Казакстандын Мажилиси кабыл алган бул мыйзам долбоорун өлкөнүн Сенаты кийинки айда карай башташы мүмкүн. Ал эмитен эле жергиликтүү көз карандысыз массалык маалымат каражаттарынын жана эл аралык уюмдардын сын көз карашына туш болду. Анткени бул мыйзам долбооруна ылайык журналисттердин ишине көзөмөл кылууга, атуулдун, мамлекеттин же башка органдардын беделине шек келтирген учурда массалык маалымат каражатын жаап салууга жол берилет. Мындан тышкары, массалык маалымат каражатын каттоонун жол-жобосу да татаалдашат. Журналисттер чындыкка туура келбеген маалымат үчүн жоопкерчиликте болот. Мыйзам долбоорунда, мындан тышкары, Казакстандагы массалык маалымат каражаттары чет элдиктердин менчигинде болушуна чек коюлат.
Казакстандын Журналисттер ассоциациясынын төрагасы Сейитказы Матаев бул мыйзам долбоорунда журналисттердин укуктары чектелип калганын айтты.
- Бул мыйзамда Маалымат министрлигинин укуктары кеңейип, ал эми журналисттердин укуктары далдаада калганын айтса болот, - деди Сейитказы Матаев.
Ал эми “Чегарасыз репортерлер” аттуу эл аралык уюм жана Гезиттердин дүйнөлүк ассоциациясы бул мыйзам долбоорун сынга алып, өткөн айда президент Н.Назарбаевге кат жолдошту. Катта мындай мыйзамдын кабыл алынышы Казакстандагы сөз эркиндигине катуу сокку ура тургандыгы айтылат. Дагы бир кызык жери – Мажилис бул мыйзам долбоорун Сенатка өткөрүп берээрде ага айрым алымча-кошумчалар киргизилген, бирок алар ачык айтылган жок. Казакстандын тарыхы боюнча бир канча китептердин автору жана журналист Файзулла Оразай ушул жагдайды кызык деп эсептейт.
- Депутаттар бул мыйзам долбоорун өтө эле бат иштеп чыгып, кабыл алышты. Балким эки жылдан кийин дагы жаңы мыйзам кабыл алуу керек болобу, ким билет? Бул маселеде шашылыштын кереги жок. Менин пикиримде, адегенде алар эски мыйзамды жакшылап изилдеп чыгып, анан өтө зарыл болсо гана ошого түзөтүүлөрдү киргизишсе туура болмок. Анан бул мыйзамды мынча тез кабыл алуунун кандай зарылчылыгы бар эле, билбейм, - дейт Файзулла Оразай.
Бирок Казакстанда бул мыйзам долбоорун жактагандар да бар. Алардын бири – парламенттин депутаты Эрасыл Абылкасымов. Ал Казакстандагы массалык маалымат каражаттары чет элдиктерге таандык болушун каалабай турганын билдирди. Мажилисте бул мыйзам долбоору кабыл алынган күнү 25-декабрда Абылкасымов да чыгып сүйлөдү. Ал Казакстандагы айрым оппозициялык гезиттер өлкөнүн ички иштерине кийлигишип жаткан чет элдиктерге таандык экенин айтып өттү.
- Ал тургай парламентте дагы “Экономика-финансы-рынки”, “Ассанди-таймс”, “Караван” гезиттери, “Акжол” партиясынын жана Коммунисттик партиянын гезиттери ээн-эркин таратылып атат. Бул гезиттер биздин өлкөнүн жетишкендиктерин кыйла бурмалап жазышат. Мен бул жерде батышчыл гана эмес, орусиячыл массалык маалымат каражаттарынын да кийлигишүүсүнө каршымын. Алардын артында Москва, Орусиянын Федералдык коопсуздук кызматы турганында шек жок, - деди депутат Абылкасымов.
Бир чети анын айтканын да түшүнсө болот. Чындыгында эле Казакстанда орусиялык телерадиокомпаниялар менен гезиттердин таасири күч. Ошондон уламбы, айтор “бул мыйзамдын кабыл алынышы мамлекеттик статус алган казак тилинин ролун бекемдөөгө жардам берет” деп ишенгендер да бар. Анткени Казакстандын калкынын кыйла бөлүгү казак тилинде эмес, орус тилинде сүйлөйт. Казакстандын маалымат мейкиндигиндеги мамлекеттик кызыкчылыгы да, журналисттердин укуктары да кийин көп жагынан ушул мыйзамдын кабыл алынышына жараша болчудай.
Казакстандын Журналисттер ассоциациясынын төрагасы Сейитказы Матаев бул мыйзам долбоорунда журналисттердин укуктары чектелип калганын айтты.
- Бул мыйзамда Маалымат министрлигинин укуктары кеңейип, ал эми журналисттердин укуктары далдаада калганын айтса болот, - деди Сейитказы Матаев.
Ал эми “Чегарасыз репортерлер” аттуу эл аралык уюм жана Гезиттердин дүйнөлүк ассоциациясы бул мыйзам долбоорун сынга алып, өткөн айда президент Н.Назарбаевге кат жолдошту. Катта мындай мыйзамдын кабыл алынышы Казакстандагы сөз эркиндигине катуу сокку ура тургандыгы айтылат. Дагы бир кызык жери – Мажилис бул мыйзам долбоорун Сенатка өткөрүп берээрде ага айрым алымча-кошумчалар киргизилген, бирок алар ачык айтылган жок. Казакстандын тарыхы боюнча бир канча китептердин автору жана журналист Файзулла Оразай ушул жагдайды кызык деп эсептейт.
- Депутаттар бул мыйзам долбоорун өтө эле бат иштеп чыгып, кабыл алышты. Балким эки жылдан кийин дагы жаңы мыйзам кабыл алуу керек болобу, ким билет? Бул маселеде шашылыштын кереги жок. Менин пикиримде, адегенде алар эски мыйзамды жакшылап изилдеп чыгып, анан өтө зарыл болсо гана ошого түзөтүүлөрдү киргизишсе туура болмок. Анан бул мыйзамды мынча тез кабыл алуунун кандай зарылчылыгы бар эле, билбейм, - дейт Файзулла Оразай.
Бирок Казакстанда бул мыйзам долбоорун жактагандар да бар. Алардын бири – парламенттин депутаты Эрасыл Абылкасымов. Ал Казакстандагы массалык маалымат каражаттары чет элдиктерге таандык болушун каалабай турганын билдирди. Мажилисте бул мыйзам долбоору кабыл алынган күнү 25-декабрда Абылкасымов да чыгып сүйлөдү. Ал Казакстандагы айрым оппозициялык гезиттер өлкөнүн ички иштерине кийлигишип жаткан чет элдиктерге таандык экенин айтып өттү.
- Ал тургай парламентте дагы “Экономика-финансы-рынки”, “Ассанди-таймс”, “Караван” гезиттери, “Акжол” партиясынын жана Коммунисттик партиянын гезиттери ээн-эркин таратылып атат. Бул гезиттер биздин өлкөнүн жетишкендиктерин кыйла бурмалап жазышат. Мен бул жерде батышчыл гана эмес, орусиячыл массалык маалымат каражаттарынын да кийлигишүүсүнө каршымын. Алардын артында Москва, Орусиянын Федералдык коопсуздук кызматы турганында шек жок, - деди депутат Абылкасымов.
Бир чети анын айтканын да түшүнсө болот. Чындыгында эле Казакстанда орусиялык телерадиокомпаниялар менен гезиттердин таасири күч. Ошондон уламбы, айтор “бул мыйзамдын кабыл алынышы мамлекеттик статус алган казак тилинин ролун бекемдөөгө жардам берет” деп ишенгендер да бар. Анткени Казакстандын калкынын кыйла бөлүгү казак тилинде эмес, орус тилинде сүйлөйт. Казакстандын маалымат мейкиндигиндеги мамлекеттик кызыкчылыгы да, журналисттердин укуктары да кийин көп жагынан ушул мыйзамдын кабыл алынышына жараша болчудай.
