Кондолиза Райс Казакстанда 24 саатка жетпеген убакыт болду, ушул кыска убакта ал президент Назарбаевден тышкары, декабрдагы шайлоодо аны менен үзөнгү талашып чыгып жаткан оппозиция талапкери Жармакан Туякбай менен да жолугушууга жетишти. Назарбаев менен көздөшөөрдүн алдында Райс Евразия Улуттук университетинде студенттер менен жолугуп, "саясий жана экономикалык эркиндик тең жүргүзүлүп, бири бирин толуктап турушу керек" деди.
Ал ошондой эле "туруктуулук мыйзамдуулукту талап кылат, ал эми нагыз мыйзамдуулук демократияга муктаж", - деп айтты. Бул сөздөр 1989-жылдан бери эки тизгин бир чылбырды колунан чыгарбай келаткан Назарбаевдин дарегине багышталган сыяктанды. Бирок Райс Казакстанды "Борбор Азиядагы туруктуулуктун аралы" деп атап, Кошмо Штаттары суверендүү мамлекеттерге демократиялык реформаны кандай жүргүзүштү үйрөтүүгө укугу жок деди.
Райстын мындай кайыш камчы менен коркутпастан, таттуу токоч менен алдаштырып, ыкка келтирүү ишараты кийин Назарбаев менен бирге өткөргөн пресс-конференцияда да байкалып турду. Ал Кошмо Штаттарынын экономикалык кызыкчылыктары Вашингтон демократияны көз жаздымда калтырат дегенди билдирбей тургандыгын мындайча сөз кылды:
- Эгер биз мунай менен терроризмге каршы согушту гана ойлогон болсок, Борбор Азияда, Сауд Арабстанда, бүт Жакынкы Чыгышта демократия тууралуу оозанбайт элек.
Назарбаев өз кезегинде Казакстандын демократия жаатындагы жетишкендиктерин баса көрсөтүүгө далалаттанды. Кондолиза Райс келген чакта аны менен жолугушмакчы болгон оппозиция жетекчилеринин бири Толен Токтасынов камакка алынган эле. Ошого карабастан Назарбаев Казакстанда саясий партиялар, анын ичинде оппозициядагы партиялар, ошондой эле маалымат каражаттары бийликтерди сындай алышат деп, өлкөдө 5 миң чакты бейөкмөт уюм бар экендигин эске салды. Ошол эле мезгилде Райс айымдын жанында туруп, Назарбаев ал бар-жокко эле чыдай бере албай тургандыгын минтип кыйытты:
- Мамлекеттик катчы менен сөз эркиндигинин демократиялык коомдогу ордун сөз кылдык. Биз өткөөл коомбуз, ошондуктан сөз эркиндигин колдойбуз. Ошол эле убакта ар кимди жаманатты кылып, тескери маалымат таркатууга биз каршыбыз.
Казакстанда боло турган президенттик шайлоого байланыштуу Райс добуш берүү процесси гана эмес, шайлоо өнөктүгү да ачык мүнөздө өтүшү керекдигин белгиледи:
- Эркин жана акыйкат шайлоо шайлоо күнүндө башталбайт. Анын алдында оппозиция уюшуп иш алып бара алгыдай болушу керек. Оппозиция маалымат каражаттарынан пайдалана алгыдай болушу зарыл. Ошондо шайлоочулар чындап эркин тандоого мүмкүндүк алышат.
Кондолиза Райс Казакстанга терроризмге каршы согушка байланыштуу көрсөтүп жаткан колдоосу үчүн ыраазыгылыгын билдирип, кийин Тажикстанга жол тартты. Дүйшөмбү калаасында ал Тажикстандын жетекчилери менен жолугуп, терроризмге каршы күрөштүн жүрүшүн талкуулады. Райс ошондой эле демократия жолунда Тажикстан айрым жылыштарды жасаганын белгиледи.
Ал ошондой эле "туруктуулук мыйзамдуулукту талап кылат, ал эми нагыз мыйзамдуулук демократияга муктаж", - деп айтты. Бул сөздөр 1989-жылдан бери эки тизгин бир чылбырды колунан чыгарбай келаткан Назарбаевдин дарегине багышталган сыяктанды. Бирок Райс Казакстанды "Борбор Азиядагы туруктуулуктун аралы" деп атап, Кошмо Штаттары суверендүү мамлекеттерге демократиялык реформаны кандай жүргүзүштү үйрөтүүгө укугу жок деди.
Райстын мындай кайыш камчы менен коркутпастан, таттуу токоч менен алдаштырып, ыкка келтирүү ишараты кийин Назарбаев менен бирге өткөргөн пресс-конференцияда да байкалып турду. Ал Кошмо Штаттарынын экономикалык кызыкчылыктары Вашингтон демократияны көз жаздымда калтырат дегенди билдирбей тургандыгын мындайча сөз кылды:
- Эгер биз мунай менен терроризмге каршы согушту гана ойлогон болсок, Борбор Азияда, Сауд Арабстанда, бүт Жакынкы Чыгышта демократия тууралуу оозанбайт элек.
Назарбаев өз кезегинде Казакстандын демократия жаатындагы жетишкендиктерин баса көрсөтүүгө далалаттанды. Кондолиза Райс келген чакта аны менен жолугушмакчы болгон оппозиция жетекчилеринин бири Толен Токтасынов камакка алынган эле. Ошого карабастан Назарбаев Казакстанда саясий партиялар, анын ичинде оппозициядагы партиялар, ошондой эле маалымат каражаттары бийликтерди сындай алышат деп, өлкөдө 5 миң чакты бейөкмөт уюм бар экендигин эске салды. Ошол эле мезгилде Райс айымдын жанында туруп, Назарбаев ал бар-жокко эле чыдай бере албай тургандыгын минтип кыйытты:
- Мамлекеттик катчы менен сөз эркиндигинин демократиялык коомдогу ордун сөз кылдык. Биз өткөөл коомбуз, ошондуктан сөз эркиндигин колдойбуз. Ошол эле убакта ар кимди жаманатты кылып, тескери маалымат таркатууга биз каршыбыз.
Казакстанда боло турган президенттик шайлоого байланыштуу Райс добуш берүү процесси гана эмес, шайлоо өнөктүгү да ачык мүнөздө өтүшү керекдигин белгиледи:
- Эркин жана акыйкат шайлоо шайлоо күнүндө башталбайт. Анын алдында оппозиция уюшуп иш алып бара алгыдай болушу керек. Оппозиция маалымат каражаттарынан пайдалана алгыдай болушу зарыл. Ошондо шайлоочулар чындап эркин тандоого мүмкүндүк алышат.
Кондолиза Райс Казакстанга терроризмге каршы согушка байланыштуу көрсөтүп жаткан колдоосу үчүн ыраазыгылыгын билдирип, кийин Тажикстанга жол тартты. Дүйшөмбү калаасында ал Тажикстандын жетекчилери менен жолугуп, терроризмге каршы күрөштүн жүрүшүн талкуулады. Райс ошондой эле демократия жолунда Тажикстан айрым жылыштарды жасаганын белгиледи.
