Президент Садыр Жапаровдун өлкөдөгү диний кырдаал, айрым жат көрүнүштөр тууралуу пикири талкууга түштү. Анда президент исламдын салттуу баалуулуктарына туура келбеген айрым көрүнүштөргө тынчсыздануусун билдирген.
Президент Садыр Жапаров диний жааттагы соңку билдирүүлөрдү өткөн аптада жаңы муфтий Абдулазиз Закиров жана Дин иштери боюнча мамлекеттик комиссиянын директору Тойгонбай Абдыкадыровду кабыл алган учурда жасаган.
Жолугушууда президент Садыр Жапаров Кыргызстан байистүү жана көп конфессиялуу өлкө экенин айтып, калктын 90 пайызы тутунган исламдын кечиримдүүлүк, айкөлдүк, толеранттуулук сыяктуу баалуулуктарын жайылтуудагы муфтияттын ролуна токтолгон.
Андан тышкары ал даават маселесин козгоп, айрым молдолордун жана дин аалымдарынын эл арасында кызуу талкуу жараткан жоруктары боюнча өз позициясын ачык айткан.
“Азыр шаарларда болобу, айылдарда болобу билимдүүсү деле, билимсизи деле башка улуттун кийимин кийип, көчө кыдырып динди айтып жүргөнүн көрүп жүрөбүз. Коомчулук арасында жат маданияттын, чаласабаттуулуктун кесепетинен ислам дини элге жаман көрүнүп, элдин бир бөлүгү башка баалууктарга, жаңы диндерге ыктап кетип жатканына күбө болуудабыз. Өткөндө Арстан Алай каза болгондо бир молдо аны табалап, “каапыр өлдү” дегендей сөздөрдү айтты. Бул абдан жат көрүнүш, таптакыр туура эмес. Пенденин ким каапыр, ким мусулман экенин Кудай өзү гана билет. Дагы бирөөсү “аялдын денеси көрүнсө базарда эт кымбаттайт” дейт. Ушундай да молдолор болду. Дагы бирөөсү “бир туугандардын балдары бири-бирине үйлөнө берсе болот” дейт. Буларды мен чаласабаттык деп эсептейм.”
Президент муфтиятты ушундай көрүнүштөр менен күрөшүүгө чакырып, "демократиянын урааны менен өлкөгө "Хизб ут-Тахрир", "Таблиги жаамат" өңдүү бир катар агымдар кирип, ар кимиси өз көмөчүнө күл тартып, жалпы ынтымакты ыдыратып жатканына" токтолду. Ошондой эле ысырапкорчулукту токтотуу да мусулмандардын бир милдети экенин белгиледи.
Жолугушуу тууралуу "мамлекет башчысы исламдын салттуу баалуулуктарына туура келбеген айрым көрүнүштөргө тынчсыздануусун билдирди”, - деп кабарлады президенттин басма сөз кызматы.
Президенттин сөзү коомчулукта кызуу талкуу жаратты. Айрыкча социалдык тармактарда анын дарегине "диний аалымдарга сөз тийгизди" деген тариздеги сын пикирлер айтылган. Мындан кийин президент эки жолу түшүндүрмө берди.
15-марттын кечинде Жапаров Бишкектеги Имам Сарахси атындагы Борбордук мечитке барып, шам намазын окуп, мечитке келгендерге ооз ачар өткөргөн. Ал жерде да кыскача сөз сүйлөп, дааватка каршы эместигин белгилеген.
19-мартта президент Садыр Жапаров “Кабар” агенттигине интервью берип, дин маселесине кайрадан токтолуп, “даават боюнча айткандарын бурмалап жатканына” токтолду.
“Мен дааватка каршы эмесмин, дааватты колдойм. Молдонун, ажынын баласымын. Дааваттын зыяны жок. Дааваттан 90-жылдардан бери бир катар жарандарыбыз оң жолго түштү. Болгону дааватка чыккандарды зыңкыйтып кийинтип, сакал-муруттарын тегиздеп, кандай гана суроолор болбосун жооп бере алган билимдүүлөрүн жиберсек жакшы болот эле. Илгери аалымдар (дааватчылар) динге эмес, илимге дагы үйрөтүшкөн. Ар кайсы тилдерди окуткан. Келгиле, дин менен катар элди илим-билимге да чакыралы”, - деди.
Диний аналитик, юридика илимдеринин кандидаты Нурлан Исмаилов өлкөдөгү диний кырдаал мамлекеттин көзөмөлүнөн такыр эле чыгып бараткандай таасир калтырат деген пикирде. Анын айтымында, президенттин сөзүн бурмалоо артында чоң күчтөр турушу мүмкүн.
“Президенттин ой-пикирин коомдо ар түрдүүчө бурмалап, бийлик менен диний уюмдардын, айрыкча, ислам аалымдарынын ортосунда от жакканга аракет жасаган өтө көп аракеттер жүрүп жатат, айрыкча, социалдык тармактарда. Менимче, социалдык тармактардын ары жагында белгилүү бир оюнчулар уюшкан иш алып барышууда. Булардын каржылык булактары да болсо керек. Кыргыз Республикасында динди саясатташтыруу жана ал аркылуу конституциялык түзүлүшкө коркунуч келтирүүнү көздөшү мүмкүн. Ошондуктан мамлекеттик тийиштүү органдар буга жакшылап анализ жасап, тийиштүү чара көрүшү зарыл. Себеби, президенттин сөзүнө өтө орой реакция жасашты”.
Ал эми Дин иштери боюнча мамлекеттик комиссиянын жетекчисинин мурдагы орун басары Канатбек Мурзахалилов акыркы учурда кайсы бир диний маселелерди айтып же жазуу, же болбосо кайчы позицияны карманып, талашуу өтө опурталдуу болуп калды деген пикирде.
“Президенттин айткан пикири дагы контексттен жулунуп Тик Токто кызуу талкууга алынып кетти. Биздин диний аалымыбыздын “аялдардын эти көрүнсө, базарда эт кымбаттайт” деген пикири да мурда эле талкууга түшүп, ага далай ирет түшүндүрмөлөр берилген. Ал эми президенттин аалымдардын билим деңгээли, диний саясат, ыксыз чыгымдарды кыскартуу, мамлекет менен диндин карым-катнашын жакындатуу боюнча айткандарын туура эле деп ойлойм. Даават маселеси, айрыкча, "Таблиги жаамат" жүргүзгөн даават буга чейин Коопсуздук кеңешине чейин каралган. Эң негизги Шанхай кызматташтык уюмуна, ЖККУга кирген мамлекеттерде “Таблиги жаамат” кыймылына тыюу салынган, эми Кыргызстанда да тыюу салынат экен” деген сөздөргө президенттин айтканы чекит койду го дейм, себеби, президент “дааватка каршы эмесмин, болгону тышкы кебетелерин оңдоп чыгышсын” деп айтканы муфтияттын бүгүн жүргүзүп жаткан саясатына туура келет деген ойлойм”.
Канатбек Мурзахалилов муфтият буга чейин даават боюнча өзүнүн жобосун кабыл алганын, бирок, муфтиятка баш ийбеген айрым кыймылдар аны аткарбай жатканын, ошол себептүү Министрлер кабинети локалдык бир мыйзам же укуктук акт кабыл алып койсо, же азыркы мыйзамга өзгөртүү киргизсе жакшы болмок деген пикирде.
Президент мечитке барган убакта жаш балдарды кызамыкка каршы эмдетпей жаткан адамдар көбөйгөнүн, ага айрым молдолордун "вакцина курамында чочконун эти бар" деп туура эмес пикир таратканы терс таасирин бергенин айткан. Андыктан ал балдарды эмдөөгө диний аалымдар да өз салымын кошушу зарыл экенин белгилеген.
Былтыр кызамыктан тогуз бала чарчап калган, алардын баары эмдөөдөн өтпөгөндөр. Ал эми кызамык менен ооругандардын саны былтыр 7046 болсо, быйыл 1-январь менен 12-мартка чейин мезгилде эле 5446га жеткен.
Саламаттык сактоо министрлигинин маалыматында, Кыргызстанда баласын кызамыкка каршы эмдетүүдөн баш тарткан ата-энелер 22 миңге жеткен, алардын көбү мындай чечимге диний түшүнүктөн улам барган.
Ушундан улам министрлик Дин иштери боюнча мамлекеттик комиссиядан, муфтияттан вакцина тууралуу талкуу жүргүзүп, дин өкүлдөрүн маалымат таратууга көмөктөшүүнү суранып келет.
2021-жылдын октябрь айында 2021-2026-жылдарга Кыргызстандын диний чөйрөдөгү мамлекеттик саясатынын концепциясы кабыл алынган. Анда негизги маселелердин бири катары мамлекеттин светтик негиздерин бекемдөө, ар бир жарандын диний ишенимин камсыздоо каралган.
Эксперт Канатбек Мурзалилов ал документти ишке ашырууга каражат жетпей жатканын, андыктан айтылган изги тилек, коюлган максаттар кагазда калып келатканын белгиледи.
Кыргызстанда террорчул жана экстремисттик уюм деп сот тарабынан табылган 21 диний бирикменин ишмердүүлүгүнө тыюу салынган.