт келип жеткенин белгилеп, Түркиянын жылдардан бери тайбай тутуп келаткан статус -кво позициясын сынга алган. 1974- жылы Түркия Грециянын аралда төңкөрүш жасап, Кипрди өзүнө каратып алуусуна жол бербөө максатында, аралдын түндүк бөлүгүнө өз аскерлерин киргизген. Өткөн 20 жылдын ичинде Түркия аралга 100 миңге жакын түрктү көчүрүп келип отурукташтырган жана аралда азыр да 40 миң солдатын кармап турат. Түрк Кипр жумуриятын жалгыз Анкара тааныган, жана жылдар бою дүйнө коомчулугунан Түрк Кипр жумуриятынын суверендүүлүгүн таанууну талап кылып келген. Кипр маселеси жөнүндөгү мурдагы сүйлөшүүлөрдө Түркия Түндүк Кипр Түрк жумуриятынын эгемендигин таанууну алдыңкы планга койуп келген.
Италиядагы Европа Академиясынын изилдөөчүсү Габриэль фон Тоггенбург Түркиянын Кипр маселесине болгон көз карашы өзгөргөнүн белгилейт:
- Бул маселенин айланасындагы маанай олуттуу өзгөрдү. Түрк тарабы саясий маневралар үчүн орун калбаганын аңдады. Эгерде Кипр Евросоюзга мүчө болсо, ал Түркиянын Европа Союзга кабыл алынышына бөгөт боло турганын, ошентип Евросоюзда Анкаранын кендирин кесе турган дагы бир өлкө пайда болоорун түрктөр түшүнүштү көрүнөт.
Түркия Евросоюзга кирүү арызын мындан отуз жыл илгери эле тапшырган. Бирок расмий Брюссел жумурият бир катар саясий жана экономикалык проблемаларды, уюм талап кылган деңгээлде чече албаганын белгилеп, анын арызын кароону кийинкиге калтырып келген. Декабрь айында Копенгагенде өткөн саммитте уюм Түркияны уюмга кабыл алуу сүйлөшүүлөрүн баштоо жөнүндөгү маселени 2004-жылдын соңунда кароону чечти.
Кофи Аннандын планы боюнча Кипр тең укуктуу эки бөлүктөн турган, бирок айрым бийлик мекемелери чогуу болгон федерация болууга тийиш. Өлкөнүн президенттик кызматын федерациянын президенттери 10 айда бирден алмашып кезектешип аткарышат. Андан сырткары төңкөрүш учурунда үйлөрүн таштап Кипрден чет өлкөгө качкан 160 миңдей грекке үйлөрүнө кайтып келүүгө, же анын ордуна компенсация алууга укук берилет. Ошону менен бирге Кирлик түрктөрдүн армиясын кыскартуу карадат. Бул түрктөрдүн аралдагы санын азыркы 36 проценттен 28 проценттин деңгээлине түшүрмөкчү.
Анкарада азыр Кипр проблемасы боюнча бирдиктүү пикир жок көрүнөт. Буга Анкарадан бири-бирине карама каршы келген пикирлердин айтылып жатканы күбө. Бирок, анткени менен, Кипрлик түрктөрдүн бир тобу планга кубаттоо билдирип жатышат. Өткөн жумада жумурияттын административдик борборунда 50 миңдей киши демонстрацияга чыгып, Рауф Деңкташтан БУУнун планын кабыл алууну талап кылышты.
