Учурда Оштогу убактылуу кармоочу жайда өткөн жылдын май айындагы Анжиян окуяларына байланыштуу Кыргызстанга ооп келген качкындардын ичинен буга чейин айтылып келгендей, төрт качкын эмес, бешөө жатат. Бул тууралуу 2-январда «Атуулдук коом коррупцияга каршы» бейөкмөт уюмунун төрайымы Төлөйкан Исмаилова «Азаттыкка» билдирди:
Биз, Кыргызстандагы укук коргоочулар Оштогу СИЗОдо отурган ошол төрт качкындын тагдырын, ошондой эле ал жердеги бешинчи качкындын да тагдырына көзөмөл салып жатабыз. Ошол бешинчи өзбек атуулунун качкын статусун алуу боюнча арызы тиешелүү органдарда каралууда. Бирок, бизге азыр ошол качкындар боюнча Ош, Жалалабаттын прокуратура, сот органдары тарабынан ар кандай маалыматтар келип жатат. Биз президент К. Бакиев белгилегендей, Кыргызстан аларды Өзбекстанга кайтарып бербейт деген ишеничте турабыз .
«Адилет» укук коргоо уюмунун жетекчиси Чолпон Жакыпова качкындардын тагдырын акыры сот чечиши керек деп эсептейт:
Биз да бешинчи өзбек бозгуну сизодо отургандыгын билебиз. Азырынча Миграциялык кызмат ага качкын макамын берүү өтүнүчүнө карата арызы боюнча чечимин чыгара элек. Бирок, кандай болгон учурда да, биз аларды кайрадан Өзбекстанга өткөрүп бере албайбыз. Анткени, аларга Бириккен Улуттар Уюмунун Качкындар боюнча башкармалыгы тарабынан мандаттуу качкын макамы берилген. Эгерде алар өзбек бийлигине өткөрүлүп берилсе, Кыргызстан мындай кадамы менен качкындарга байланыштуу өзүнө алынган эл аралык милдеттенмелерди бузган болот. Ал эми мыйзамдарга ылайык, акыркы чечимди сот чыгарышы керек , -дейт Чолпон Жакупова.
Буга чейин өлкөнүн баш прокурору Камбаралы Конгантиев өзбек качкындарына байланыштуу маселе мыйзам чегинде чечилээрин белгилеген:
Ошол Өзбекстандын түрмөсүнөн кылмышкерлер качып чыккан. Бүгүнкү күндө биздин укук коргоочулар бир топ мыйзамсыз талаптарды коюп жатышат. Биз деген Конституция жана мыйзамдарга ылайык иш алып барышыбыз керек , - деп айткан Камбаралы Конгантиев.
Ал эми укук коргоо жана бейөкмөт уюмдар болсо, мындан ары да өзбек качкындарга байланыштуу маселенин, деги эле Кыргызстан тарабынан качкындар статусу жөнүндөгү 1951-жылкы Конвенциядагы жана 1967-жылдагы Протоколдогу эл аралык нормалардын сакталышын талап кыла бермекчи.
Кыргызстан качкындарга байланыштуу өзүнүн эл аралык милдеттенмелерин сакташы керек. Эгерде биз качкындарды Өзбекстанга өткөрө турган болсок, анда Кыргызстандын жаңы өкмөтү бир органдын жасаган туура эмес иштеринен демократиялык, адамдарга жакшылык алып келе турган өкмөт катары өзүнүн аброюн түшүрүп алышы мүмкүн. Биз, укук коргоочулар, биздин өкмөт андай кадамга барбайт деп ишенебиз,- деди Төлөйкан Исмаилова.
Төлөйкан Исмаилованын айтымында, жакында ал жетектеген уюмдун өкүлдөрү Ош шаарына барып, ал жерде сизодо отурган беш качкын менен жолугушат. Ал эми айрым маалыматтар боюнча Анжиян окуяларынан кийин Ошко баш калкаалап келген өзбек атуулдарынын саны көп. Укук коргоо уюму аларды тактоо боюнча да иликтөө иштерин жүргүзмөкчү.
Өткөн жылдын 26-июлунда Миграция департаменти Өзбекстандагы Анжиян окуяларына байланыштуу Кыргызстанга баш калкаалап келген бозгундардын ичинен төртөөнүн аларга качкын макамын берүү боюнча арызын четке каккан. Миграция департаментинин мындай чечимине карата «Адилет» укук коргоо уюму Бишкек район аралык сотуна кайрылган. Аталган сот өзүнүн ошол эле жылдын 18-августундагы жана 8-сентябрындагы чечимдери менен эки өзбек бозгунуна Миграция департаменти качкын макамын берүүдөн мыйзамсыз турдө баш тарткандыгы жөнүндөгү чечимдерин чыгарган. Бирок, бул сот чечимдерин Бишкек шаардык сот жокко чыгаргандыгы үчүн «Адилет» укук коргоо уюму апелляциялык арызын өткөн аптада Жогорку сотко жолдоду. Аталган уюмдун дагы эки качкынга байланыштуу арызы азырынча Бишкек район аралык сотунда карала элек. Мындай жагдай өкмөттүк структурадагы айрым өзгөрүүлөргө байланыштуу болуп жатат. Ал эми өлкөдөгү укук коргоо уюмдары болсо өлкөдө качкындарга байланыштуу эл аралык мыйзамдарга ылайык саясаттын жүргүзүлүшүн үзгүлтүккө учуратып жактандыгын кескин сынга алышууда.
Биз, Кыргызстандагы укук коргоочулар Оштогу СИЗОдо отурган ошол төрт качкындын тагдырын, ошондой эле ал жердеги бешинчи качкындын да тагдырына көзөмөл салып жатабыз. Ошол бешинчи өзбек атуулунун качкын статусун алуу боюнча арызы тиешелүү органдарда каралууда. Бирок, бизге азыр ошол качкындар боюнча Ош, Жалалабаттын прокуратура, сот органдары тарабынан ар кандай маалыматтар келип жатат. Биз президент К. Бакиев белгилегендей, Кыргызстан аларды Өзбекстанга кайтарып бербейт деген ишеничте турабыз .
«Адилет» укук коргоо уюмунун жетекчиси Чолпон Жакыпова качкындардын тагдырын акыры сот чечиши керек деп эсептейт:
Биз да бешинчи өзбек бозгуну сизодо отургандыгын билебиз. Азырынча Миграциялык кызмат ага качкын макамын берүү өтүнүчүнө карата арызы боюнча чечимин чыгара элек. Бирок, кандай болгон учурда да, биз аларды кайрадан Өзбекстанга өткөрүп бере албайбыз. Анткени, аларга Бириккен Улуттар Уюмунун Качкындар боюнча башкармалыгы тарабынан мандаттуу качкын макамы берилген. Эгерде алар өзбек бийлигине өткөрүлүп берилсе, Кыргызстан мындай кадамы менен качкындарга байланыштуу өзүнө алынган эл аралык милдеттенмелерди бузган болот. Ал эми мыйзамдарга ылайык, акыркы чечимди сот чыгарышы керек , -дейт Чолпон Жакупова.
Буга чейин өлкөнүн баш прокурору Камбаралы Конгантиев өзбек качкындарына байланыштуу маселе мыйзам чегинде чечилээрин белгилеген:
Ошол Өзбекстандын түрмөсүнөн кылмышкерлер качып чыккан. Бүгүнкү күндө биздин укук коргоочулар бир топ мыйзамсыз талаптарды коюп жатышат. Биз деген Конституция жана мыйзамдарга ылайык иш алып барышыбыз керек , - деп айткан Камбаралы Конгантиев.
Ал эми укук коргоо жана бейөкмөт уюмдар болсо, мындан ары да өзбек качкындарга байланыштуу маселенин, деги эле Кыргызстан тарабынан качкындар статусу жөнүндөгү 1951-жылкы Конвенциядагы жана 1967-жылдагы Протоколдогу эл аралык нормалардын сакталышын талап кыла бермекчи.
Кыргызстан качкындарга байланыштуу өзүнүн эл аралык милдеттенмелерин сакташы керек. Эгерде биз качкындарды Өзбекстанга өткөрө турган болсок, анда Кыргызстандын жаңы өкмөтү бир органдын жасаган туура эмес иштеринен демократиялык, адамдарга жакшылык алып келе турган өкмөт катары өзүнүн аброюн түшүрүп алышы мүмкүн. Биз, укук коргоочулар, биздин өкмөт андай кадамга барбайт деп ишенебиз,- деди Төлөйкан Исмаилова.
Төлөйкан Исмаилованын айтымында, жакында ал жетектеген уюмдун өкүлдөрү Ош шаарына барып, ал жерде сизодо отурган беш качкын менен жолугушат. Ал эми айрым маалыматтар боюнча Анжиян окуяларынан кийин Ошко баш калкаалап келген өзбек атуулдарынын саны көп. Укук коргоо уюму аларды тактоо боюнча да иликтөө иштерин жүргүзмөкчү.
Өткөн жылдын 26-июлунда Миграция департаменти Өзбекстандагы Анжиян окуяларына байланыштуу Кыргызстанга баш калкаалап келген бозгундардын ичинен төртөөнүн аларга качкын макамын берүү боюнча арызын четке каккан. Миграция департаментинин мындай чечимине карата «Адилет» укук коргоо уюму Бишкек район аралык сотуна кайрылган. Аталган сот өзүнүн ошол эле жылдын 18-августундагы жана 8-сентябрындагы чечимдери менен эки өзбек бозгунуна Миграция департаменти качкын макамын берүүдөн мыйзамсыз турдө баш тарткандыгы жөнүндөгү чечимдерин чыгарган. Бирок, бул сот чечимдерин Бишкек шаардык сот жокко чыгаргандыгы үчүн «Адилет» укук коргоо уюму апелляциялык арызын өткөн аптада Жогорку сотко жолдоду. Аталган уюмдун дагы эки качкынга байланыштуу арызы азырынча Бишкек район аралык сотунда карала элек. Мындай жагдай өкмөттүк структурадагы айрым өзгөрүүлөргө байланыштуу болуп жатат. Ал эми өлкөдөгү укук коргоо уюмдары болсо өлкөдө качкындарга байланыштуу эл аралык мыйзамдарга ылайык саясаттын жүргүзүлүшүн үзгүлтүккө учуратып жактандыгын кескин сынга алышууда.
