СПИДдин коркунучу арбын айтылып, көпчүлүккө жадыбалдай жат болгон белем, оорулуулардын саны Кыргызстанда кескин көбөйүп баратышы көнүмүш катары кабылданып калды. Өткөн жылы айыкпас дартка чалдыккандардын саны 500 адамга чамалап барды. Адистердин айтымында, ооруга чалдыккандардын саны мындан бир нече эсе көп болушу ыктымал. Себеп дегенде, СПИД дартына чалдыккандардын көбү билинбей калууда.
Кыргызстан СПИДге каршы күрөшүү боюнча глобалдык программага кошулган. Байгер мамлекеттердин жардамы аркасында түшүндүрүү, ооруну алдын-алуу иштери жүргүзүлөт. Республикалык СПИД бирикмесинин жетекчиси Борис Шапиронун айтымында, биздин улуттук сезим-туюмубуз башкачараак:
- Туура, биздин менталитетибиз башкача. Бирок да, достор, бул тууралуу айтышыбыз керек да. Биз айтпасак ким айтат?!
Борис Шапиронун жетекчилигинде мындан төрт жыл илгери жарыкка чыккан «Жашоонун сергек мүнөзү» китебинен чыккан талаш нукура медициналык проблеманын дагы бир өңүтүн – адеп-ыйман чегин ачып салды. Парламент депутаты, медицина илиминин доктору, профессор Ташболот Балтабаевдин пикиринде бул маселеде өзгөчө этият болуш керек:
- Эгер биз айтпай, «мусулманчылык салты боюнча буларды айтпашыбыз керек, муну балдар билбеши керек» деп маселеге тыюу салып коюуну да туура эмес деп эсептейм. Айтыш керек, айтканда өтө сезимталдык менен, биздин менталитетти, тарыхыбызды, баштатан калыптанып калган үй-бүлөлүк эрежелерди колдонуп, маданияттуу түрдө айтышыбыз керек. Батыштан айырмаланган өзүбүздүн формабызды иштеп чыгып, түшүнүктүү кылып айтышыбыз керек.
Республикалык СПИД борборунун бөлүм башчысы Айгүл Исмаилова айыкпас дарттан сактаныштын жападан-жалгыз жолу адамдын өзүнө байланыштуу деп эсептейт:
- Бул оорунун андан ары таралып кетпешинин негизи – бул адамдардын билими. Алардын бул оору жөнүндө түшүнүгү болушу керек. Бул оору эмне деген оору, кандай жолдор менен жугат, андан кантип сактануу керек? Мына ушулар жөнүндө адамдар жакшы билиши керек. Буларды жакшы билишсе эле оорунун таралып кетишинен сактанып кала алабыз.
Анын кесиптеши Дамира Иманалиеванын айтымында, айыкпас дартка чалдыккан адамды дарылоо өтөле көп каражатты талап кылат:
- Бул оорудан айыктырчу дары табыла элек. Өзүнөн-өзү да айыгып кетпейт. Азырынча анын аягы өлүм болуп атат. Анан көп дарылар чыккан. Вируска каршы дарылана турган 30 – 40 дарынын түрү бар. Бирок бул дарылар абдан кымбат. Мисалы, бир эле кишиге вируска каршы дарыдан үчөөнү бериш керек. Бир адамга ошол үч дарыны сатып алганга бир жылга 10 миң доллар керек. Биздин өлкөдө азырынча андай акча жок.
Борис Шапиро иммун таңкыстыгы вирусу тууралуу калайык-калкка такай айтып туруу керек дейт. Алдын-алуу, түшүндүрүү иштерин жаңы муундан баштоо зарыл.
- Мен биздин мектеп балдар-кыздарга гана жакшы тарбия бербестен, алардын ата-энесинин да жакын кеңешчиси болушун каалaар элем, - дейт Борис Шапиро.
Кыргызстан СПИДге каршы күрөшүү боюнча глобалдык программага кошулган. Байгер мамлекеттердин жардамы аркасында түшүндүрүү, ооруну алдын-алуу иштери жүргүзүлөт. Республикалык СПИД бирикмесинин жетекчиси Борис Шапиронун айтымында, биздин улуттук сезим-туюмубуз башкачараак:
- Туура, биздин менталитетибиз башкача. Бирок да, достор, бул тууралуу айтышыбыз керек да. Биз айтпасак ким айтат?!
Борис Шапиронун жетекчилигинде мындан төрт жыл илгери жарыкка чыккан «Жашоонун сергек мүнөзү» китебинен чыккан талаш нукура медициналык проблеманын дагы бир өңүтүн – адеп-ыйман чегин ачып салды. Парламент депутаты, медицина илиминин доктору, профессор Ташболот Балтабаевдин пикиринде бул маселеде өзгөчө этият болуш керек:
- Эгер биз айтпай, «мусулманчылык салты боюнча буларды айтпашыбыз керек, муну балдар билбеши керек» деп маселеге тыюу салып коюуну да туура эмес деп эсептейм. Айтыш керек, айтканда өтө сезимталдык менен, биздин менталитетти, тарыхыбызды, баштатан калыптанып калган үй-бүлөлүк эрежелерди колдонуп, маданияттуу түрдө айтышыбыз керек. Батыштан айырмаланган өзүбүздүн формабызды иштеп чыгып, түшүнүктүү кылып айтышыбыз керек.
Республикалык СПИД борборунун бөлүм башчысы Айгүл Исмаилова айыкпас дарттан сактаныштын жападан-жалгыз жолу адамдын өзүнө байланыштуу деп эсептейт:
- Бул оорунун андан ары таралып кетпешинин негизи – бул адамдардын билими. Алардын бул оору жөнүндө түшүнүгү болушу керек. Бул оору эмне деген оору, кандай жолдор менен жугат, андан кантип сактануу керек? Мына ушулар жөнүндө адамдар жакшы билиши керек. Буларды жакшы билишсе эле оорунун таралып кетишинен сактанып кала алабыз.
Анын кесиптеши Дамира Иманалиеванын айтымында, айыкпас дартка чалдыккан адамды дарылоо өтөле көп каражатты талап кылат:
- Бул оорудан айыктырчу дары табыла элек. Өзүнөн-өзү да айыгып кетпейт. Азырынча анын аягы өлүм болуп атат. Анан көп дарылар чыккан. Вируска каршы дарылана турган 30 – 40 дарынын түрү бар. Бирок бул дарылар абдан кымбат. Мисалы, бир эле кишиге вируска каршы дарыдан үчөөнү бериш керек. Бир адамга ошол үч дарыны сатып алганга бир жылга 10 миң доллар керек. Биздин өлкөдө азырынча андай акча жок.
Борис Шапиро иммун таңкыстыгы вирусу тууралуу калайык-калкка такай айтып туруу керек дейт. Алдын-алуу, түшүндүрүү иштерин жаңы муундан баштоо зарыл.
- Мен биздин мектеп балдар-кыздарга гана жакшы тарбия бербестен, алардын ата-энесинин да жакын кеңешчиси болушун каалaар элем, - дейт Борис Шапиро.
