Пресненский вал, үй номуру 30. Бул үй эскилиги жеткендиктен, жергиликтүү бийликтердин планы боюнча, жакынкы мезгилдерде буздурулуп, анын оордуна башка там курулушу керек. Андыктан бул үйдө жашаган тургундардын дээрлик баары башка жерлерге көчүрүлгөн. Ал эми ысык суу өчүрүлгөнүнө көп болду.
Бул аймакты тейлеген райондук милиция кызматкери мезгилден пайдаланып, бош калган квартираларга Москвада каттоосу жок, мыйзамсыз иштеп жүргөн мигранттарды киргизет. Алардан өзү каалагандай акча алып турган. Жергиликтүү бийликтер менен проблемалар чыгып калса, «алар менен өзүм сүйлөшөм» деген ал.
Өрт болгон жерде эртеси тынч. Үйдүн маңдайында бир эле кыргызстандык мигрант турган экен. Үйгө кирип, жүктөрүн алып кетүүгө жанындагы милиция кызматкерлери уруксат бербей жатышыптыр.
- Мен өзүм ушул үйдүн биринчи подъездинде жашайм. Анан түнкүсүн саат он эки менен бирдин ортосунда эле сыртта ызы-чуу болуп, адамдар кыйкырып жатышыптыр. Менин эжем экинчи подъездде жашачу. Ал мени чакырып, ыйлап жатканын угуп калдым. Карасам, өрт чыгып, алар үчүнчү кабатта кыйкырып жатышкан экен. Бир кыргызстандык аял бешинчи кабаттан секирип, көз жумду, дагы бир кыргызстандык жигит үчүнчү кабаттан секирип түшөм деп, буту сынды. Анан дагы бир кыргызстандык киши төртүнчү кабатта балдарына чыгам деп, күйүп кетиптир. Азыр ооруканада жатат. Ал эми үчүнчү кабаттан секирген аял экинчи кабатка түшүп калыптыр, азыр ооруканада экен.
Анан ошентип турсак эле, баласын жетелеген бир кыргызстандык аял келип калды. Анын күйөөсү өрттөн жапа тартып, азыр ооруканада жатыптыр. Доктурлар да документи болбосо карай албайбыз дешкен, ошондуктан өрттөн калган буюм-тайымдардын арасында күйөөсүнүн документтерин тапканы келиптир:
- Мен өзүм конокто болчумун. Анан бир убакта эле бизге чалышты «өрт чыгып жатат» деп. Келсек чын эле үй күйүп жатыптыр. Анан менин күйөөм үйдө болчу. Ал жогорку кабаттагы ини-карындаштарын куткарам деп чыккан убакта кара түтүндөн башы айланып, эсин жоготуп койгонбу, айтор, жыгылып калыптыр. Анан кийин өрт кызматтарынын адамдары көтөрүп чыгышты. Азыр анын абалы оор. Догдурлар 60 пайызы күйүп калган дешти. Өпкөсүн жасалма жол менен иштетип жатышат. Жүрөгү да араң иштеп жатыптыр. Анан мага күйөөмдүн документтерин алып кел дешкендиктен, аны табуу үчүн өрттөнгөн үйгө келсем, мени квартирага киргизбей жатышат, - дейт кичинекей баласын жетелеп алган аял.
Жамиля Бегишева – Москвадагы «Алатоо» уюмунун төрайымы. Аталган уюм кыргызстандык мигранттардын укуктук абалын жакшыртуу үстүндө иштеп жатат. Бегишева айымды да ушул жерде мигранттар менен турган жеринен учуратып калдым. Орусиянын аймагында мыйзамсыз иштеп жүргөн мигранттардын турмушунда бул өңдүү окуялар көп кездешет, дейт ал.
- Бүгүнкү өрткө чейин эле кыргызстандык атуулдардын арасында өлгөндөрдүн саны көп болчу. Мынакей, шайлоодон бери эле 14кө жакын адам түрдүү кокустуктардан улам өлдү. Кыргыз мигранттарынын арасында набыт болуп жаткандардын санынын артышына, биринчи кезекте, алардын бул жакта оор шарттарда жашап жатканы себеп болууда. Эки адам жайында сууга чөгүп өлгөн, дагы бирөөнү үчүнчү кабаттан түшүп кетти дешкен. Бир кишини болсо милиция кармап, түнкүсүн саат 3 төргө жакын чыгарып жиберишкенде, көчөдө өлтүрүп кетишкен деп жатышат. 3-4 адам түрдүү оорулардан өлдү. Болоор-болбос эле оорулардан, документтери болбогондуктан, доктурларга көрүнбөй, өтүшүп кетип, көз жумуп жатышат. Дагы бир жигит 11-ноябрда иштеген жеринде эле «вагонкада» жашаган экен. Ал жерде өрт чыгып өлгөн экен. Аны эми экспертизадан бошотуп беришти. Өлүгүн бүгүн жөнөтүп жатабыз. Аны жөнөтпөй жатып, дагы башка өлүктөр даяр турат. Анан кечээ мага чалышты, Москванын түндүк райондорунун биринде өзүбүздүн эле мигранттар бири-бирин бычактап, өлтүрүп алышыптыр.
Мыйзамсыз мигранттар жашаган үйдөгү өрт боюнча кылмыш иши козголду. Алдын ала маалыматтарга караганда, жашоочулардын от менен туура мамиле кылбагандыгы өрткө себеп болгон болушу мүмкүн деп айтылат ырасмий билдирүүлөрдө. Бирок кыргызстандык мигранттардын айтымында, мында башка себептер да болушу ыктымал.
- Бул жерди бирөө атайын өрттөгөн болушу мүмкүн деген да сөздөр айтылып жатат, бирок ким экени тууралуу азырынча маалымат жок. Өзүбүздүн мигранттар «Бул жерде бизди жек көргөн улутчулдар өрттөп жиберген болушу мүмкүн» деп жатышат. Айрым башка бирөөлөрү болсо “өзүбүздүн эле кыргызстандык мигранттардын ичинде бирөө мас болуп келатып, тамекини кагаздардын арасына таштап койгон болсо керек”дешет. Азыр биз эми үйгө кирип, жүгүбүздү ала албай жатабыз. Анткени экспертиза болушу керек деп, бизди киргизбей жатышат. Айрымдар акча берип эле кирип жатышат. А бул жерде жашаган кыргызстандык мигранттарды азыр жергиликтүү милиция бөлүмүнө алып кетишкен, - дейт мигранттардын бири.
Мындан сырткары, өткөн жумада Москвадагы Лефортово райондук сотунда 1982-жылкы кыргызстандык атуул «баңги заты менен кармалды» деген айып менен 5 жылга эркинен ажыратылды.
Биз баарлашкан мигранттардын аттары алардын өтүнүчү боюнча аталган жок.
Бул аймакты тейлеген райондук милиция кызматкери мезгилден пайдаланып, бош калган квартираларга Москвада каттоосу жок, мыйзамсыз иштеп жүргөн мигранттарды киргизет. Алардан өзү каалагандай акча алып турган. Жергиликтүү бийликтер менен проблемалар чыгып калса, «алар менен өзүм сүйлөшөм» деген ал.
Өрт болгон жерде эртеси тынч. Үйдүн маңдайында бир эле кыргызстандык мигрант турган экен. Үйгө кирип, жүктөрүн алып кетүүгө жанындагы милиция кызматкерлери уруксат бербей жатышыптыр.
- Мен өзүм ушул үйдүн биринчи подъездинде жашайм. Анан түнкүсүн саат он эки менен бирдин ортосунда эле сыртта ызы-чуу болуп, адамдар кыйкырып жатышыптыр. Менин эжем экинчи подъездде жашачу. Ал мени чакырып, ыйлап жатканын угуп калдым. Карасам, өрт чыгып, алар үчүнчү кабатта кыйкырып жатышкан экен. Бир кыргызстандык аял бешинчи кабаттан секирип, көз жумду, дагы бир кыргызстандык жигит үчүнчү кабаттан секирип түшөм деп, буту сынды. Анан дагы бир кыргызстандык киши төртүнчү кабатта балдарына чыгам деп, күйүп кетиптир. Азыр ооруканада жатат. Ал эми үчүнчү кабаттан секирген аял экинчи кабатка түшүп калыптыр, азыр ооруканада экен.
Анан ошентип турсак эле, баласын жетелеген бир кыргызстандык аял келип калды. Анын күйөөсү өрттөн жапа тартып, азыр ооруканада жатыптыр. Доктурлар да документи болбосо карай албайбыз дешкен, ошондуктан өрттөн калган буюм-тайымдардын арасында күйөөсүнүн документтерин тапканы келиптир:
- Мен өзүм конокто болчумун. Анан бир убакта эле бизге чалышты «өрт чыгып жатат» деп. Келсек чын эле үй күйүп жатыптыр. Анан менин күйөөм үйдө болчу. Ал жогорку кабаттагы ини-карындаштарын куткарам деп чыккан убакта кара түтүндөн башы айланып, эсин жоготуп койгонбу, айтор, жыгылып калыптыр. Анан кийин өрт кызматтарынын адамдары көтөрүп чыгышты. Азыр анын абалы оор. Догдурлар 60 пайызы күйүп калган дешти. Өпкөсүн жасалма жол менен иштетип жатышат. Жүрөгү да араң иштеп жатыптыр. Анан мага күйөөмдүн документтерин алып кел дешкендиктен, аны табуу үчүн өрттөнгөн үйгө келсем, мени квартирага киргизбей жатышат, - дейт кичинекей баласын жетелеп алган аял.
Жамиля Бегишева – Москвадагы «Алатоо» уюмунун төрайымы. Аталган уюм кыргызстандык мигранттардын укуктук абалын жакшыртуу үстүндө иштеп жатат. Бегишева айымды да ушул жерде мигранттар менен турган жеринен учуратып калдым. Орусиянын аймагында мыйзамсыз иштеп жүргөн мигранттардын турмушунда бул өңдүү окуялар көп кездешет, дейт ал.
- Бүгүнкү өрткө чейин эле кыргызстандык атуулдардын арасында өлгөндөрдүн саны көп болчу. Мынакей, шайлоодон бери эле 14кө жакын адам түрдүү кокустуктардан улам өлдү. Кыргыз мигранттарынын арасында набыт болуп жаткандардын санынын артышына, биринчи кезекте, алардын бул жакта оор шарттарда жашап жатканы себеп болууда. Эки адам жайында сууга чөгүп өлгөн, дагы бирөөнү үчүнчү кабаттан түшүп кетти дешкен. Бир кишини болсо милиция кармап, түнкүсүн саат 3 төргө жакын чыгарып жиберишкенде, көчөдө өлтүрүп кетишкен деп жатышат. 3-4 адам түрдүү оорулардан өлдү. Болоор-болбос эле оорулардан, документтери болбогондуктан, доктурларга көрүнбөй, өтүшүп кетип, көз жумуп жатышат. Дагы бир жигит 11-ноябрда иштеген жеринде эле «вагонкада» жашаган экен. Ал жерде өрт чыгып өлгөн экен. Аны эми экспертизадан бошотуп беришти. Өлүгүн бүгүн жөнөтүп жатабыз. Аны жөнөтпөй жатып, дагы башка өлүктөр даяр турат. Анан кечээ мага чалышты, Москванын түндүк райондорунун биринде өзүбүздүн эле мигранттар бири-бирин бычактап, өлтүрүп алышыптыр.
Мыйзамсыз мигранттар жашаган үйдөгү өрт боюнча кылмыш иши козголду. Алдын ала маалыматтарга караганда, жашоочулардын от менен туура мамиле кылбагандыгы өрткө себеп болгон болушу мүмкүн деп айтылат ырасмий билдирүүлөрдө. Бирок кыргызстандык мигранттардын айтымында, мында башка себептер да болушу ыктымал.
- Бул жерди бирөө атайын өрттөгөн болушу мүмкүн деген да сөздөр айтылып жатат, бирок ким экени тууралуу азырынча маалымат жок. Өзүбүздүн мигранттар «Бул жерде бизди жек көргөн улутчулдар өрттөп жиберген болушу мүмкүн» деп жатышат. Айрым башка бирөөлөрү болсо “өзүбүздүн эле кыргызстандык мигранттардын ичинде бирөө мас болуп келатып, тамекини кагаздардын арасына таштап койгон болсо керек”дешет. Азыр биз эми үйгө кирип, жүгүбүздү ала албай жатабыз. Анткени экспертиза болушу керек деп, бизди киргизбей жатышат. Айрымдар акча берип эле кирип жатышат. А бул жерде жашаган кыргызстандык мигранттарды азыр жергиликтүү милиция бөлүмүнө алып кетишкен, - дейт мигранттардын бири.
Мындан сырткары, өткөн жумада Москвадагы Лефортово райондук сотунда 1982-жылкы кыргызстандык атуул «баңги заты менен кармалды» деген айып менен 5 жылга эркинен ажыратылды.
Биз баарлашкан мигранттардын аттары алардын өтүнүчү боюнча аталган жок.
