Линктер

ЧУКУЛ КАБАР!
26-Апрель, 2024-жыл, жума, Бишкек убактысы 15:03

УКРАИН ПРЕЗИДЕНТИ ОРУСИЯ МЕНЕН "ГАЗ СОГУШУНДА" САЯСИЙ САЛМАГЫН САКТАП КАЛА АЛАБЫ?


Орусия жана Украина эки ортодогу газ чатагын чечүүгө багытталган сүйлөшүүлөрүн улантууда, бирок тараптар мунасага келе элек. Орусиянын келерки жылга газ баасын дээрлик төрт эсе ашуун көтөрүүсү украин президенти Виктор Ющенко үчүн ал мамлекет башчысынын кызматына киришкенден берки эң чоң проблема болгонсуду. Газ баасынын кымбаттоосунун Украинага тийүүчү ыктымал саясий жана экономикалык кесепеттери кайсылар?

Украин өкмөт башчысы Юрий Ехануров Москванын келерки жылга көгүлтүр оттун ар бир 1000 кубометринин баасы 230 доллар деген сунушун ушул шаршембиде кайрадан четке каккан эле. Ехануровдун айтымында, Киев муну кабыл алынгыс жана Украинага экономикалык кысым көргөзүү катары эсептейт. Украин өкмөт башчысы кошумчалагандай, эгер Орусия тарап алардын сунушун кабыл албаса, Стокгольмдагы арбитраждык сотко кайрылууга негиз бар. Украинанын энергетика министри Иван Плачков Москвага мына ошол сунуштар менен келгендей. Ал Киевден кабарчыларга, Украина келерки жылдын алгачкы үч – алты айында көгүлтүр оттун ар бир 1000 кубометрин эң көп дегенде 80 доллардан сатып алууну, ал эми Орусия талап кылгандай базар баасына 2009-жылга карата этап – этап менен өтүүнү көздөөрүн билдирди.

Айрым эксперттер болсо тараптар мунаса таба алуучу баа катары 1000 кубометр үчүн 150-160 долларды аташууда. Ошол эле учурда Украина өз аймагы аркылуу орусиялык газды Европага транзиттөө тарифин да 1000 кубометр үчүн 100 чакырымга буга чейин төлөнгөн 1,09 доллардан 2-2,5 долларга көтөрө алат.

Анткен менен мындай мунаса табылган учурда да, Украинанын газ үчүн келерки жылы чыгымы быйлкы 2,5 миллиард доллардан кеминде үч эсеге жогорулап, Түркмөнстандан газ кандай шартта келерине жараша болот. Натыйжада баанын жогорулоосу, экономикада жана эл турмушунда кыйла сезилчидей.

Баш кеңсеси Лондондо жайгашкан "Economist Intelligence Unit" уюмунун эксперттеринин эсебинде, мындай жагдайда Украина газ үчүн ички тарифтерин 50-100%га, өнөр -жай үчүн эки эсеге көтөрүүгө мажбур. Бул өз кезегинде саясий жана экономикалык кесепеттерди алып келери шексиз.

Биринчиден, газ кымбатташына нааразы болгон украин электоратынын көпчүлүгү алдыдагы парламенттик шайлоодо президент Виктор Ющенкого оппозицияда турган саясий күчтөрдү, ириде анын былтыркы президенттик шайлоодогу атаандашы Виктор Янукович лидерлик кылган Региондор партиясын колдошу мүмкүн. Коомдук пикирди сурамжылоонун азыркы көрсөткүчтөрүнө караганда, Региондор партиясын украиналыктардын 25%ы, ал эми президентчил "Биздин Украина" блогун 15%ы колдойт экен.

Экинчиден, газ баасынын көтөрүлүүсү украин экономикасынын өзөгүн түзгөн өнөр -жай тармагында, өзгөчө энергияны арбын керектеген металлургия жана химиялык ишканаларда продукциянын өздүк наркынын кымбаттоосун, ага өндүрүштүн көлөмү төмөндөшүн, жумушсуздукту алып келет.

Украинанын улуттук дүң өндүрүшү 2004-жылы 12%га жогоруласа, быйыл бул көрсөткүч 3%ды гана түзгөн. "Economist Intelligence Unit" уюму кийинки жылы украин экономикасы стагнация абалына жакындайт деп болжолдойт.

Расмий Киев деле Орусия менен газ чатагынын кесепеттерин аңдап, билгендей. Буга каршы айрым чараларды көрүп жатат жана көрүлөрүн жарыялады.

Маселен 1-январдан тарта өкмөттүн чечимине ылайык, газ үчүн ички тарифтер 25%га жогорулатылат же орто эсеп ар бир украин үй -бүлөсү мурдагыдан 1,2 доллар көп төлөмөкчү.

Украин бийликтери Түркмөнстан менен келерки жылга газ боюнча келишим түзүүгө жетишти. Бирок газ канча көлөмдө келээри жана баасы ачыкталган жок. Ошондой эле Орусияда түркмөн газын Украинага өткөрүүчү куурду тейлеген компания кандай баа чектери белгисиз.

Айтор теориялык жактан караганда, украин өкмөтүн аракеттери Орусия менен газ келишимине кол коюлбаган шартта деле март айынын соңундагы парламенттик шайлоого чейин экономикада салыштырмалуу стабилдүүлүктү кармоого жардам бериши ыктымал. Бирок бул мезгилге дейре президент Ющенко жана анын өнөктөштөрү учурдагы саясий салмагын сактап кала алаар бекен. Бул - азырынча күмөндүү маселе.
  • 16x9 Image

    Улан Алымкул уулу Эшматов

    "Азаттыктын" Прагадагы кеңсесинин кызматкери, журналист, саясат жана экономика тармактары боюнча адис. Кыргыз улуттук университетинин журналистика факультетин аяктаган.

XS
SM
MD
LG