Улуттар уюмунун Адам укуктары боюнча жогорку комиссары Луис Арбур өткөн аптада Андижан окуясы боюнча айыпталгандардын ишин караган соңку сот жараянынан кийинки билдирүүсүндө анын акыйкаттуулугунан шек санап, чыныгы мыкаачылыктын даярдаган адамдар жазаланбай калып жатканын белгилеген эле.
Бирок Өзбекстандын Башкы прокуратурасы өзүнүн жооп билдирүүсүндө Улуттар уюмунун жогорку даражалуу өкүлүнүн жогорудагыдай сынын четке какты. Баш прокуратуранын өкүлү Светлана Артыкова "Азаттык жана Эркин Европа" радиосуна берген интервьюсунда мыдай дейт:
-Андижанда бир катар террактылар болгондугу чындык. Биз мында дүйнөлүк коомчулуктун көңүлүн Андижанда адамдардын өлүмүн алып келген террактар жана өтө оор кылмыштын башка түрлөрүнүн жасалыш фактысы боюнча алдын ала, ошондой эле соттук териштирүү толугу менен кылмыш- процессуалдык мыйзамдарга ылайык жүргүзүлгөнүнө бургубуз келет.
Буга чейин сот жообуна тартылган 151 адамдын арасында 19 жоокер жана 5 милиция кызматкери бар. Алар ошол окуя болгон күнү кызматын аткаруудагы шалаакылыгы үчүн айыптуу деп табылды. Сот жараяндарынын көпчүлүгү негизинен жабык эшик артында өттү. Эл аралык укук коргоо уюмдарынын жапырт сынынан кийин өзбек тышкы иштер министрлигинде аккредитацияланган чет элдик журналисттерге ушул айдын башында бир ирээт сот залына кирүүгө уруксат берилген болчу. Өзбекстандын Жогорку соту сот жараяндарынын жабык өтүшүн мамлекттик сырды сактоо жана айыпкерлер менен күбөлөрдүн коопсуздугун коргоо үчүн деп түшүндүргөн. Анткен менен өзбек Башкы прокуратуранын өкүлү Светлана Артыкова сот жараяндары укук коргоочулар менен журналисттер үчүн жабык болгон жок деп эсептейт:
-Мен толук жоопкерчилик менен билдирем. Сексуалдык мүнөздөгү жана мамлекеттик сыр менен байланыштуу кылмыштарды карагандарды эске албаганда, баардык сот жараяндары ачык.
Көз карандысыз байкоочулардын пикиринде, өзбек бийликтери Андижан окуясы боюнча сентябрдын аягы менен ноябрдын башында болгон алгачкы сот жараяны өлкөнүн беделине доо кетиргенин сезген соң калгандарын жабык өткөрүү чечимине келген. Айткандай эле байкоочулар, укук коргоочулар, чет элдик журналисттер, дипломаттар үчүн ачык болгон алгачкы сот жараянына укук коргоочулар жакшы даярдалган "көрсөтөмө сот" катары баа беришкен эле.
Анда Махбуба Закирова аттуу 33 жаштагы, үй –кызматындагы аял расмий бийликтин сөзүн сүйлөөдөн баш тартып, өкмөттүк аскерлер куралсыз аялдар менен балдарды көздөй ок жаадырганын айтып чыгышы ошол соттун көрсөтмөлүүлүгүн ачыктагандай болгон. Алгачкы сотто иши каралган 15 айыпкердин баары күнөөсүн моюнуна алып, 12ден 22 жылга чейин түрмөгө кесилишти.
Укук коргоочулардын пикиринде, алар күнөөсүн кыйноонун натыйжасында алышы мүмкүн. БУУнун кыйноолор боюнча мурдагы атайын докладчысы Тео ван Бовен өткөн аптада "Хьюман Райтс Уочт" уюму аркылуу тараткан билдирүүсүндө өзбек абактарында сотко чейин жана андан кийин кыйноо практикасы азыр деле өкүм сүрүп жатканын белгиледи.
Ал эми Улуттар уюмунун Адам укуктары комиссиясынын көз карашында, айыпкерлердин укуктары бузулбаганын ырасталыш үчүн сот жараяндарына байкоо жүргүзүлүш керек болчу. Хосе Луиз Диас аталган комиссиянын басма сөз катчысы:
-Адам укуктары боюнча Жогорку комиссариат Андижандагы окуяларга байланыштуу айыпталгандардын жүрүп жаткан жана келечектеги сотторунда байкоочусу болушун каалар эле. Бул ошол соттук угуулар эл аралык нормаларга ылайык өткөн- өтпөгөнүн аныктоого негиз берет.
Өзбек бийликтеринин эсебинде, Андижандагы тополоң учурунда 187 киши мерт болгон, алардын көпчүлүгү согушкерлер, милиция кызматкерлери менен аскерлер. Бирок, укук коргоочу уюмдардын эсебинде, Андижанда аскерлердин ылгабай аткан огунан улам өмүрүнөн айрылнгандардын саны 1000ге жетиши мүмкүн. Алардын арасында аялдар менен балдар да бар.
Өзбекстан Улуттар уюму, Евробиримдик, АКШнын көз карандысыз изилдөө жүргүзүү жөнүндөгү чакырыгын четке какканы белгилүү. Анткен менен ал бул маселеде Кытай менен Орусиянын дипломатиялык колдоосун алды.
Бирок Өзбекстандын Башкы прокуратурасы өзүнүн жооп билдирүүсүндө Улуттар уюмунун жогорку даражалуу өкүлүнүн жогорудагыдай сынын четке какты. Баш прокуратуранын өкүлү Светлана Артыкова "Азаттык жана Эркин Европа" радиосуна берген интервьюсунда мыдай дейт:
-Андижанда бир катар террактылар болгондугу чындык. Биз мында дүйнөлүк коомчулуктун көңүлүн Андижанда адамдардын өлүмүн алып келген террактар жана өтө оор кылмыштын башка түрлөрүнүн жасалыш фактысы боюнча алдын ала, ошондой эле соттук териштирүү толугу менен кылмыш- процессуалдык мыйзамдарга ылайык жүргүзүлгөнүнө бургубуз келет.
Буга чейин сот жообуна тартылган 151 адамдын арасында 19 жоокер жана 5 милиция кызматкери бар. Алар ошол окуя болгон күнү кызматын аткаруудагы шалаакылыгы үчүн айыптуу деп табылды. Сот жараяндарынын көпчүлүгү негизинен жабык эшик артында өттү. Эл аралык укук коргоо уюмдарынын жапырт сынынан кийин өзбек тышкы иштер министрлигинде аккредитацияланган чет элдик журналисттерге ушул айдын башында бир ирээт сот залына кирүүгө уруксат берилген болчу. Өзбекстандын Жогорку соту сот жараяндарынын жабык өтүшүн мамлекттик сырды сактоо жана айыпкерлер менен күбөлөрдүн коопсуздугун коргоо үчүн деп түшүндүргөн. Анткен менен өзбек Башкы прокуратуранын өкүлү Светлана Артыкова сот жараяндары укук коргоочулар менен журналисттер үчүн жабык болгон жок деп эсептейт:
-Мен толук жоопкерчилик менен билдирем. Сексуалдык мүнөздөгү жана мамлекеттик сыр менен байланыштуу кылмыштарды карагандарды эске албаганда, баардык сот жараяндары ачык.
Көз карандысыз байкоочулардын пикиринде, өзбек бийликтери Андижан окуясы боюнча сентябрдын аягы менен ноябрдын башында болгон алгачкы сот жараяны өлкөнүн беделине доо кетиргенин сезген соң калгандарын жабык өткөрүү чечимине келген. Айткандай эле байкоочулар, укук коргоочулар, чет элдик журналисттер, дипломаттар үчүн ачык болгон алгачкы сот жараянына укук коргоочулар жакшы даярдалган "көрсөтөмө сот" катары баа беришкен эле.
Анда Махбуба Закирова аттуу 33 жаштагы, үй –кызматындагы аял расмий бийликтин сөзүн сүйлөөдөн баш тартып, өкмөттүк аскерлер куралсыз аялдар менен балдарды көздөй ок жаадырганын айтып чыгышы ошол соттун көрсөтмөлүүлүгүн ачыктагандай болгон. Алгачкы сотто иши каралган 15 айыпкердин баары күнөөсүн моюнуна алып, 12ден 22 жылга чейин түрмөгө кесилишти.
Укук коргоочулардын пикиринде, алар күнөөсүн кыйноонун натыйжасында алышы мүмкүн. БУУнун кыйноолор боюнча мурдагы атайын докладчысы Тео ван Бовен өткөн аптада "Хьюман Райтс Уочт" уюму аркылуу тараткан билдирүүсүндө өзбек абактарында сотко чейин жана андан кийин кыйноо практикасы азыр деле өкүм сүрүп жатканын белгиледи.
Ал эми Улуттар уюмунун Адам укуктары комиссиясынын көз карашында, айыпкерлердин укуктары бузулбаганын ырасталыш үчүн сот жараяндарына байкоо жүргүзүлүш керек болчу. Хосе Луиз Диас аталган комиссиянын басма сөз катчысы:
-Адам укуктары боюнча Жогорку комиссариат Андижандагы окуяларга байланыштуу айыпталгандардын жүрүп жаткан жана келечектеги сотторунда байкоочусу болушун каалар эле. Бул ошол соттук угуулар эл аралык нормаларга ылайык өткөн- өтпөгөнүн аныктоого негиз берет.
Өзбек бийликтеринин эсебинде, Андижандагы тополоң учурунда 187 киши мерт болгон, алардын көпчүлүгү согушкерлер, милиция кызматкерлери менен аскерлер. Бирок, укук коргоочу уюмдардын эсебинде, Андижанда аскерлердин ылгабай аткан огунан улам өмүрүнөн айрылнгандардын саны 1000ге жетиши мүмкүн. Алардын арасында аялдар менен балдар да бар.
Өзбекстан Улуттар уюму, Евробиримдик, АКШнын көз карандысыз изилдөө жүргүзүү жөнүндөгү чакырыгын четке какканы белгилүү. Анткен менен ал бул маселеде Кытай менен Орусиянын дипломатиялык колдоосун алды.
