Жүзүңдү чайып мөлтүр сууң бойлоп,
Бүлдүркөн терип жүрчү элек ойноп.
Киндик кан тамган кутмандуу жерим,
Кусадар болом күн сайын ойлоп,
Кусадар болом күн сайын ойлоп.
Угармандардын купулуна толгон “Кутмандуу жерим” ырынын обонун Арзыбек Бедияров жазган. Киндик каны тамган жеринде ак чөлмөк ойноп, көк кашка сууларын бойлоп, бетегеси белден буралган жайлоолорун аралап, бүлдүркөн, чие, карагат терген балалыктын балдай таттуу күндөрүн күн сайын ойлогон адамдын кусалуу обонун эстрада ырчысы Кутман Жолдошев чын дилден берилип ырдайт.
Кутман Жолдошев 1966-жылы Өзгөн районундагы Кызылсеңир айылында жарык дүйнөгө келген. 1984-жылы айылындагы орто мектебин ийгиликтүү бүтүрөт. 1985-87-жылдары Советтик аскерлердин катарында кызмат өтөйт.
Болочок ырчы эс тартып, ак-караны айра тааныгандан сүрөтчү болуну эңсейт. Колуна кыл калем кармап, ар кандай сүрөттөрдү тартат. Чыгармачылыктын шыбагасын сүрөттөн издеген Кутман Оштогу Гапар Айтиев атындагы сүрөт мектебин бүтүрөт.
- Кутман мырза, эмне үчүн балапан кезиңизден жактырган сүрөтчүлүктү аркалабай, ырчы болуп кеттиңиз? Бүгүнкүдөй таанымал ырчы болушуңузга кимдердин таасири тийди?
- Мен ыр дүйнөсүнө кокусунан эле келип калдым десем жаңылышпайм. Бала кезимен сүрөтчү болууну эңсечүмүн. Кала берсе Оштогу Г.Айтиев атындагы сүрөт мектебин да бүтүрдүм. 1989-жылы Өзгөндөгү маданият үйүнө ишке орноштум. Ал жерде үч жыл иштедим. Комуз черткенди, аккордеон тартканды үйрөндүм. Алардын коштоосунда ырдай баштадым. Жакшы иштегендигимен маданият үйүнүн жамааты Жалалабаддагы Б.Алыкулов атындагы маданият техникумунда окууга жолдомо беришти. 1994-жылы техникумду бүтүрдүм. Облустагы Токтосун Тыныбеков атындагы филармонияда оркестрдин ырчысы болуп иштеп калдым. 1996-жылы обончу Арзыбек Бедияров менен тааныштым. Агайдын ырлары мага аябай жакты. Мен да агайымдын ырларын бүтүндөй жан-дүйнөм менен бериле калк алдында ырдап чыгып, элге таанылдым.
Ырчы менен обончунун чыгармачылык байланышынын натыйжасында эңсөө маанайындагы “Кутмандуу жерим”, “Ушундай беле бешене”, “Көргөндө адатым бар күлүп коймой”, “Сүйүңдү сүртүп кеттиң жүрөгүмө” аттуу обондор жаралып угармандарга тартууланды. Арзыбек Бедияровдун обондору Кутмандын үнүнө куюп койгондой куп жарашат.
Ал Бедияровдун обондорунун ар бир ыргагын коңур мукам үнү менен ажарына чыгарып, эң мыкты аткарат. Кутман ырдачу ырларынын обонун кылдат тандап, берилип, эргип ырдайт. Ырдын сөздөрүн ташка тамга баскандай так айтып, маңызын ачып ырдайт. Ушундан улам өзүңдү ыр дүйнөсүнүн өзүнчө бир чакан театрынын төрүндө отургандай элестетесиң. Ошондой ырларынын бири - “Ушундай беле бешене” аттуу ыр. Обону Арзыбек Бедияровдуку. Кутман Жолдошевдин аткаруусунда бул ырды угуудан тажабайсың.
- Кутман мырза, комуздун, кыяктын, аккордеондун коштоосунда ырдап жүрүп эмне үчүн эстрадага өтүп кеттиңиз?
- Азыркы күндө деле комуздун, аккордеондун, кыяктын коштоосунда ырдап жүрөм. Эстрадага биротоло жан-дүйнөм менен өтүп кеткеним жок. Бирок азыркы заманга, элдин талабына, агымына жараша кыргыздын улуттук аспаптарынан түзүлгөн фольклордук эстрада топторунун коштоосунда ырдап жүрөм.
- Чыгармачылык бактыңызды эстрададан таптым деп ойлойсузбу?
- Мен бактымды эстрададан таптым деп ойлобойм. Ошондой болсо да каражатым жетсе, жакшы демөөрчүлөр чыкса келечекте кыргыздын улуттук аспаптарынан фольклордук эстрада тобун уюштурсам деген жакшы оюм бар. Аны каражат чечет. Ошондуктан бара көрөбүз.
- Өздүк репертуарыңызда жеке өмүрүңүзгө, чыгармачылыгыңызга, тагдырыңызга байланышкан ырлар барбы?
- Мен өзүмдүн репертуарымда менин жеке өмүрүмө, тагдырыма, чыгармачылыгыма түзмө-түз байланышкан ырлар жок. Бирок репертуарды тандоодо биринчи кезекте сөзү менен обонуна өзгөчө көңүл бөлөм. Качан гана экөө төп келгенде эл алдына ырдап чыгам.
Кутман Жолдошевдин репертуарында А.Бедияровдун "Көргөндө адатым бар күлүп коймой", Р.Абдыкадыровдун "Алмашым", "Сагынуу", К.Досманбетованын "Унутпадым", А.Корозбаевдин "Коштошууга кыйын ай", Э.Калымовдун "Мекенге таазим" деген жана башка ырлары бар. Кутмандын өмүрлүк жары Назира Жээнбекова да жолдошунан кем калышпаган таланттуу ырчы.
Бүлдүркөн терип жүрчү элек ойноп.
Киндик кан тамган кутмандуу жерим,
Кусадар болом күн сайын ойлоп,
Кусадар болом күн сайын ойлоп.
Угармандардын купулуна толгон “Кутмандуу жерим” ырынын обонун Арзыбек Бедияров жазган. Киндик каны тамган жеринде ак чөлмөк ойноп, көк кашка сууларын бойлоп, бетегеси белден буралган жайлоолорун аралап, бүлдүркөн, чие, карагат терген балалыктын балдай таттуу күндөрүн күн сайын ойлогон адамдын кусалуу обонун эстрада ырчысы Кутман Жолдошев чын дилден берилип ырдайт.
Кутман Жолдошев 1966-жылы Өзгөн районундагы Кызылсеңир айылында жарык дүйнөгө келген. 1984-жылы айылындагы орто мектебин ийгиликтүү бүтүрөт. 1985-87-жылдары Советтик аскерлердин катарында кызмат өтөйт.
Болочок ырчы эс тартып, ак-караны айра тааныгандан сүрөтчү болуну эңсейт. Колуна кыл калем кармап, ар кандай сүрөттөрдү тартат. Чыгармачылыктын шыбагасын сүрөттөн издеген Кутман Оштогу Гапар Айтиев атындагы сүрөт мектебин бүтүрөт.
- Кутман мырза, эмне үчүн балапан кезиңизден жактырган сүрөтчүлүктү аркалабай, ырчы болуп кеттиңиз? Бүгүнкүдөй таанымал ырчы болушуңузга кимдердин таасири тийди?
- Мен ыр дүйнөсүнө кокусунан эле келип калдым десем жаңылышпайм. Бала кезимен сүрөтчү болууну эңсечүмүн. Кала берсе Оштогу Г.Айтиев атындагы сүрөт мектебин да бүтүрдүм. 1989-жылы Өзгөндөгү маданият үйүнө ишке орноштум. Ал жерде үч жыл иштедим. Комуз черткенди, аккордеон тартканды үйрөндүм. Алардын коштоосунда ырдай баштадым. Жакшы иштегендигимен маданият үйүнүн жамааты Жалалабаддагы Б.Алыкулов атындагы маданият техникумунда окууга жолдомо беришти. 1994-жылы техникумду бүтүрдүм. Облустагы Токтосун Тыныбеков атындагы филармонияда оркестрдин ырчысы болуп иштеп калдым. 1996-жылы обончу Арзыбек Бедияров менен тааныштым. Агайдын ырлары мага аябай жакты. Мен да агайымдын ырларын бүтүндөй жан-дүйнөм менен бериле калк алдында ырдап чыгып, элге таанылдым.
Ырчы менен обончунун чыгармачылык байланышынын натыйжасында эңсөө маанайындагы “Кутмандуу жерим”, “Ушундай беле бешене”, “Көргөндө адатым бар күлүп коймой”, “Сүйүңдү сүртүп кеттиң жүрөгүмө” аттуу обондор жаралып угармандарга тартууланды. Арзыбек Бедияровдун обондору Кутмандын үнүнө куюп койгондой куп жарашат.
Ал Бедияровдун обондорунун ар бир ыргагын коңур мукам үнү менен ажарына чыгарып, эң мыкты аткарат. Кутман ырдачу ырларынын обонун кылдат тандап, берилип, эргип ырдайт. Ырдын сөздөрүн ташка тамга баскандай так айтып, маңызын ачып ырдайт. Ушундан улам өзүңдү ыр дүйнөсүнүн өзүнчө бир чакан театрынын төрүндө отургандай элестетесиң. Ошондой ырларынын бири - “Ушундай беле бешене” аттуу ыр. Обону Арзыбек Бедияровдуку. Кутман Жолдошевдин аткаруусунда бул ырды угуудан тажабайсың.
- Кутман мырза, комуздун, кыяктын, аккордеондун коштоосунда ырдап жүрүп эмне үчүн эстрадага өтүп кеттиңиз?
- Азыркы күндө деле комуздун, аккордеондун, кыяктын коштоосунда ырдап жүрөм. Эстрадага биротоло жан-дүйнөм менен өтүп кеткеним жок. Бирок азыркы заманга, элдин талабына, агымына жараша кыргыздын улуттук аспаптарынан түзүлгөн фольклордук эстрада топторунун коштоосунда ырдап жүрөм.
- Чыгармачылык бактыңызды эстрададан таптым деп ойлойсузбу?
- Мен бактымды эстрададан таптым деп ойлобойм. Ошондой болсо да каражатым жетсе, жакшы демөөрчүлөр чыкса келечекте кыргыздын улуттук аспаптарынан фольклордук эстрада тобун уюштурсам деген жакшы оюм бар. Аны каражат чечет. Ошондуктан бара көрөбүз.
- Өздүк репертуарыңызда жеке өмүрүңүзгө, чыгармачылыгыңызга, тагдырыңызга байланышкан ырлар барбы?
- Мен өзүмдүн репертуарымда менин жеке өмүрүмө, тагдырыма, чыгармачылыгыма түзмө-түз байланышкан ырлар жок. Бирок репертуарды тандоодо биринчи кезекте сөзү менен обонуна өзгөчө көңүл бөлөм. Качан гана экөө төп келгенде эл алдына ырдап чыгам.
Кутман Жолдошевдин репертуарында А.Бедияровдун "Көргөндө адатым бар күлүп коймой", Р.Абдыкадыровдун "Алмашым", "Сагынуу", К.Досманбетованын "Унутпадым", А.Корозбаевдин "Коштошууга кыйын ай", Э.Калымовдун "Мекенге таазим" деген жана башка ырлары бар. Кутмандын өмүрлүк жары Назира Жээнбекова да жолдошунан кем калышпаган таланттуу ырчы.
