- Элчи мырза, Кыргызстандагы парламенттик шайлоого даярдыктарга кандай баа бере аласыз?
- Парламенттик шайлоого даярдык өкмөттүк да, өкмөттүк эмес да уюмдарда жүрдү. Менимче, жаңы шайлоо кодекси кыргызстандыктарга жаңы мүмкүнчүлүктөрдү берди. Шайлоочулардын баш бармагына белги коюу ыкмасына үмүт чоң. Ошентип, ушул шайлоо Кыргызстандагы эң демократиялуу шайлоо катары өтөт десе болот. Алдыдагы парламенттик шайлоонун мезгилинде массалык маалымат каражаттарынын эркин болуусу абдан маанилүү. Ал эми «МСН» сыяктуу гезиттерди жабууга жасалган аракет жакшы көрүнүш эмес. Себеби Кыргызстандын эли, шайлоочулары депутаттыкка талапкерлер жөнүндө ар кандай пикирлерди билгенге укугу бар. Менин оюмча, райондук соттор шайлоо болоор алдында айрым талапкерлерди депутаттык таймаштан чыгарып жатканы жаман көрүнүш. Парламентке кимдер шайланыш керектигин соттор эмес, эл өзү гана аныкташы керек.
Массалык маалымат каражаттарын колдоо боюнча борбордун басма үйүнө электр энергиясын бербей коюу боюнча АКШнын Кыргызстандагы элчилиги өкмөт менен да, электр энергиясын берүүчү ишкана менен сүйлөшүүлөрдү жүргүздү. Электр энергиясы кайра берилиши керек. Шайлоо алдында бул басмакананы ушундай ыкма менен жаап койсо элге эркин басма сөз жетпей калат. «Фридом хауз» борборунун ачылышы гезиттерге мамлекеттик эмес басмаканада басылып чыгууга укук берди.
- Урматтуу элчи, сиз Талас дубанында эки күн болдуңуз. Калк арасында шайлоо алдындагы маанай кандай экен?
- Таласка парламенттик шайлоого бул аймактагы даярдыктарды өз көзүм менен көрөйүн деп келдим. Коомдун ар кайсы тармактарынын өкүлдөрү менен жолугуштум. Алардын алдыдагы парламенттик шайлоого күч-кубаты, жигери абдан күч экен. Эркин шайлоону өткөрүүгө карата даярдыктардын кандай экендигин кийинки жолугушуларда мындан да тереңирек билем деп ойлойм. Айрыкча жаштардын активдүүлүгү ачык билинип турат. Шайлоого ошолор активдүү катышса, эң жакшы болоор эле. Бирок шайлоочуларды, айрыкча жаштарды тигил, же бул талапкерге добушуңарды бересиңер деп зордоп жаткандыгын айтышууда. Кимге добуш берерин шайлоочулар өздөрү чечип, эч ким аларды мажбурлабашы керек. Учурдан пайдаланып, угармандарга айта кетким келет, эч кимди укпай өзүңөр каалаган талапкер үчүн добуш бергиле. Сөзүмдүн аягында «Азаттык» радиосуна чоң ыраазычылык билдиргим келет. Анткени бул Борбор Азиядагы эч кимдин көзүн карабаган эл аралык радио болуп саналат. Ошондуктан кокус «Азаттык» радиосуна каршы кандайдыр бир аракеттер жасала турган болсо, аны кыргыз бийлигинин сөз эркиндигин жок кылуу аракети катары карайбыз.
- Парламенттик шайлоого даярдык өкмөттүк да, өкмөттүк эмес да уюмдарда жүрдү. Менимче, жаңы шайлоо кодекси кыргызстандыктарга жаңы мүмкүнчүлүктөрдү берди. Шайлоочулардын баш бармагына белги коюу ыкмасына үмүт чоң. Ошентип, ушул шайлоо Кыргызстандагы эң демократиялуу шайлоо катары өтөт десе болот. Алдыдагы парламенттик шайлоонун мезгилинде массалык маалымат каражаттарынын эркин болуусу абдан маанилүү. Ал эми «МСН» сыяктуу гезиттерди жабууга жасалган аракет жакшы көрүнүш эмес. Себеби Кыргызстандын эли, шайлоочулары депутаттыкка талапкерлер жөнүндө ар кандай пикирлерди билгенге укугу бар. Менин оюмча, райондук соттор шайлоо болоор алдында айрым талапкерлерди депутаттык таймаштан чыгарып жатканы жаман көрүнүш. Парламентке кимдер шайланыш керектигин соттор эмес, эл өзү гана аныкташы керек.
Массалык маалымат каражаттарын колдоо боюнча борбордун басма үйүнө электр энергиясын бербей коюу боюнча АКШнын Кыргызстандагы элчилиги өкмөт менен да, электр энергиясын берүүчү ишкана менен сүйлөшүүлөрдү жүргүздү. Электр энергиясы кайра берилиши керек. Шайлоо алдында бул басмакананы ушундай ыкма менен жаап койсо элге эркин басма сөз жетпей калат. «Фридом хауз» борборунун ачылышы гезиттерге мамлекеттик эмес басмаканада басылып чыгууга укук берди.
- Урматтуу элчи, сиз Талас дубанында эки күн болдуңуз. Калк арасында шайлоо алдындагы маанай кандай экен?
- Таласка парламенттик шайлоого бул аймактагы даярдыктарды өз көзүм менен көрөйүн деп келдим. Коомдун ар кайсы тармактарынын өкүлдөрү менен жолугуштум. Алардын алдыдагы парламенттик шайлоого күч-кубаты, жигери абдан күч экен. Эркин шайлоону өткөрүүгө карата даярдыктардын кандай экендигин кийинки жолугушуларда мындан да тереңирек билем деп ойлойм. Айрыкча жаштардын активдүүлүгү ачык билинип турат. Шайлоого ошолор активдүү катышса, эң жакшы болоор эле. Бирок шайлоочуларды, айрыкча жаштарды тигил, же бул талапкерге добушуңарды бересиңер деп зордоп жаткандыгын айтышууда. Кимге добуш берерин шайлоочулар өздөрү чечип, эч ким аларды мажбурлабашы керек. Учурдан пайдаланып, угармандарга айта кетким келет, эч кимди укпай өзүңөр каалаган талапкер үчүн добуш бергиле. Сөзүмдүн аягында «Азаттык» радиосуна чоң ыраазычылык билдиргим келет. Анткени бул Борбор Азиядагы эч кимдин көзүн карабаган эл аралык радио болуп саналат. Ошондуктан кокус «Азаттык» радиосуна каршы кандайдыр бир аракеттер жасала турган болсо, аны кыргыз бийлигинин сөз эркиндигин жок кылуу аракети катары карайбыз.
