Бүгүнкү күндө дүйнөнүн көпчүлүк мамлекеттеринде эң жогорку жаза болуп эсептелген өлүм жазасына мораторий жарыяланган. Өзбекстан Борбордук Азиядагы өлүм жазасын колдоно турган же ага мораторий жарыялабаган бирден-бир мамлекет. Бүгүнкү күндө мамлекетте 8 эң оор кылмыштын түрүнө өлүм жазасы колдонулат.
Үстүбүздөгү жылдын апрель-май айларында «Социалдык пикир» борбору тарабынан Өзбекстандын 7 облусунда жана Каракалпак Республикасында 1200 респонденттин катышуусу менен суроо-жооп өткөрүлгөн. Бул суроо-жооптун натыйжалары тууралуу борбор:
- Өлкөнүн 78,2 пайызы эң оор кылмыш жасалган учурда гана өлүм жазасы колдонулушу керек деп эсептейт. Респонденттердин көпчүлүгүнүн пикиринче, эгер жасалган кылмыш өлүм жазасына ылайык болсо, анда бул адилеттүү жаза.
Өзбек Республикасынын кезектеги сессиясында өлкө президенти Ислам Каримов өлүм жазасынын колдонулушуна жеке өзүнүн каршы эмес экендигин, бирок элдин көпчүлүгү өлүм жазасын колдоп- кубаттай турганын билдирди:
- Өлүм жазасына каршылык билдирүү керек деп ойлойм. Бул менин жеке пикирим. Биз бүгүнкү күндө өлүм жазасын жок кылышыбыз же болбосо ага моратории жарыялашыбыз мүмкүн болчу. Бирок бул нерсе жеке менин каалоомо гана эмес, коомчулуктун пикирине да байланыштуу. Эрер суроо-жооп өткөрө турган болсоңуз, Өзбекстан элинин көпчүлүгү өлүм жазасын колдой турганын көрөсүз.
Психолог Дилбар Махмудованын пикиринче, өлкөдө көпчүлүктүн өлүм жазасын колдоп-кубатташында ислам дининин таасири эмес, балким өзбек элинин тарбияга, катуу колдукка талапташтыгы себеп боло алат. Ушундай жогорку жаза берүү аркылуу башка адамдарды тарбиялоону түшүнсө болот.
«Энелер кыйноолорго жана өлүм жазасына каршы» аттуу уюмдун төрайымы Тамара Чекунова:
- Бизде өлүм жазасына байланыштуу бардык маалыматтар сыр тутулат. Карапайым эл өлүм жазасына тартыла турган кишилер атуудан алдын жакын тууган-туушкандары менен учурашуу укугуна ээ эмес экендигин билишпейт. Ата-энелери жана жакындары анын кайсы жерге көмүлгөнүн да биле алышпайт.
Аталган уюмдун мүчөсү Майра Рахманованын сөзүнө караганда, Өзбекстан элинин көпчүлүгү өлүм жазасын колдойт деген чындыктан алыс. Мындай жалпы бир жыйынтыкка келүү үчүн мамлекеттик деңгээлде жалпы элдик суроо-жооп өткөрүү керек.
- Өлүм жазасын колдонуу керекпи же жокпу деген маселе телевидение, радио жана гезиттер аркылуу элдин бардык катмарына кабардалсын. Бардыгы дал шайлоолорго билдирген пикири сыяктуу бул маселе боюнча өз пикирлерин ачык айтышсын, - дейт «Энелер кыйноолорго жана өлүм жазасына каршы» уюмунун мүчөсү Майра Рахманова.
Өлкө президенти Олий Мажлистин 2004-жылдагы акыркы сессиясында Өзбекстан Республикасы Конституциясынын кабыл алынганына 12 жыл толушуна байланыштуу чыккан мунапыс тууралуу указга кеңири токтолуп өттү:
- Бүгүнкү күндө республика түрмөлөрүндө 45 миңден ашык киши жаза мөөнөтүн өтөөдө. Кабыл алынган ушул чечим менен 5040 кишини азаттыкка чыгарып отурабыз,- деп билдирди Ислам Каримов.
Көз карандысыз адам укуктары демилгечи тобунун төрагасы Сурат Икрамовдун оюнча, диний айып менен камалгандарды катуу байкоого алып, алардан президент наамына кечирим суроону талап этишүүдө. Бирок алардын көп бөлүгү менин пикиримче, «менин эч кандай айыбым жок, жасабаган ишиме кантип, эмне үчүн кечирим сурайм. Эгер кечирим сурасам, анда мен өзүм кылбаган кандайдыр бир айыпты мойнума алган болуп калам» деп, кечирим сурабай атышат.
Үстүбүздөгү жылдын апрель-май айларында «Социалдык пикир» борбору тарабынан Өзбекстандын 7 облусунда жана Каракалпак Республикасында 1200 респонденттин катышуусу менен суроо-жооп өткөрүлгөн. Бул суроо-жооптун натыйжалары тууралуу борбор:
- Өлкөнүн 78,2 пайызы эң оор кылмыш жасалган учурда гана өлүм жазасы колдонулушу керек деп эсептейт. Респонденттердин көпчүлүгүнүн пикиринче, эгер жасалган кылмыш өлүм жазасына ылайык болсо, анда бул адилеттүү жаза.
Өзбек Республикасынын кезектеги сессиясында өлкө президенти Ислам Каримов өлүм жазасынын колдонулушуна жеке өзүнүн каршы эмес экендигин, бирок элдин көпчүлүгү өлүм жазасын колдоп- кубаттай турганын билдирди:
- Өлүм жазасына каршылык билдирүү керек деп ойлойм. Бул менин жеке пикирим. Биз бүгүнкү күндө өлүм жазасын жок кылышыбыз же болбосо ага моратории жарыялашыбыз мүмкүн болчу. Бирок бул нерсе жеке менин каалоомо гана эмес, коомчулуктун пикирине да байланыштуу. Эрер суроо-жооп өткөрө турган болсоңуз, Өзбекстан элинин көпчүлүгү өлүм жазасын колдой турганын көрөсүз.
Психолог Дилбар Махмудованын пикиринче, өлкөдө көпчүлүктүн өлүм жазасын колдоп-кубатташында ислам дининин таасири эмес, балким өзбек элинин тарбияга, катуу колдукка талапташтыгы себеп боло алат. Ушундай жогорку жаза берүү аркылуу башка адамдарды тарбиялоону түшүнсө болот.
«Энелер кыйноолорго жана өлүм жазасына каршы» аттуу уюмдун төрайымы Тамара Чекунова:
- Бизде өлүм жазасына байланыштуу бардык маалыматтар сыр тутулат. Карапайым эл өлүм жазасына тартыла турган кишилер атуудан алдын жакын тууган-туушкандары менен учурашуу укугуна ээ эмес экендигин билишпейт. Ата-энелери жана жакындары анын кайсы жерге көмүлгөнүн да биле алышпайт.
Аталган уюмдун мүчөсү Майра Рахманованын сөзүнө караганда, Өзбекстан элинин көпчүлүгү өлүм жазасын колдойт деген чындыктан алыс. Мындай жалпы бир жыйынтыкка келүү үчүн мамлекеттик деңгээлде жалпы элдик суроо-жооп өткөрүү керек.
- Өлүм жазасын колдонуу керекпи же жокпу деген маселе телевидение, радио жана гезиттер аркылуу элдин бардык катмарына кабардалсын. Бардыгы дал шайлоолорго билдирген пикири сыяктуу бул маселе боюнча өз пикирлерин ачык айтышсын, - дейт «Энелер кыйноолорго жана өлүм жазасына каршы» уюмунун мүчөсү Майра Рахманова.
Өлкө президенти Олий Мажлистин 2004-жылдагы акыркы сессиясында Өзбекстан Республикасы Конституциясынын кабыл алынганына 12 жыл толушуна байланыштуу чыккан мунапыс тууралуу указга кеңири токтолуп өттү:
- Бүгүнкү күндө республика түрмөлөрүндө 45 миңден ашык киши жаза мөөнөтүн өтөөдө. Кабыл алынган ушул чечим менен 5040 кишини азаттыкка чыгарып отурабыз,- деп билдирди Ислам Каримов.
Көз карандысыз адам укуктары демилгечи тобунун төрагасы Сурат Икрамовдун оюнча, диний айып менен камалгандарды катуу байкоого алып, алардан президент наамына кечирим суроону талап этишүүдө. Бирок алардын көп бөлүгү менин пикиримче, «менин эч кандай айыбым жок, жасабаган ишиме кантип, эмне үчүн кечирим сурайм. Эгер кечирим сурасам, анда мен өзүм кылбаган кандайдыр бир айыпты мойнума алган болуп калам» деп, кечирим сурабай атышат.
