27-сентябрда Ташкенге АКШ мамлекеттик катчысынын орун басары Дэниел Фрид келип, президент Ислам Каримов менен жолукту. Расми маалыматтар боюнча, эки мамлекет ортосундагы кызматташуунун келечеги талкууланды, бирок байкоочулардын пикиринде, Карши шаарынын алдындагы Ханабад базасынан америкалык аскерлерди чыгарып кетүү маселесине чекит коюлду. Ал тууралуу Ташкен июлдун аягында жарыялаган жана Вашингтон ага каршылык көрсөткөн эмес.
Акыркы төрт жылдын ичинде АКШ менен Өзбекстан ортосундагы мамилелер эки жолу кескин өзгөрдү жана азыркыдай начар абалда эч качан мурда болгон эмес. 1990-жылдардын ортосунда Ооганстандагы бийликке Талибан кыймылы келгенде, президент Ислам Каримов диний экстремизмдин коркунучу тууралуу көп айтып, талибдерге каршы күч колдонууну талап кылган. Шериктештиктеги башка мамлекеттер аны колдобогондуктан, Ташкен менен Маскөө ортосундагы мамилелер да бир кыйла начарлаган.
2001-жылдын сентябрында АКШга каршы ири террордук аракеттер ишке ашырылып, андан соң Вашингтон Талибанга каршы согуш баштаганда, 2001-жылдын аягында америкалык аскерлер Өзбекстанга келип, Ханабад базасына жайгашкан. 2002-жылы Каримов сапар менен АКШга барып, президент Жорж Буш менен жолукканда, эки өлкө ортосундагы кызматташуунун күчөгөнүнө жогору баа берилген жана Каримов журналисттерге - Өзбекстандын коопсуздугун чыңдоо үчүн АКШ башка эч бир мамлекет жасабагандай жардам көрсөттү деп билдирген.
Үстүбүздөгү жылдын май айында Анжиянда болгон окуялардан кийин болсо эки өлкө ортосундагы мамилелер кескин начарлады. Эл аралык уюмдар менен кошо Вашингтон ал окуялардын тыкан иликтенишин талап кылды жана кошуна Кыргызстанга үрккөн качкындардын үчүнчү мамлекетке чыгарылып кетишине да жардамдашты. Натыйжада Каримов демилге көтөрүп, июлдун башында Астанада өткөн Шанхай уюмунун саммитинде - Борбор Азиядагы америкалык базалардын калуу мөөнөтүн аныкташ керек деген талап айтылды. Июлдун аягында болсо Өзбекстан өз аймагындагы америкалык базанын жыл аягына чейин жабылышын талап кылды.
Мурда Өзбекстандын коопсуздугун чыңдап келген база тууралуу эми такыр башка сөздөр айтыла баштады, ал тууралуу өзбек Сенатынын орун басар төрайымы Фаррух Мухитдинова минтип билдирет:
- Америкалык аскерлердин Ханабад базасында калышы Өзбекстандын ички жана сырткы коопсуздугуна зыян тийгизет. Ички коопсуздук дегенде, жергиликтүү калктын ден соолугуна, экономикалык кызыкчылыктарына, экологияга жана башка тармактарга зыян тийип жатат. Сырттан түзүлгөн коркунучка келсек, президент Каримов айткандай, кайсы бир аймакта аскерий база жайгашса, душман аны жок кылууга сөзсүз аракеттенет. Ошондуктан Борбор Азияда канчалык аз аскерий база болсо, ошончолук аймактын тынчтыгы жана стабилдүүлүгү үчүн ал жакшы.
Айрым америкалык саясатчылардын пикиринде, Ташкен мындай кадамга Маскөө менен Бээжиндин басымы астында барууда.
Акыркы төрт жылдын ичинде АКШ менен Өзбекстан ортосундагы мамилелер эки жолу кескин өзгөрдү жана азыркыдай начар абалда эч качан мурда болгон эмес. 1990-жылдардын ортосунда Ооганстандагы бийликке Талибан кыймылы келгенде, президент Ислам Каримов диний экстремизмдин коркунучу тууралуу көп айтып, талибдерге каршы күч колдонууну талап кылган. Шериктештиктеги башка мамлекеттер аны колдобогондуктан, Ташкен менен Маскөө ортосундагы мамилелер да бир кыйла начарлаган.
2001-жылдын сентябрында АКШга каршы ири террордук аракеттер ишке ашырылып, андан соң Вашингтон Талибанга каршы согуш баштаганда, 2001-жылдын аягында америкалык аскерлер Өзбекстанга келип, Ханабад базасына жайгашкан. 2002-жылы Каримов сапар менен АКШга барып, президент Жорж Буш менен жолукканда, эки өлкө ортосундагы кызматташуунун күчөгөнүнө жогору баа берилген жана Каримов журналисттерге - Өзбекстандын коопсуздугун чыңдоо үчүн АКШ башка эч бир мамлекет жасабагандай жардам көрсөттү деп билдирген.
Үстүбүздөгү жылдын май айында Анжиянда болгон окуялардан кийин болсо эки өлкө ортосундагы мамилелер кескин начарлады. Эл аралык уюмдар менен кошо Вашингтон ал окуялардын тыкан иликтенишин талап кылды жана кошуна Кыргызстанга үрккөн качкындардын үчүнчү мамлекетке чыгарылып кетишине да жардамдашты. Натыйжада Каримов демилге көтөрүп, июлдун башында Астанада өткөн Шанхай уюмунун саммитинде - Борбор Азиядагы америкалык базалардын калуу мөөнөтүн аныкташ керек деген талап айтылды. Июлдун аягында болсо Өзбекстан өз аймагындагы америкалык базанын жыл аягына чейин жабылышын талап кылды.
Мурда Өзбекстандын коопсуздугун чыңдап келген база тууралуу эми такыр башка сөздөр айтыла баштады, ал тууралуу өзбек Сенатынын орун басар төрайымы Фаррух Мухитдинова минтип билдирет:
- Америкалык аскерлердин Ханабад базасында калышы Өзбекстандын ички жана сырткы коопсуздугуна зыян тийгизет. Ички коопсуздук дегенде, жергиликтүү калктын ден соолугуна, экономикалык кызыкчылыктарына, экологияга жана башка тармактарга зыян тийип жатат. Сырттан түзүлгөн коркунучка келсек, президент Каримов айткандай, кайсы бир аймакта аскерий база жайгашса, душман аны жок кылууга сөзсүз аракеттенет. Ошондуктан Борбор Азияда канчалык аз аскерий база болсо, ошончолук аймактын тынчтыгы жана стабилдүүлүгү үчүн ал жакшы.
Айрым америкалык саясатчылардын пикиринде, Ташкен мындай кадамга Маскөө менен Бээжиндин басымы астында барууда.
