Түркмөнстандын коопсуздук кызматтары өткөн аптадан бери базарларга президент Сапармурат Ниязовдун өкмөтүнө каршы чакырык камтылган баракчаларды таштагандардын сары изине чөп сала түшүү үчүн бар аракетин жасап жатканы кабардалууда.
Ашгабаттык бир тургун шаарда баракчалар табылганы жөнүндөгү кабарды «Азаттыкка» тастыктады, бирок аларда «ачык сөз кылууга өтө опурталдуу болгон» тема козголгонуна гана ишаара кылды:
- Ушундай окуя болду, бирок кишилер ал тууралуу сөз кылуудан чочулашат. “Ошол жакта болдуңузбу, баракчаны өзүңүз көрдүңүзбү?” деп сурасаңыз, алар жооп бербей кутулууну эп көрүшөт. Көпчүлүгү көзмө-көз сүйлөшкөндө да билгендери тууралуу айтуудан сестенишет.
Баракчаларда президент Сапармурат Ниязов Ашгабаттын чет жакасындагы өзү туулуп-өскөн жерде эбегейсиз зор жамы мечит курдуруп жатканы айтылган жана мусулмандарга бул жаңы мечитке намазга жыгылуу үчүн барбоо чакырыгы камтылган. Буга себепкер болгон олуттуу бир жагдай – Түркмөнбашы бул мечиттин дубалдарына Курандын сүрөөлөрүнөн алынган аяттардан тышкары өзүнүн «Рухнааме» китебинин айрым учкул сөздөрүн да жаздырууга буйрук берген.
Ушул тапта бозгунчулукта жүргөн оппозициялык түркмөн саясатчысы Нурмухаммет Ханамов Түркмөнбашынын бийлигине каршы баракчалар таркатылып жатканын өзү да тийешелүү булактары аркылуу тастыктаганын «Азаттыкка» билдирди:
- Бул маалымат – чын. Алар мындай баракчаларды өткөн аптанын бейшемби-жекшемби күндөрү гана эмес, андан алда канча мурда эле таркатып жүргөнүн укканбыз. Эсиңизде болсо керек, эки жылдан бери ушул сыяктуу баракчалар, анын ичинде Борис Шихмуратов менен байланыштуулары да өлкөдө таркатылып келет.
Нурмухаммед Ханамов мырза бул баракчалардын улам пайда болуп жатканына өзүнүн канааттанганын билдирди. Өлкө ичинде сөз эркиндиги жана басма сөз эркиндиги бир гана кишиге, тактап айтканда, мамлекет башчыга гана таандык болгон кырдаалда баракчалардын пайда болуп жатышы жергиликтүү калайыктын расмий маалыматтан башка маалымат алууга жана таркатууга суусап жатканын да көрсөтөт.
Бозгунда жүргөн дагы бир түркмөн диссиденти Гулгелди Аннаниязов 1995-жылы өкмөткө каршы иш-аракети үчүн камакка алынып, төрт жыл абакта отурган соң, АКШ өкмөтүнүн жана эл аралык укук коргоочулардын кийлигишүүсү менен боштондукка чыгарылган.
Аннаниязов соңку баракчалардын келип чыгыш жагдайына токтотуп, алардын диний гана эмес, социалдык мүнөзгө да ээ нааразылык чарасына жатаарын эскертип, Ашгабаттын чет жакасындагы мечит курулуп жаткан бул Кеши деген жердеги менчик үйлөр бийлик тарабынан буздурула баштаганда, Кешинин тургундары дал ушул жол менен өкмөткө каяша кылды деген оюн «Азаттыкка» билдирди:
- Бул баракчалар бийликтер Кешидеги үйлөрдү буздурганда таркатыла баштады. Түркмөнстанда ар кыл нааразылык иш-аракеттери байкалып жатат, бирок түркмөн калкы өлкөдө эмне болуп жатканын цивилизациялуу мамлекеттерде билишпейт ко деп тынчсызданышат.
Түркмөнстан ички оппозицияга эч качан сабырдуу мамиле жасабаган айрым пост-советтик өлкөлөрдүн тизмесинин чокусун ээлейт. Бирок өлкө ичинде ачык иш-аракетке өтүүгө умтулган оппозиция ойрон болгону менен, калайык тымызын күрөштүн ар кыл жолдорун да иликтеп жатканы соңку окуялардан улам айгинеленүүдө.
Ашгабаттык бир тургун шаарда баракчалар табылганы жөнүндөгү кабарды «Азаттыкка» тастыктады, бирок аларда «ачык сөз кылууга өтө опурталдуу болгон» тема козголгонуна гана ишаара кылды:
- Ушундай окуя болду, бирок кишилер ал тууралуу сөз кылуудан чочулашат. “Ошол жакта болдуңузбу, баракчаны өзүңүз көрдүңүзбү?” деп сурасаңыз, алар жооп бербей кутулууну эп көрүшөт. Көпчүлүгү көзмө-көз сүйлөшкөндө да билгендери тууралуу айтуудан сестенишет.
Баракчаларда президент Сапармурат Ниязов Ашгабаттын чет жакасындагы өзү туулуп-өскөн жерде эбегейсиз зор жамы мечит курдуруп жатканы айтылган жана мусулмандарга бул жаңы мечитке намазга жыгылуу үчүн барбоо чакырыгы камтылган. Буга себепкер болгон олуттуу бир жагдай – Түркмөнбашы бул мечиттин дубалдарына Курандын сүрөөлөрүнөн алынган аяттардан тышкары өзүнүн «Рухнааме» китебинин айрым учкул сөздөрүн да жаздырууга буйрук берген.
Ушул тапта бозгунчулукта жүргөн оппозициялык түркмөн саясатчысы Нурмухаммет Ханамов Түркмөнбашынын бийлигине каршы баракчалар таркатылып жатканын өзү да тийешелүү булактары аркылуу тастыктаганын «Азаттыкка» билдирди:
- Бул маалымат – чын. Алар мындай баракчаларды өткөн аптанын бейшемби-жекшемби күндөрү гана эмес, андан алда канча мурда эле таркатып жүргөнүн укканбыз. Эсиңизде болсо керек, эки жылдан бери ушул сыяктуу баракчалар, анын ичинде Борис Шихмуратов менен байланыштуулары да өлкөдө таркатылып келет.
Нурмухаммед Ханамов мырза бул баракчалардын улам пайда болуп жатканына өзүнүн канааттанганын билдирди. Өлкө ичинде сөз эркиндиги жана басма сөз эркиндиги бир гана кишиге, тактап айтканда, мамлекет башчыга гана таандык болгон кырдаалда баракчалардын пайда болуп жатышы жергиликтүү калайыктын расмий маалыматтан башка маалымат алууга жана таркатууга суусап жатканын да көрсөтөт.
Бозгунда жүргөн дагы бир түркмөн диссиденти Гулгелди Аннаниязов 1995-жылы өкмөткө каршы иш-аракети үчүн камакка алынып, төрт жыл абакта отурган соң, АКШ өкмөтүнүн жана эл аралык укук коргоочулардын кийлигишүүсү менен боштондукка чыгарылган.
Аннаниязов соңку баракчалардын келип чыгыш жагдайына токтотуп, алардын диний гана эмес, социалдык мүнөзгө да ээ нааразылык чарасына жатаарын эскертип, Ашгабаттын чет жакасындагы мечит курулуп жаткан бул Кеши деген жердеги менчик үйлөр бийлик тарабынан буздурула баштаганда, Кешинин тургундары дал ушул жол менен өкмөткө каяша кылды деген оюн «Азаттыкка» билдирди:
- Бул баракчалар бийликтер Кешидеги үйлөрдү буздурганда таркатыла баштады. Түркмөнстанда ар кыл нааразылык иш-аракеттери байкалып жатат, бирок түркмөн калкы өлкөдө эмне болуп жатканын цивилизациялуу мамлекеттерде билишпейт ко деп тынчсызданышат.
Түркмөнстан ички оппозицияга эч качан сабырдуу мамиле жасабаган айрым пост-советтик өлкөлөрдүн тизмесинин чокусун ээлейт. Бирок өлкө ичинде ачык иш-аракетке өтүүгө умтулган оппозиция ойрон болгону менен, калайык тымызын күрөштүн ар кыл жолдорун да иликтеп жатканы соңку окуялардан улам айгинеленүүдө.
